Morgunblaðið - 31.10.2002, Síða 26

LISTIR
26 FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Ármúla 21, 108 Reykjavík
Sími 533 2020 Fax 533 2022
www.vatnsvirkinn.is
Rennur til nota í
gólf, við veggi, fyrir
framan bílskúra og
margt fleira.
Leitið upplýsinga!
GÖTURENNUR
Ármúla 21 - 108 Reykjavík - Sími 533 2020
www.vatnsvirkinn.is
HAUSTTILBOÐ
20-40% afsláttur
af hreinlætistækjum, stálvöskum,
sturtuklefum, sturtuhurðum,
blöndunartækjum, baðáhöldum o.fl.
VART hefur farið framhjá
nokkrum manni hversu mikilla
vinsælda bækur Arnaldar Indriða-
sonar njóta meðal íslenskra les-
enda. Þær vinsældir hafa nú
spurst út fyrir land-
steinana því glæpa-
saga hans Mýrin, sem
kom út árið 2000 hlaut
Glerlykilinn árið 2002
sem besta saga þeirr-
ar tegundar á Norð-
urlöndum. Að auki
bárust nýverið fréttir
af því að Random
House, stærsta út-
gáfufyrirtæki heims,
hefði samið um útgáfu
verka hans í hinum
enskumælandi heimi,
svo óneitanlega eru
miklar vonir bundnar
við nýjustu bók hans,
Röddina.
Þótt skáldsagnagerð
almennt hafi tekið
miklum formbreytingum á þeim
áratugum sem liðnir eru frá því að
módernisminn leið undir lok hefur
glæpasagan haldið sínu striki
ótrauð, í það minnsta hvað formið
varðar. Því þó þær freudísku hug-
myndir sem módernisminn kynnti
til sögunnar í skáldsagnagerð hafi
að mestu horfið úr skáldsagnagerð
með framvindu póstmódernismans,
eiga þær hugmyndir sér þó enn
griðastað í flestum reyfurum –
ekki síst glæpasögum – þar sem
áherslan er lögð á að grafast fyrir
um þátt undirmeðvitundar og for-
tíðar í þeim glæpum sem bæk-
urnar hverfast um. Annars er
glæpasagan talin eiga rætur sínar
að rekja til ekki ómerkilegri höf-
undar en Edgar Allan Poe, en
smásaga hans The Purloined Lett-
er er af mörgum álitin formóðir
hinnar dæmigerðu glæpasögu.
Saga Poe, eins og flestar glæpa-
sögur síðan, einkennist af mikilli
óvissu um það sem raunverulega
hefur átt sér stað á sögusviðinu.
Óvissan stafar af þeim óvenjulega
frásagnarhætti sem höfundurinn
temur sér, þar sem miðlun upplýs-
inga er takmörkuð eða miðar jafn-
vel að því að leiða lesandann á
villigötur, þótt nauðsynlegar vís-
bendingar til að leysa gátuna hlað-
ist upp jafnt og þétt. Aðdráttarafl
glæpasögunnar felst í því sem
kalla mætti gagnvirkni hennar,
þar sem hin eiginlega glíma frá-
sagnarinnar er í raun á milli þess
sem leysir málið – oft spæjara eða
lögreglumanns – og lesandans, því
báðir „vinna“ ótrauðir að lausn
gátunnar.
Hinn þunglyndi rannsóknarlög-
reglumaður, Erlendur, er lesend-
um Arnaldar að góðu kunnur,
ásamt samstarfsmönnum hans
þeim Sigurði Óla og Elínborgu. Öll
eru þau kölluð til sögunnar í
Röddinni, þegar maður finnst
myrtur í kjallara hótels rétt í þann
mund er jólastressið nær hámarki.
Arnaldur fer kunnuglega leið í efn-
istökum sínum í Röddinni því líkt
og í t.d. Mýrinni, tekur hann á því
sem er ofarlega á baugi í sam-
félaginu, að þessu sinni hörðum
heimi fíkniefna, vændis, barna-
kláms og handrukkara. Bókin er
raunsæislega skrifuð með fé-
lagslegu ívafi, þar sem gerð er
ágæt tilraun til að greina sam-
félagslegar orsakir þeirrar mann-
vonsku og ógæfu er að lokum leið-
ir til morðs. Sem heild er verkið
nokkuð gagnrýnið á það afstöðu-
leysi sem samfélagið sýnir t.d.
fórnarlömbum kynferðisglæpa og
töluverð áhersla er lögð á að sýna
með trúverðugum hætti fram á
hversu litla innsýn almenningur
hefur í undirheima íslensks sam-
félags og þá staðreynd að hér,
ekki síður en annars staðar, ræður
siðferðislegur tvískinnungur lög-
um og lofum.
