Morgunblaðið - 05.12.2001, Blaðsíða 22

ERLENT
22 MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR um að tvítugur Banda-
ríkjamaður, John Phillip Walker
Lindh, hefði barist með talibönum í
Afganistan hafa vakið mikla athygli
í Bandaríkjunum og fólk sem þekkti
hann er forviða á þessum tíðindum.
Bandaríkjamaðurinn er í haldi
bandarískra hermanna eftir að hafa
fundist meðal tuga fanga sem lifðu
af blóðuga uppreisn í virki nálægt
borginni Mazar-e-Sharif í norður-
hluta Afganistans í vikunni sem
leið. Hundruð erlendra liðsmanna
talibana og al-Qaeda, samtaka
Osama bin Ladens, létu lífið í upp-
reisninni.
Tók íslamska trú sextán ára
Bandarískir sérsveitarmenn tóku
þátt í átökunum við fangana og einn
af útsendurum bandarísku leyni-
þjónustunnar CIA beið bana.
Bandarískir embættismenn sögðu í
gær að talið væri að tveir aðrir
bandarískir ríkisborgarar væru á
meðal fanganna sem komust lífs af.
Bandaríski fanginn, sem notaði
eftirnafn móður sinnar, Walker,
snerist til íslamskrar trúar þegar
hann var sextán ára. Hann hafði
fengið kaþólskt uppeldi.
Eftir nám í framhaldsskóla ná-
lægt heimabæ Walkers, Fairfax í
Kaliforníu, hélt hann til Jemens þar
sem hann lærði arabísku. Hann hóf
síðan nám í íslömskum trúarskóla í
Bannu í Pakistan fyrir ári.
Faðir hans, Frank Lindh, kvaðst
síðast hafa talað við hann í maí og
hann hefði þá sagst ætla að dvelja í
fjallahéraði í Pakistan yfir sumarið.
„Ég hafði enga ástæðu til að hafa
áhyggjur af því að hann myndi
hætta lífi sínu með því að fara til
Afganistans,“ sagði Frank Lindh.
„Múslímar leggja mikla áherslu að
þeim beri að hlýða foreldrum sín-
um. John hafði ekki samband við
mig til að óska eftir leyfi til að fara
til Afganistans þar sem hann vissi
að ég myndi ekki samþykkja það.“
Lindh kvaðst hafa ráðið lögfræð-
ing til að gæta réttar sonar síns. Til-
skipun Bandaríkjaforseta um að
færa eigi meinta hryðjuverkamenn
fyrir herrétt nær ekki til banda-
rískra borgara. Samkvæmt banda-
rískum lögum er hins vegar hægt að
svipta Bandaríkjamann ríkisborg-
ararétti hafi hann gengið til liðs við
hersveitir ríkis sem á í stríði við
Bandaríkin.
Lindh kvaðst ætla að taka vel á
móti syni sínum þegar hann kæmi
til Bandaríkjanna en skamma hann
fyrir að fara til Afganistans.
„Eigum við að
fyrirgefa honum?“
Walker var helsta umræðuefni
íbúa Fairfax eftir að skýrt var frá
því að hann hefði barist með talib-
önum. „Hafi hann miðað byssu á
einhvern vina minna í hernum á að
draga hann fyrir rétt,“ sagði Rus-
sell Decker, 51 árs gítarleikari.
„Hafi hann ekki gert það á að setja
hann á geðsjúkrahús í Bandaríkj-
unum.“
Annar tónlistarmaður í Fairfax
kvaðst líta á ferð Walkers til Afgan-
istans sem „trúarlega leit“. „Ég trúi
því ekki að hann sé óþjóðrækinn.
Ég tel að hann hafi annaðhvort
villst á þessari leið eða fundið sjálf-
an sig.“
Bob Sharpe, 56 ára rithöfundur,
kvaðst búast við lagalegri deilu um
hvað gera ætti við Walker. „Á
Bandaríkjastjórn að ákveða örlög
hans eða Norðurbandalagið? Eig-
um við að fyrirgefa honum? Ég tel
að það þurfi að handtaka og yfir-
heyra hann. Þetta ræðst að miklu
leyti af afstöðu hans.“
Walker sagði eftir að hann var
tekinn til fanga að hann hefði farið
til Afganistans með það að mark-
miði að aðstoða talibana við að
byggja upp „hreint íslamskt ríki“.
Móðir hans, Marilyn Walker,
kvaðst telja að talibanar hefðu
heilaþvegið hann. „Hann er bara
krakki. Hann veit ekki hvað hann er
að gera.“
Foreldrar Walkers, sem skildu
fyrir nokkrum árum, og gamlir vin-
ir hans sögðu að hann hefði aldrei
sýnt áhuga á stjórnmálum eða
hernaði.
