Morgunblaðið - 16.08.2002, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 16.08.2002, Blaðsíða 6
FRÉTTIR 6 FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ Í MORGUNBLAÐINU í gær var sagt frá því að Landsvirkjun hefði áhuga á að reisa 8–10 metra háa stíflu í Laxá fyrir ofan Laxárstöðv- arnar í Aðaldal ef samkomulag næð- ist um það við heimamenn. Uppi- stöðulónið sem yrði til við byggingu slíkar stíflu yrði um 0,6 ferkílómetr- ar að stærð, en í dag eru um 0,2 fer- kílómetrar undir vatni í gljúfrinu fyrir ofan stöðvarnar. Þykir Lands- virkjun nauðsynlegt að búa til uppi- stöðulón þar sem Laxá rennur í dag beint inn í inntaksgöngin og að vatnsvélunum og liggur búnaðurinn undir skemmdum vegna þess hve mikill ís, grjót og sandur fer í gegn- um vélarnar. Efnið sem áin flytur með sér myndi falla til í lóninu sem Landsvirkjun telur jákvætt. „Vér gefumst aldrei upp“ Á dögum Laxárdeilunnar á árun- um 1969–1973 voru uppi nokkuð stórtækari hugmyndir um að byggja 56 metra háa stíflu í gljúfrinu fyrir ofan Laxárstöðvarnar og átti heild- arfallhæðin að vera 83 metrar. Þessi virkjun var kölluð Gljúfurversvirkj- un og hefði miðlunarlónið, sem ætl- unin var að reisa, sökkt meginhluta af undirlendi Laxárdals. Þingeyingar voru mjög mótfallnir þeim áformum og reyndu allt hvað þeir máttu til að koma í veg fyrir að þau næðu fram að ganga. Þann 18. júlí 1970 fóru á þriðja hundrað manns í mótmælaferð frá Húsavík til Akureyrar en Akureyrarbær og ís- lenska ríkið voru eigendur Laxár- virkjunar. Árið 1983, eða áratug eft- ir að Laxárdeilan leystist, sameinuðust Laxárvirkjun og Landsvirkjun. Alls munu á annað hundrað bílar hafa verið í bílalestinni. „Vér gef- umst aldrei upp“ var fyrirsögn fréttar á baksíðu Morgunblaðsins þar sem sagt var frá ferðalaginu og má segja að það hafi svo sannarlega verið rétt. Í mótmælum sem bæj- arstjóranum á Akureyri voru afhent sagði: „Lýsum vér framkvæmdir þessar algjörlega ólögmætar og beint tilræði við atvinnufrelsi vort, fjárhagslegt sjálfstæði og almenn mannréttindi, sem oss eru tryggð í stjórnarskrá ríkisins [...] Vér viljum benda á, að verði haldið áfram að ögra Þingeyingum, mun skapast hættuástand í héraði, sem leitt getur til óhappa, sem vér getum ekki borið ábyrgð á.“ Dínamít notað til að sprengja gat á Miðkvíslarstíflu Stóðu Þingeyingar við þessa hót- un sína. Þann 25. ágúst sama ár rufu andstæðingar Gljúfurversvirkjunar skörð í stíflugarð í Miðkvíslarstíflu. Segir í frétt Morgunblaðsins að á annað hundrað manns hafi komið saman við stífluna þá um kvöldið „mannskapurinn tók sig til og rauf 5–8 metra skarð beggja vegna stífl- unnar, en þar var fyrir steypa og malarfylling. Var beitt dráttarvél- um, hökum, skóflum og síðast dínamíti við þessa framkvæmd,“ segir í fréttinni. Þar kemur einnig fram að landeigendur fullyrði að aldrei hafi verið samið við þá um stíflun Miðkvíslar. „Það hefur oft komið til tals meðal manna hér að rjúfa þessa stíflu, enda aldrei lögleg heimild fyrir byggingu hennar, þótt eigi hafi komið til framkvæmda fyrr en nú,“ segir enn fremur í fréttinni. Við réttarhöld í málinu voru tvær yfirlýsingar lagðar fram, í annarri þeira viðurkenndu 88 manns að hafa tekið þátt í verknaðinum og sögðust telja hann löglegan. Í hinni lýstu 82 menn því yfir að þeir hafi stuðlað að framkvæmd stíflubrotsins í orði eða verki. Alls voru 65 manns ákærðir og fengu síðar væga skilorðsbundna dóma fyrir verkið. Í desember sama ár kærði verktakinn við virkjunina skemmdarverk á vélum fyrirtækis- ins en maurasýra hafði verið sett í olíu tveggja vörubíla. Upplýstist það mál aldrei. Í byrjun árs 1971 fékk Landeigendafélag Laxár og Mý- vatns, sem stofnað var í deilunni, lögbann á heimild virkjunarinnar til vatnstöku í Laxá en framkvæmdirn- ar héldu áfram og höfðaði lögmaður landeigenda tugi skaðabótamála. Deilunni lauk ekki fyrr en árið 1973 þegar ríkisstjórn Íslands, stjórn Laxárvirkjunar og Landeig- endafélag Laxár og Mývatns, sem hafði verið stofnað í deilunni, skrif- uðu undir samkomulag á Stóru- Tjörnum 19. maí 1973. Í samningn- um lýsti Laxárvirkjun því yfir að hún myndi ekki stofna til frekari virkjana í Laxá umfram þá 6,5 MW virkjun sem þá var unnið að og sem ekki hafi vatnsborðshækkun í för með sér, nema til komi samþykki Landeigendafélags Laxár og Mý- vatns. Þá afléttu landeigendur lög- banni við vatnstöku fyrir