Morgunblaðið - 05.12.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 2001 37
SAMKVÆMT lög-
um frá 1998 eiga bæt-
ur almannatrygginga
að breytast í sam-
ræmi við þróun launa,
en hækka þó aldrei
minna en verðlag
samkvæmt vísitölu
neysluverðs.
Lífeyrisþegar hafa
krafist þess að tekið
sé mið af kaupmætti
lágmarkslauna verka-
manna. Á samráðs-
fundum fulltrúa ellilíf-
eyrisþega og ráð-
herranefndar hafa
ráðamenn fallist á að
lífeyrisgreiðslur yrðu
í samræmi við þær kröfur, enda
sanngjarnt. Nokkrar deilur hafa
risið um þessi hlutföll og hafa
ráðamenn birt aðrar tölur en kom-
ið hafa fram hjá fulltrúum ellilíf-
eyrisþega. Eins og oft vill verða á
Íslandi eyða menn mestum tíma í
deilur um staðreyndir. Líkt og
veðurfræðingar deildu í hverjum
veðurfarstíma um hvort vænta
mætti norðangarra eða sunnan-
golu!
Sannleikurinn
Nú hefur sannleikurinn opinber-
ast með ársskýslu Tryggingastofn-
unar ríkisins fyrir árið 2000, en
stofnunin sér um greiðslur ellilíf-
eyris og er því best í stakk búin til
að reikna réttar tölur og hlutföll.
Eins og sjá má þar hefur kaup-
máttarvísitala lágmarkslauna
verkamanna hefur á
sl. sex árum aukist
um 30–50% (fer eftir
eingreiðslum) en
kaupmáttarvísitala líf-
eyrisgreiðslna aukist
um 10–12%. Ekki hafa
stjórnmálamennirnir
staðið við samkomu-
lagið.
Niðurstöður TR
koma algjörlega heim
og saman við tölur
ellilífeyrisþega, er
þeir hafa borið á borð
allt frá dögum fyrir
síðustu kosningu.
Forsætisráðherra,
sem er raunsær mað-
ur, viðurkenndi okkar tölu fyrir
nokkru. En lítið hefur gerst.
Ellífeyrisþegar sætta sig ekki
við þessa þróun. Tæp 40% ellilíf-
eyrisþega búa við greiðslur er ekki
ná lágmarksframfærslu. (Skýrsla
Ríkisskattstjóra 2000.)
Ánægjulegt er að vita að sam-
kvæmt nýlegri könnun Pricewater-
houseCoopers eru yfir 92% þjóð-
arinnar á aldrinum 18–89 ára
jákvæð gagnvart baráttu ellilífeyr-
isþega fyrir bættum kjörum og yf-
ir 62% jákvæð gagnvart framboði
lífeyrisþega.
Ef úrbætur nást ekki fram er
líklegt að lífeyrisþegar neyðist til
að leiðrétta þetta óréttlæti í kjör-
klefanum og gætu jafnvel náð í
„oddamann“ hér og þar.
Framkvæmdastjórn, stjórn og
kjaranefnd FEB hafa skipst á
skoðunum um þessi mál. Ákveðið
var að hugsa málið.
Lífeyrisþegar
ogkjörklefinn
Ólafur
Ólafsson
Höfundur er formaður FEB og
fyrrverandi landlæknir.
Barátta
Lífeyrisþegar hafa
krafist þess, segir
Ólafur Ólafsson, að
tekið sé mið af kaup-
mætti lágmarkslauna
verkamanna.
SÍÐAST þegar ég
skrifaði hér í Mbl. um
fiskveiðistjórn treysti
ég mér ekki lengur að
gera það í fullri alvöru,
heldur lýsti þeirri
undraveröld, sem
stríðsmönnum sér-
hagsmunanna í þess-
um efnum hefur tekist
að halda umræðunni í.
Þar er staðreyndunum
snúið á haus og raun-
heimurinn skiptir
engu máli.
Öll meðferð málsins
fær að gerast í Undra-
landi, þar sem engin
rök eiga við. Árangur-
inn er verulega góður, þótt hann sé
neikvæður og hagræðingin er því
meiri sem menn safna meiri skuld-
um. Hér ætla ég hins vegar að
reyna enn einu sinni að tala um
þessi efni í alvöru, enda eru tilefnin
ærin.
Eftir fund smábátasjómanna á
Austurlandi nýverið var nokkur
fréttaflutningur í útvarpi, sem gaf
til kynna vansælu smábátasjó-
manna þar eystra með þróun stöðu
þeirra undanfarið. Aðalhlutverk í
þeim fréttum lék þó Halldór Ás-
grímsson, sem sagði, að reynt yrði
að koma til móts við sjónarmið
smábátasjómanna. Hann klykkti út
með yfirlýsingu, sem er yfirskrift
þessarar greinar: „Það sem einum
er veitt er frá öðrum tekið.“ Þetta
er að mati ráðherrans ramminn ut-
an um mögulegar lausnir.