Til þess að koma félagslegum
boðskap sínum til skila hefur Arn-
aldur fléttað söguþráðinn, sem að
sjálfsögðu verður ekki rakinn hér,
inn í líf Erlendar og hans nánustu.
Erlendur, sem á ekk-
ert skylt við töffara
harðsoðnu amerísku
glæpasögunnar, er
andhetja af kunnug-
legu tagi, einmana,
rótlaus og þunglynd-
ur. Hann er mótaður
af takmörkunum
þeirra rannsóknar-
lögreglumanna, sem
lesendur þekkja m.a.
úr sjónvarpinu, er
jafnvel tengjast fórn-
arlömbum þeirra
glæpa sem þeir rann-
saka nánari böndum
en sínum eigin börn-
um.
Framvinda rann-
sóknarinnar á morð-
inu kallast þannig á við framvind-
una í persónulegu lífi Erlendar,
einkum í gegnum atvik sem átti
sér stað í bernsku hans í stórhríð á
heiði og haft hefur varanleg áhrif
á tilfinningar hans og viðhorf til
lífsins. Í gegnum rannsókn sína á
morðinu vaknar Erlendur til vax-
andi vitundar um það hversu kal-
inn hann er á sálinni og gerir heið-
arlega tilraun til að takast á við
sjálfan sig og vanda dóttur sinnar.
Myndmál bókarinnar í vetrarkalda
desembermánaðar styður þennan
þráð, en Erlendur finnur sterkt til
þess kalda friðar sem fylgir snjó-
drífunni þegar allt fennir í kaf – og
hverfur. Vandi hans, eins og fleiri
sögupersóna, felst því í afneitun og
uppgjöf í stað úrvinnslu. Herberg-
ið sem hann hefur aðsetur í á hót-
elinu er eins og sálarlíf Erlendar,
ískalt, og þar fer hann í gegnum
endurminningar sínar af heiðinni,
sektarkenndina sem ávallt hefur
fylgt honum og síðast en ekki síst
samband sitt við föður sinn og síð-
ar börn.
Röddin fjallar því öðrum þræði
um sambönd feðra við börn sín,
hversu afdrifarík áhrif þeir geta
haft á framtíð og heill ómótaðra
einstaklinga. Þannig varpar sam-
band hins myrta við föður sinn
átakanlegu ljósi á örlög hans, og
til að gefa þessu þema enn meiri
styrk dregur Arnaldur fram á
sjónarsviðið hliðarfléttu þar sem
Elínborg, samstarfskona Erlendar
vinnur að máli þar sem samband
föður og sonar virðist hafa farið
úrskeiðis. Ekki þarf að orðlengja
það að öll eru þessi mál leyst með
einum eða öðrum hætti í Röddinni,
nema ef til vill mál Erlendar sjálfs
– enda má vonandi gera ráð fyrir
að lesendur hitti hann á nýjan leik
áður en langt um líður.
Bækur Arnaldar Indriðasonar
um Erlend eru án efa best heppn-
aði glæpasagnaflokkur sem komið
hefur út hér á landi og Röddin er
engin undantekning hvað það
varðar. Röddin býr yfir þéttri
fléttu og raunsærri persónusköp-
un, en að auki hefur höfundinum
tekist að finna sér farveg í frá-
sagnarmáta sem einkennist af
drama hins hversdaglega, eins og
Diderot skilgreindi það, af drama
sem liggur á milli hins kómíska og
harmræna og nánast allir geta
samsamað sig. Sú staðreynd á án
efa drjúgan þátt í því að gera
skáldsögur hans jafn vinsælar og
raun ber vitni, en Röddin er verð-
ugt innlegg í þann flokk.
Drama hins
hversdagslega
BÆKUR
Skáldsaga
eftir Arnald Indriðason, 330 bls., Vaka-
Helgafell, 2002.
RÖDDIN
Fríða Björk Ingvarsdóttir
Arnaldur
Indriðason
KRISTINN Sigmundsson óperu-
söngvari er um þessar mundir í Lond-
on, þar sem hann er við æfingar hjá
Konunglegu óperunni í Covent Gard-
en á óperunni Meistara-
söngvurunum frá
Nürnberg eftir Wagn-
er, en sýningar hefjast
12. nóvember. „Ég var
reyndar að enda við að
syngja í Rósariddaran-
um eftir Richard
Strauss í Köln, og þar
er ég búinn að vera
mestan part haustsins
að æfa og syngja sex
sýningar.“ Kristinn
segir að uppfærslan á
Meistarasöngvurunum
í London sé mjög góð.
Uppfærslan er frá 1993
og naut hún vinsælda,
og nú er verið er að
vekja hana upp aftur.
Leikstjóri er Graham Vick, uppá-
haldsleikstjóri Kristins.