„Ég tel ekki rétt að kalla hann
„bandaríska talibanann“,“ sagði Bill
Jones, vinur Lindhs. „Ég lít á hann
sem bandarískt fórnarlamb talib-
ana. Hann var bara góður strákur
sem lenti í slæmum félagsskap.“
Hreifst af Malcom X
John Phillip Walker Lindh var
skírður eftir Bítlinum John Lenn-
on. Walker tók íslamska trú eftir að
hafa hrifist af sjálfsævisögu Mal-
colms X, leiðtoga bandarísku
blökkumannasamtakanna Nation of
Islam.
Walker fór oft í mosku nálægt
Fairfax og hóf nám í Kóraninum við
Íslömsku miðstöðina í San Franc-
isco. Hann tók þá upp nafnið Sul-
ayman al-Faris. Í Afganistan gekk
hann hins vegar undir nafninu Abd-
ul Hamid.
Eftir dvölina í Jemen hélt hann
náminu áfram í skóla íslömsku
hreyfingarinnar Tablighi Jamaat í
Pakistan, en hún sneri bresku
poppstjörnunni Cat Stevens, sem
heitir nú Yusuf Islam, til íslamskrar
trúar. Hreyfingin er ekki talin póli-
tísk en samkvæmt fréttum frá Pak-
istan eru nokkrir forystumanna
hennar taldir tengjast róttækum
íslömskum hreyfingum.
Tvítugur Bandaríkjamaður er barðist með hersveitum talibana tekinn til fanga í Afganistan
AP
Faðir Johns Walkers, Frank Lindh, í viðtali í þætti Larry King á CNN-sjónvarpsstöðinni.
AP
Bandaríkjamaðurinn John Walker, öðru nafni Abdul Hamid, sem
barðist með talibönum og er nú í haldi bandarískra hermanna.
Kveðst hafa
barist fyrir
„hreinu ísl-
ömsku ríki“
Fairfax, San Anselmo. AP, Los Angeles Times.
’ Hann var baragóður strákur sem
lenti í slæmum
félagsskap ‘
BANDARÍSKAR leyniþjónustu-
stofnanir hafa komist að þeirri nið-
urstöðu, að Osama bin Laden og al-
Qaeda-hryðjuverkasamtökin hafi
verið komin lengra áleiðis en áður
var talið með smíði geislasprengju.
Samkvæmt áætlununum átti að nota
venjulegt sprengiefni til að dreifa
geislavirkum efnum yfir stórt svæði.
Er þetta haft eftir heimildamönnum
í Bandaríkjunum og erlendis.
Sumt af þessum upplýsingum hef-
ur komið fram við yfirheyrslur yfir
félögum í al-Qaeda eða samstarfs-
mönnum þeirra og sumt má lesa úr
þeim gögnum, sem fundist hafa í
bækistöðum hryðjuverkamannanna
í Afganistan. Þar að auki eru til
heimildir um fund á síðasta ári þar
sem einn samstarfsmanna bin Lad-
ens veifaði framan í hann hylki með
geislavirku efni til marks um, að
áætlunin um smíði geislasprengj-
unnar væri í fullum gangi.
Stórhert eftirlit
á landamærum
Bandaríkjastjórn fór fram á það í
síðasta mánuði við helstu bandalags-
ríki sín, að þau könnuðu hvort um-
ræddur samstarfsmaður bin Ladens
hefði komið þangað og þá hugsan-
lega með geislavirk efni. Vegna
þessa hefur eftirlit við landamæri
verið stórhert og meðal annars eru
notuð við það tæki, sem mæla geisl-
un.
Það eru engar sannanir enn fyrir
því, að bin Laden ráði yfir geisla-
sprengju en mörg ár eru síðan hann
lýsti opinberlega yfir áhuga sínum á
því.
Takist bin Laden og mönnum
hans að sprengja geislasprengju yrði
það gífurlegt áfall í baráttunni gegn
hryðjuverkamönnum og þess vegna
er nú allt gert til að koma í veg fyrir
það. Sagt er, að þessar áhyggjur séu
hluti af þeirri viðvörun, sem Banda-
ríkjastjórn lét frá sér fara í fyrradag,
þar sem fólk var hvatt til að vera á
varðbergi vegna hugsanlegs hryðju-
verks.