Að mínu mati er forsenda þess-
arar yfirlýsingar röng.
Væri niðurstaða Hafró
um stærðir fiskstofna
nákvæmnisvísindi,
væri þorskstofninn,
ýsustofninn, skarkola-
stofninn o.s.frv. hver
um sig einn og ekki
margir landshluta-
bundnir stofnar, ef það
skipti engu máli fyrir
fiskvernd og afkomu
fiskstofna, hvort veitt
er með togveiðarfær-
um eða á línu eða
handfæri, væri þetta
allt saman svo, þá væri
kannski vit í því, sem
ráðherrann sagði.
Að því er varðar þorskinn er
fræðilega sannað, að stofnarnir eru
margir og ónákvæmnin í mati á
heildarstærð þeirra eykst að sama
skapi. Úr því að þorskstofnarnir
eru margir er fráleitt að taka
ákvarðanir eins og stofninn sé einn.
Þorskurinn, sem heimamönnum
gefst færi á í Húnaflóa, í Eyjafirði
eða austur á Bakkafirði, er allt ann-
ar þorskur en sá, sem menn eru að
veiða hér við suðvesturströndina
eða á djúpslóðum. Að úthluta
ákveðnu magni í fiskverndarskyni
sem einum og sama þorskinum er
augljóst rugl. Það stenst ekki al-
menn skynsemisrök.
Fyrir liggur, að niðurstaða Hafró
um stærð „þorskstofnsins“ er á
mannamáli sú, að 800 þús. tonna
veiðistofn er í rauninni á bilinu 570–
1.050 þús. tonn, en þó væru um 5%
líkindi til, að hann gæti verið ann-
aðhvort stærri eða minni. Þetta er
nú nákvæmnin í þessum fræðum og
síðustu árin hefur reynt á hana út
fyrir ystu mörk.
Á þessum trausta grunni var
ákveðið hversu mikið skyldi veiða
eftir svolitlar leikfimiæfingar sjáv-
arútvegsráðherrans. Og menn gæti
þess, að mest er vitað um þorskinn.
Hafró veit ennþá minna um allar
hinar botnfisktegundirnar, sem
hafa verið njörvaðar niður með
kvótanum. Á þessum vanburða
grunni virðist yfirlýsing Halldórs
Ásgrímssonar vera byggð um að
það, sem einum sé veitt, sé frá öðr-
um tekið.
Grunnurinn undir þessu öllu eru
vinnubrögð Hafró. Fréttir hafa ver-
ið sagðar af tímabærri viðleitni
stofnunarinnar til fundarhalda víðs
vegar um land. Þar töldu sérfræð-
ingar stofnunarinnar togararallið
afargóða leið til að meta stærð fisk-
stofna. Þetta rall á sér stað með
þeim hætti, að tekin eru nær 600
hol á sömu stöðum ár hvert og alltaf
með sömu veiðarfærum til að
tryggja samanburð milli ára.
Reyndur togaraskipstjóri hefur
sagt mér, að sama slóðin geti gefið
allt frá engum afla upp í rífandi
fiskirí eftir því á hvaða tíma dags er
togað eða eftir því hvernig stendur
á sjávarföllum á veiðislóðinni. Rall-
togarar Hafró taka sín tog, þegar
þeir eru komnir á svæðið, án tillits
til nokkurs annars en þess að ljúka
verkinu sem fyrst. Þetta er nú ná-
kvæmnin í því verki. Þar á ofan er
nánast ekkert af ralltogunum á
grunnslóð, þar sem allt hefur fyllst
af fiski undanfarin ár. Þar hlýtur að
skorta mikið á matsgildi rallsins.
Útreiðin, sem mat Hafró á þorsk-
inum síðustu þrjú ár hefur fengið
þar innanhúss, vekur heldur ekki
traust.
Þetta er nú hinn vísindalegi
grunnur undir því, að eitthvert ár
skuli veiða 203 þús. tonn af þorski.
Þar skorti svo sem ekki á ná-
kvæmnina!
Það getur verið, að svona óná-
kvæmnisaðferðir dugi til þess að
ákveða hversu mikið á að leyfa tog-
veiðiflotanum að afla ár hvert. Þær
mega hins vegar ekki ráða heildar-
afla. Honum á strandveiðiflotinn að
ráða með sína línu og handfæri. Þar
ræðst aflinn af fiskgengd, en ekki
því hvað Hafró hefur mælt og
reiknað, rétt eða vitlaust. Aflinn
ræðst af því hversu mikið er af fiski
og ekki síður því hvort hann er í æti
eða ekki – hvort hann er að vaxa
eða ekki. Veiðar með línu og hand-
færum fela í sér sjálfvirka fisk-
vernd. Þær friða fisk í góðum vexti.
