Morgunblaðið - 05.12.2001, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 2001 35
RÁÐSTEFNA um
framtíð Íslensku óper-
unnar, sem haldin var
í síðustu viku, var
mjög gagnleg fyrir
umræðuna um tónlist-
arhús í Reykjavík.
Fram kom að enn hafa
ekki verið gerðar
teikningar að tónlist-
arhúsinu. Það er gott
því þá er ekki of seint
að hafa þar stórt svið
og aðstöðu fyrir óperu
og ballett og aðrar
stórar sviðssýningar.
Hitt er ekki síður mik-
ilvægt að á ráðstefn-
unni gaf Ólafur
Hjálmarson hljómburðarsérfræð-
ingur glögga lýsingu á því að
hljómburður fyrir óperu og sinfón-
íska tónlist fer mæta vel saman.
Öðru hefur þó ítrekað verið haldið
fram af þeim sem ekki hafa viljað
óperu í tónlistarhúsi og hefur það
löngum verið ein helsta mótbára
þeirra.
Eftir stendur að það mun auka á
kostnað við byggingu hússins að
hafa þar aðstöðu fyrir óperu. Þar
vegur á móti að allir eru sammála
um að bæta verði aðstöðu Íslensku
óperunnar og einnig það mun kosta
mikið fé. Rekstur óperunnar yrði í
staðinn miklu hagkvæmari og bet-
ur færi um listafólkið. Að auki
gætu margir aðrir
nýtt sér þessa að-
stöðu. Gert er ráð fyr-
ir því að Sinfóníu-
hljómsveit Íslands
noti hinn stóra sal
hússins 50-60 kvöld á
ári og óperan þarf
varla fleiri en 30-40
kvöld á ári. Það verð-
ur því nóg aðstaða
fyrir þær báðar og
marga aðra í þessum
sal. Augljóst er því að
til langs tíma litið er
það besti kosturinn að
bæði sinfóníuhljóm-
sveitin og óperan
verði með aðstöðu í
tónlistarhúsinu.
Ég skora á tónlistarunnendur að
taka nú höndum saman og opna
þessa umræðu í alvöru. Alltof lengi
hafa þeir af minnimáttarkennd
ekki þorað að tala uppphátt um
tónlistarhúsið af hræðslu við að
„ágreiningur“ í röðum þeirra muni
fæla ráðamenn frá því að styðja
málið.
Þeir ráðamenn sem kinnroða-
laust geta aftur og aftur sætt sig
við að helstu tónlistarmönnum
heims sé boðið að koma fram í
Laugardalshöll eiga ekki slíka
hræðsluvirðingu skilið. Sjálfir hafa
þeir ekki látið svo lítið að opinbera
sjónarmið sín í þessu mikilvæga
máli.
Vera má að við Íslendingar höf-
um ekki efni á að byggja tónlistar-
hús einmitt núna, en við getum þó
látið teikna það. Svo mikið er víst
að við höfum ekki efni á að teikna
og byggja „vitlaust“ tónlistarhús –
við fáum bara þetta eina tækifæri
til að taka rétta ákvörðun.
Samhljómur
óperu og sinfóníu
Árni Tómas
Ragnarsson
Tónlist
Enn, segir Árni Tómas
Ragnarsson, hafa ekki
verið gerðar teikningar
að tónlistarhúsinu.
Höfundur er læknir.
Veðsetning
útflutningsverðmæta
Skuldaaukning útgerðarinnar
vegna m.a. kvótakaupa þýðir líklega
um 5 milljarða vaxtagreiðslur árlega
og getur átt eftir að aukast. Ljóst er
að talsverður hluti útflutningsverð-
mæta okkar á næstu árum mun fara í
að greiða vexti og afborganir þessara
skulda.
Brottkastið
Allir viðurkenna að brottkast sé
mjög mikið á miðunum. Þótt brott-
kast hafi líklega allaf viðgengist er
enginn vafi að kvótakerfið á sinn þátt
í aukningu brottkastsins. Nýlegar
upplýsingar sýna að vandamálið er
jafnvel enn alvarlegra en áður var
álitið.
Innbyggður galli
kvótakerfisins
Margt bendir til að kvótamark á
einstakar tegundir standist ekki.
Menn geta ekki farið á sjó til þess að
veiða bara eina ákveðna tegund
nema þá helst í uppsjávarfiskum,
loðnu, síld o.s.frv.
Krókabátur fær ýmsar tegundir á
krókana og hefur ekki kvóta nema
fyrir sumum. Allir vita að stundum
róta menn upp þorski og ýsu en
verða að henda miklu af kola af því
þeir hafa ekki kvóta. Þeir sem fiska
kola fá stundum mikið af þorski og
ýsu og mega ekki koma með þann
afla að landi. Felur þetta ekki í sér
innbyggt brottkast? Sumir höfundar
kvótakerfisins telja nú að kerfið
gangi ekki upp. Miða verði við há-
marksafla á ákveðnum svæðum án
tillits til tegundaskipta og fæðu-
ástand ráði mestu.