Bandarískir leyniþjónustumenn
leita ekki aðeins að vísbendingum
um, að hryðjuverkamennirnir hafi
reynt að smíða geislasprengju, held-
ur einnig hvort þeir hafi reynt að
koma saman frumstæðri kjarnorku-
sprengju. Geislasprengju, sem líka
er kölluð „skítuga sprengjan“, er
unnt að smíða með því að setja sam-
an í einn pakka notaða eldsneytis-
stöng úr kjarnorkuveri og venjulegt
sprengiefni. Er þá tilgangurinn ekki
sá að valda miklu tjóni með sjálfri
sprengingunni, heldur hinn að
geislamenga ákveðið svæði, til dæm-
is stóran borgarhluta. Afleiðingar
raunverulegrar kjarnorkuspreng-
ingar yrðu að sjálfsögðu miklu meiri.
Fullyrt er, að teikningar af geisla-
sprengju hafi fundist í bækistöðvum
al-Qaeda á síðustu vikum og mikið af
skjölum um kjarnorkuvopn almennt.
Slíkar upplýsingar má þó fá eftir
ýmsum leiðum, til dæmis á Netinu.
Úran frá Suður-Afríku
Vitað er, að bin Laden hefur lengi
látið sig dreyma um að komast yfir
kjarnorkuvopn. Jamal Ahmed, Súd-
ani, sem vann fyrir bin Laden í níu
ár, skýrði frá því fyrir rétti í febrúar
sl., að al-Qaeda hefði reynt að kom-
ast yfir geislavirk efni allt frá því
snemma á síðasta áratug. Sagði
hann, að bin Laden hefði skipað sér
að kaupa úran af fyrrverandi for-
ingja í súdanska hernum en hann
kvaðst hafa komist yfir það í Suður-
Afríku. Átti söluverðið að vera um
160 millj. ísl. kr.
Fadl gekk frá samningi um kaupin
og fékk greiddar fyrir rúmlega millj-
ón ísl. kr. Hann segist þó ekki vita
hvort af kaupunum varð. Kom þetta
fram þegar Fadl bar vitni í réttar-
höldum yfir fjórum liðsmönnum al-
Qaeda en þeir voru sakaðir um aðild
að sprengjuárásunum á bandarísk
sendiráð í Afríku í ágúst 1998.
Bin Laden sagði í viðtali við pak-
istanskan blaðamanna í síðasta mán-
uði, að hreyfing hans réði jafnt yfir
efna- sem kjarnorkuvopnum. Hann
kvaðst þó ekki mundu beita þeim
nema Bandaríkjamenn beittu slíkum
vopnum að fyrrabragði. 1998 sagði
hann, að það væri „trúarleg skylda“
að komast yfir gjöreyðingarvopn.
„Ef ég ræð yfir þeim, þá er guði svo
fyrir að þakka,“ sagði hann.
Stjórnvöld í Pakistan tóku nýlega
tvo kjarneðlisfræðinga til yfir-
heyrslu, menn, sem áttu þátt í að
gera Pakistan að kjarnorkuveldi og
hafa lengi verið í sambandi við talib-
ana og al-Qaeda. Kváðust þeir aðeins
hafa unnið að hjálparstörfum í Afg-
anistan og var þá sleppt en nýlega
voru yfirheyrslur yfir þeim hafnar að
nýju. Annar mannanna er Sultan
Bashiruddin Mahmood, sérfræðing-
ur í öllu, sem lýtur að plútóni, sem
notað er í flestar kjarnorkusprengj-
ur. 1999 lýsti hann opinberlega yfir,
að Pakistanar ættu að aðstoða önnur
múslímaríki við að koma sér upp
kjarnavopnum og lýsti að auki yfir
stuðningi við talibana. Var hann þá
látinn hætta vinnu við kjarnorku-
áætlun stjórnarinnar og fengið skrif-
stofustarf.
Reyndu að komast inn
í kjarnorkugeymslur
Líklegast þykir, að al-Qaeda hafi
reynt að komast yfir geislavirk efni í
Rússlandi eða Pakistan. Hafa rúss-
neskir embættismenn sagt frá mörg-
um tilraunum til að stela auðguðu
úrani eða plútóni frá 1990 og í síðasta
mánuði sagði rússneskur herforingi,
að hryðjuverkamenn hefðu nýlega
gert tvær tilraunir til að komast inn í
háleynilegar kjarnorkugeymslur,
svokallaðar „S-geymslur“.
Óttast að bin Laden
ráði yfir geislasprengju
Washington. Los Angeles Times.
Bandarískir leyniþjónustumenn afla meiri upplýsinga um fyrirætlanir al-Qaeda um vopnasmíði