Þær geta aldrei ofboðið fiskstofn-
um. Löngu fyrr er hætt að borga
sig að sækja fiskinn. Og sem fyrr
sagði verndar fiskur í góðu æti og
þar með góðum vexti sig sjálfur.
Togveiðar geta frekar haldið áfram
án tillits til alls, þar til síðasti fisk-
urinn er fundinn og veiddur. Þess
vegna geta magntakmarkanir með
kvóta átt við gagnvart togveiðum.
Þær eiga hins vegar ekki við gagn-
vart línu- og handfæraveiðum. Til
þess er þekkingin á stærð fisk-
stofna of ónákvæm. Fiskgengdin á
að fá að ráða því, hversu mikið
strandveiðiflotinn getur veitt, enda
yrðu þá aflabrögðin í réttu hlutfalli
við það hversu rétt eða rangt Hafró
hefur haft fyrir sér í mati á stærð
fiskstofna. Að njörva allan strand-
veiðiflotann með kvótasetningu eins
og nú hefur verið gert stenst engin
rök miðað við ónákvæmnina í mati á
stofnstærðum.
Þess vegna er yfirlýsing Halldórs
Ásgrímssonar alger rökleysa. Þar á
miklu frekar að ríkja hið gamla orð-
tæki, að enginn veiði annars manns
fisk. Fiskveiðistjórnarkerfi, sem
innleiðir svo góðar, gamlar hefðir,
sýnist vera víðs fjarri núverandi
stjórnvöldum, enda hugsa þau í
þeirra Undralandi ekki um rök,
heldur eingöngu um sérhagsmuni
stórútgerðanna.
Ekki sakar heldur, að aðferðin,
sem hér er lögð til, mundi útrýma
brottkasti á gjörvöllum strandveiði-
flotanum.
„Það sem einum
er veitt er frá
öðrum tekið“
Jón
Sigurðsson
Fiskveiðistjórn
Veiðar með línu og
handfærum, segir Jón
Sigurðsson, fela í sér
sjálfvirka fiskvernd.
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdastjóri.
lagi. Þarna er ólíku saman að jafna.
Þar með er ekki sagt að mannúðar-
samtök séu ætíð betur fallin til þess
að sinna hjálparstarfi en herafli. Í
heiminum er til mikil flóra af hjálp-
arsamtökum. Innan hennar eru því
miður mörg dæmi um samtök sem
hafa illa skilgreint hlutverk og hafa
valdið skaða með vanþekkingu á að-
stæðum og þörfum. Engum blöðum
er heldur um það að fletta að hjálp-
arstofnanir á vegum Osama bin Lad-
en og annarra róttækra Islamista eru
fyrst og fremst reknar í þágu póli-
tískra byltingarmarkmiða.
Skýr afmörkun
Eins og getið var í upphafi áformar
Evrópusambandið að koma sér upp
her, sem m.a. á að sinna mannúðar-
og hjálparstarfi. ESB hefur einnig í
hyggju að efla getu sína til borgara-
legrar friðargæslu með stofnun fimm
þúsund manna lögregluliðs til að-
gerða utan vébanda þess. Hér á Ís-
landi er samhliða unnið að stofnun Ís-
lensku friðargæslunnar. Vert er að
minna á í þessu sambandi að íhlutanir
– hvort sem um er að ræða íhlutanir
af mannúðarástæðum, vegna friðar-
gæslu eða í því skyni að stilla til friðar
– leiða ekki til varanlegra lausna á
átökum eða neyðarástandi. Varanleg-
ar lausnir byggja á hæfni, getu og
vilja heimamanna til þess að leysa
vandann og fást við uppbyggingu.
Hlutverk þeirra sem skerast í leikinn,
í samræmi við rétt alþjóðasamfélags-
ins til þess að grípa inn í neyðar-
ástand, er einungis að vernda, að-
stoða, tryggja öryggi og auðvelda
uppbyggingu.
Niðurstaðan af þessum hugleiðing-
um er sú, að það er allra hagur, að
þeir sem sinna hjálpar- og neyðar-
starfi geri sér far um að hlutverk
þeirra og grunnumboð sé skýrt af-
markað, og lögð sé megináhersla á
samvinnu og árangur, en minni á
tignarröð og yfirbyggingu. Vonandi
verður Íslenska friðargæslan byggð
upp í samræmi við slík sjónarmið.
Höfundur er stjórnarformaður
Hjálparstarfs kirkjunnar.
M O N S O O N
M A K E U P
lifandi litir