Nýliðun
Kerfið kemur mjög í veg fyrir ný-
liðun vegna gríðarlegs verðs á kvóta.
Framkvæmd kerfisins stangast á við
jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Hér er um að ræða gríðarlega mik-
ilvægt atriði fyrir framtíðaþjóðfélag
okkar. Allar greinar atvinnulífsins
sýna hve mikilvægt er að nýjir menn
með nýjar mugmyndir komist að og
þróun verði.
Auðlindaskattur
– endurskoðun
Endurskoðun sú sem fram hefur
farið hefur snúist um skattlagningu
útgerðarinnar. Þar eru menn á villu-
götum. Kerfið sjálft, framkvæmd
þess og árangur eru höfuðatriðin.
Skattlagning eftir að framlegð hefur
náð 20% er einungis nokkurs konar
hátekjuskattur á útgerð og á ekkert
skilt við galla og kosti kerfisins.
Árangurinn
Ljóst er að árangurinn af kerfinu
er dapurlegur. Ástæður geta verið
margar. Það er hins vegar uppgjöf að
horfast ekki í augu við þessar stað-
reyndir. Sagnfræðingar framtíðar-
innar munu horfa undrandi á þetta
tímabil minnkandi veiða, stækkandi
fiskiskipastóls með auknu vélarafli
og stórvirkari veiðarfærum, stór-
auknar skuldir útgerðar, hrikalega
eignatilfærslu í þjóðfélaginu, gríðar-
legan byggðavanda samfara léns-
skipulagi fiskveiðanna o.s.frv. Mál er
að þeir sem harðast styðja þetta
kerfi taki málefnalega á þeim atrið-
um sem hér eru nefnd að ofan. Ekki
dugar í þessu sambandi að segja
endalaust: Aðeins er einn guð, Allah,
og Múhameð er spámaður hans.
Höfundur er verkfræðingur.
#




 


9
$ +,
%,
*,
&,
,,
+,
%,
3+, 3+' 33, 33' &,,,
3+, 3+' 33, 33' &,,, &,,'
-   9 $ 

6
',,
*',
*,,
)',
),,
&',
&,,
',
,,
',
,
! 
 : SAMKVÆMT upp-
lýsingum frá Þjóðhags-
stofnun voru erlendir
ríkisborgarar hér á
landi 8.824, eða um
3,1% af íbúafjöldanum,
í upphafi þessa árs og
hefur hlutfallið hækkað
töluvert á undanförn-
um árum. Þá kemur
fram að um 8% kvenna
á aldrinum 20–29 ára
sem búsettar eru hér á
landi eru erlendir ríkis-
borgarar.
Erlendir ríkisborg-
arar eru mjög mis-
dreifðir um landið.
Flestir eru þeir á höf-
uðborgarsvæðinu en hlutfallið er
hins vegar langhæst á Tálknafirði,
19%, og Bakkafirði, 16%. Fast á eftir
koma síðan Ásahreppur með 11% og
Þórshafnarhreppur með 10%. Hlut-
fall erlendra ríkisborgara er meira
en tvöfalt landsmeðaltal, eða yfir
6,2%, í 25 sveitarfélögum. Í þessum
sveitarfélögum búa nær 17.000
manns, þar af 1.236 erlendir ríkis-
borgarar. Þjóðhagsstofnun telur að
ef spá stofnunarinnar um framvindu
íbúaþróunar það sem eftir er af árinu
gengur eftir muni erlendum ríkis-
borgurum á vinnumarkaði fjölga um
1.500.
Þátttaka í sveitar-
stjórnarkosningum
Það er eðlilegt að íslenskir ríkis-
borgarar hafi einir kosningarétt og
kjörgengi í alþingiskosningum og
forsetakosningum. Öðru máli gegnir
um kosningar til sveitarstjórnar og
atkvæðagreiðslur sem miðast við
kjörskrá í sveitar-
stjórnarkosningum.
Þótt erlendur ríkis-
borgari kjósi að halda
ríkisfangi sínu á hann
heima í íslenska sveit-
arfélaginu meðan hann
dvelst hér.
Að frumkvæði Norð-
urlandaráðs var sú
skipan tekin upp á ár-
unum 1976–82 að nor-
rænn ríkisborgari í
öðru norrænu landi
hefur kosningarétt og
kjörgengi í sveitar-
stjórnarkosningum. Í
frumvarpinu 1982 þeg-
ar þessi skipan var lög-
fest hérlendis var bent á að þessir
menn greiddu skatta og skyldur til
jafns við ríkisborgara landsins, og
talið að kosningaréttur til sveitar-
stjórnar snerti ekki „fullveldis- eða
þjóðernissjónarmið á sama hátt og ef
um þingkosningar væri að ræða. Þá
eru tengsl íbúa og sveitarstjórna ná-
in“. Athyglisvert er að meginhluti
þeirra raka sem fyrir um tveimur
áratugum þóttu eiga við um Norð-
urlandabúa eiga nú við um ríkisborg-
ara á EES, og raunar í síauknum
mæli um heimsþorpið allt.