nefnda 6,5 MW virkjun og voru málaferli sem risin voru í felld niður. Gerðardómur þriggja manna var skipaður til að skera úr skaðabóta- kröfum landeigenda á hendur Lax- árvirkjun. Ríkissjóður samþykkti að greiða deiluaðilum hæfilega fjárhæð vegna þess kostnaðar sem þeir höfðu af málaferlum og að kosta gerð fisk- vegar framhjá virkjununum við Brú- ar og upp Laxárgljúfur. Laxárvirkj- un átti að sjá um að gera fiskileið framhjá stíflum í Geirastaðakvísl og Syðstukvísl. Einnig var samiðfrum- varp til laga um verndun Laxár- og Mývatnssvæðisins og leggja fyrir Alþingi. Þau lög eru nú í gildi. Hugmyndir Landsvirkjunar um stækkun uppistöðulóns ólíkar áformunum í Laxárdeilunni Dínamít, maura- sýra og lögbann Þær hugmyndir sem Landsvirkjun hefur nú um byggingu 8–10 metra hárrar stíflu í Laxá eru mjög ólíkar þeim virkjunarfram- kvæmdum sem fyrirhugaðar voru í lok sjö- unda áratugarins og byrjun þess áttunda. Að kvöldi 25. ágúst 1970 safnaðist á annað hundrað Þingeyinga saman við stíflu Laxárvirkjunar og rauf skörð á stíflugarð í Miðkvísl. Var 5–8 metra skarð rofið beggja vegna stíflunnar. Dráttarvélum, hökum, skófl- um og dínamíti var beitt við framkvæmdina. Á þessari mynd má sjá hvar aðeins silungastiginn stendur eftir. Morgunblaðið/Sv.P. ÞEIR landeigendur við Laxá í Suð- ur-Þingeyjarsýslu sem Morg- unblaðið hafði samband við í gær voru allir mótfallnir byggingu 8– 10 metra hárrar stíflu í Laxá, en í Morgunblaðinu í gær var sagt frá því að Landsvirkjun hefði áhuga á að byggja slíka stíflu ef samstaða næðist um það meðal heima- manna. Hólmfríður Jónsdóttir, Arn- arvatni I, segir skiptar skoðanir um ágæti þessarar hugmyndar. Íbúum í Laxárdal finnist þetta ekki spennandi kostur. „Mér skilst að þessi raf- orkuframleiðsla skipti svo litlu máli orðið að það komi jafnvel til greina að loka virkjunni. Maður hefur heyrt það, en ég veit ekki hvort þeir eru bara að hræða fólk með því,“ segir Hólmfríður. Hún segir að hugmyndin hafi verið kynnt þannig að meiri mögu- leiki væri að laxinn gengi upp ána í laxastiga ef lónið væri stærra. Hólmfríður bendir á að lax hafi aldrei í manna minnum fyrirfund- ist í efri hluta Laxár og hún sé ekki hrifin af að raska lífríki ár- innar. „Ég er ekki fylgjandi þessu. Það er búið að hræra nógu mikið í Laxá finnst mér. Við höfum gert nóg af því að raska náttúrunni og það er kominn tími til að menn staldri við og hugsi sig um.“ Hólmfríður tók þátt í baráttu Þingeyinga í Laxárdeilunni á sín- um tíma, fór bæði í mótmælaferð til Akureyrar og tók þátt í að rjúfa Miðkvíslarstíflu. „Þetta snertir mann á allt annan hátt en mér finnst samt ekki að hækkun stífl- unnar muni hafa það stóra þýð- ingu fyrir raforkuframleiðslu í landinu að það sé endilega ástæða til að vera að raska meira rennsl- inu í Laxá en orðið er,“ segir hún. Bændur höfnuðu hærri stíflu 1997 Áskell Jónasson á Þverá segist ekki eiga von á því að bændur myndu samþykkja hækkun á stífl- unni. Félagsfundur í Veiðifélagi Laxár og Krákár hafnaði árið 1997 drögum að samningi milli Landsvirkjunar og landeigenda við Laxá um hækkun stíflunnar. Voru 19 fundarmenn á móti og 17 fylgjandi. Segist hann telja að ekkert hafi breyst frá því. „Ég er ekki hrifinn af þessu. Þetta skemmir ána, þetta er mjög góð veiðiá hér ofan stíflu,“ sagði Áskell. Veiðisvæðið myndi minnka þar sem hluti þess færi undir vatn. Segist hann telja að það væri það lítill hagnaður af því fyrir Lands- virkjun að stækka lónið og að raskið á umhverfinu væri ekki þess virði. Áskell segist hafa bar- ist gegn áformum framkvæmda- raðila í Laxárdeilunni 1969–73 en ef orðið hefði af framkvæmdunum hefði land hans farið í kaf að tölu- verðum hluta. Völundur Hermóðsson í Álfta- nesi sem er fyrir neðan Lax- árstöðvar segir að sandburður hafi alltaf verið til staðar í ánni og að gera þyrfti frekari rannsóknir af afleiðingum af hærri stíflu áður en það yrði rætt frekar. Á þessu korti má sjá hvar Landsvirkjun hefur áhuga á að byggja stífluna og hversu stórt uppistöðulónið yrði miðað við 8, 10 og 12 metra vatnshæð. Landsvirkjun er einkum að skoða lón með 8 eða 10 metra vatnshæð. Á kortinu má einnig sjá hversu stórt lónið er í dag.                        !""            !""            !""        # $ %   $ "   !""      &'  !""      &'  !""     Landeigendur mótfallnir hærri stíflu
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.