„Þetta er mjög hefðbundin upp-
færsla; Graham Vick er þó þekktur
fyrir að blanda saman hefðbundnum
og óhefðbundnum aðferðum í óperu-
uppfærslum sínum. Hann er maður
sem fer oní hvert einasta orð sem
sungið er og lætur mann ekki í friði
fyrr en hvert orð hefur rétta litinn út
frá textanum í heild sinni. Það skiptir
ekki máli hjá honum hvort uppfærsl-
an er hefðbundin eða óhefðbundin,
textinn og hugsunin í honum er alltaf
forsenda þess sem ger-
ist á sviðinu. Hann
krefst þess að það skref
sé gengið til fulls, þann-
ig að fólk á aftasta bekk
skilji. Þetta er mjög
gaman; oft er maður að
vinna með fólki sem er
alveg sama um textann.
Það eru til dæmis marg-
ir þýskir leikstjórar
sem ég hef unnið með,
sem hafa miklu meiri
áhuga á að uppfærslan
líti vel út á ljósmynd, og
er alveg sama um text-
ann. Ég man eftir því
þegar ég var að syngja í
Parsifal á sínum tíma,
og var að kvarta yfir
tempói hjá hljómsveitarstjóranum og
sagði að ég þyrfti meiri tíma á
ákveðnum stað til að textinn kæmi
betur út. Þá var það leikstjórinn sem
svaraði fyrir hönd hljómsveitarstjór-
ans og sagði: „Textinn skiptir engu
máli hér.“ Þetta er nú eitt af því sem
gerir Vick að mínum uppáhalds leik-
stjóra, fyrir utan það hve gaman er að
vinna með honum. Hann er kröfu-
harður húmoristi; – það er ekki hægt
að hafa það betra.“
Lagði ekki í Hans Sachs
Kristinn syngur hlutverk gull-
smiðsins Pogners í Meistarasöngvur-
unum, og segir ekki enn komið að því
að hann þori í aðahlutverkið, Hans
Sachs. „Það verður bið á því að ég
syngi það. Ég er að koma úr svo stóru
hlutverki Ochs baróns í Rósariddar-
anum, að það nægir mér alveg í bili.
Mér hefur hins vegar verið boðið að
syngja Hans Sachs bæði í Frankfurt
og í Bastilluóperunni, en satt best að
segja lagði ég ekki í hann. Það er
mjög erfitt hlutverk.“ Það er Jan-
Hendrik Rootering sem syngur hlut-
verk Sachs í Covent Garden með
Kristni. Hann söng hér á landi í Don
Carlo fyrir nokkrum árum, og segir
Kristinn hann feiknagóðan söngvara.
„Ég þyrfti að syngja Sachs í tíu,
fimmtán ár til að ná honum.“ Aðrir
söngvarar í uppfærslunni eru Am-
anda Roocroft, sem syngur Evu, dótt-
ur Pogners, Eike Wilm Schulte sem
syngur Beckmesser og Robert Dean
Smith, sem syngur hlutverk Stolz-
ings, en upphaflega átti Gösta Win-
berg að syngja þetta hlutverk, en
hann lést fyrr á árinu. Stjórnandi er
einn af þekktustu stjórnendum af
yngri kynslóðinni Mark Wiggles-
worth. „Þetta er feiknagóður hópur.“
Kristinn ætlar að halda master-
klassa fyrir íslenska söngnemendur í
London í leiðinni, en þeir eru um tíu
talsins. „Þetta verður nú bara einn
dagur, og ég vona að ég geti eitthvað
liðsinnt krökkunum. Ég hlakka mikið
til, það er alltaf gaman að gera eitt-
hvað svona. Annars er nú svolítið
stórt upp í sig tekið að kalla þetta
masterklassa, ég tek varla mark á því
orði nema að það sé Dietrich Fischer-
Dieskau sem á í hlut. En ég er þó alla-
vega aðeins eldri en krakkarnir og
reynslan telur kannski eitthvað.“
Kristinn söng í fyrra inn á geisla-
disk með Jónasi Ingimundarsyni, en
þeir ákváðu þá að leggja upptökunum
í eitt ár. Í sumar fóru þeir að hlusta
aftur og ákváðu að gefa út. „Þetta er
svona „Everybody’s favourite“ ís-
lenskt og útlenskt, lög sem allir
þekkja. Ég held að það hafi verið
mjög skynsamlegt af okkur að láta
diskinn liggja í eitt ár, þá fær maður
meiri fjarlægð á þetta og getur betur
hlustað á sjálfan sig eins og maður sé
að hlusta á einhvern annan. En ég
held bara að þetta sé góður diskur.“
„Textinn skiptir
engu máli hér“
Kristinn Sigmundsson í Meistarasöngvurunum í London
Kristinn
Sigmundsson