Síðan þessari skipan var komið á
um Norðurlönd hafa Finnar, Danir,
Norðmenn og Svíar gengið lengra. Í
Danmörku og Svíþjóð er héraðskosn-
ingum þannig háttað að allir norræn-
ir menn og borgarar ESB-landa hafa
kosningarétt og kjörgengi sem mið-
ast við sömu búsetuskilyrði og við
eiga um innlenda kjósendur. Aðrir
erlendir ríkisborgarar verða að hafa
dvalist í landinu í þrjú ár. Finnar hafa
sömu skipan, en setja aðeins tveggja
ára búsetuskilyrði. Þessi ríki eiga að-
ild að Evrópusambandinu og taka því
sérstakt tillit til ESB-borgara, en um
það er þó engin almenn regla eða
samningar innan ESB. Í Noregi, sem
hefur sömu stöðu og Ísland í Evrópu-
málum, hafa norrænir menn sama
rétt í héraðskosningum og Norð-
menn en réttur allra annarra er
bundinn þriggja ára búsetuskilyrði.
Frumvarp
Samfylkingarinnar
Landsfundur Samfylkingarinnar
lagði á það áherslu að lýðræðisleg
mannréttindi innflytjenda væru
tryggð. Á 126. þingi flutti Mörður
Árnason, varaþingmaður Samfylk-
ingarinnar, frumvarp til breytinga á
lögum um kosningar til sveitar-
stjórna þar sem lagt er til að allir er-
lendir ríkisborgarar eigi þann rétt
eftir þriggja ára búsetu að taka þátt í
sveitarstjórnarkosningum. Frum-
varp sama efnis var endurflutt nú í
haust af þingmönnum Samfylkingar-
innar. Samþykkt þess væri mikil-
vægur áfangi í að tryggja lýðræðis-
leg mannréttindi innflytjenda.
Framteljendur með erlent ríkis-
fang voru 7.057 á síðasta ári og er-
lendum ríkisborgurum með atvinnu-
tekjur fjölgaði um 17,8% milli ára.
Erlendir ríkisborgarar setja því sí-
fellt meiri svip á atvinnulífið og eru
mikilvægir útsvarsgreiðendur í
mörgum sveitarfélögum. Því er eðli-
legt að þeir hafi með kosningarétti til
sveitarstjórna áhrif á þróun sinna
sveitarfélaga eins og aðrir íbúar og
að tekið sé tillit til þarfa þeirra eins
og annarra íbúa sveitarfélagsins. Þá
verður það líklegra að hér verði fjöl-
menningarleg samfélög þar sem
„fólk af íslenskum ættum og erlend-
um blómstrar saman án tillits til upp-
runa og íslensk menning auðgast
með samleik strauma frá allri heims-
byggðinni“.
Fjölmenningarleg
sveitarfélög
Svanfríður
Jónasdóttir
Pólitík
Landsfundur Samfylk-
ingarinnar, segir Svan-
fríður Jónasdóttir, lagði
á það áherslu að lýðræð-
isleg mannréttindi inn-
flytjenda væru tryggð.
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
gögnum sem geymd eru í tölvu-
kerfi stofnunarinnar. Innra öryggi
er tryggt með aðgangsstjórnun,
m.a. með útgáfu aðgangs- og lyk-
ilorða og reglum um umgengni við
tölvukerfi.
Öryggi gagna
Öryggi gagna varðar, almennt
séð, öryggi í allri meðhöndlun
frumgagna sem og afritaðra gagna,
hvort sem er á rafrænu formi, á
segulmiðlum, geisladiskum, pappír
eða filmum. Í öryggi gagna felst að:
 Gögn séu rétt og aðgengileg,
þeim sem aðgangsrétt hafa, þeg-
ar þörf er á.
 Gögn séu óaðgengileg fyrir óvið-
komandi.
 Gögn séu varin gegn þjófnaði,
eldi, náttúruhamförum o.þ.h.
 Gögn séu varin gegn skemmdum
og eyðingu af völdum tölvuveira
og annarra spilliforrita.
 Alltaf séu til áreiðanleg afrit af
gögnum.
 Gögn sem fara um net komist til
rétts viðtakanda ósködduð og á
réttum tíma. Gæta verður þess
að þau fari ekki til annarra.
Sami aðili, þ.e. yfirlæknir eða
læknisfræðilegur yfirmaður, ber
ábyrgð á vörslu sjúkragagna, hvort
sem er í tölvu eða á öðru formi, t.d.
á pappír eða á filmu. Skal hann
hafa eftirlit með því að reglum sé
framfylgt.
Heilbrigðisþjónusta
Mikilvægt er, segja
Svana Helen Björns-
dóttir og Guðmundur
Sigurðsson, að skýr
stefna sé mörkuð
í öryggismálum.
Svana er framkvæmdastjóri og
Guðmundur er læknir.