Morgunblaðið - 03.11.2002, Blaðsíða 19

að þér hafi flogið í hug að sækja til
konungs um understöttelse [styrk]
árlega til að leggja þig eftir ís-
lensku máli og sögufræði etc en þú
hafir þó ásett fyrst að reyna ex-
amen. Drottinn gefi þessum seinni
orðum sigur hjá þér! ... vel fengið
examen gefur styrkleik, álit og
embætti. Ég veit þú afkastar
miklu, en þú mátt ekki vegna lífs
og heilsu ætla þér of mikið.“
Ástin staðfest með andlitsmynd
Fjölskyldan í Johnsenshúsi í
Reykjavík er líka uggandi. Fjögur
ár eru nú liðin síðan Jón sigldi og
Ingibjörg, unnusta hans, er farin
að ókyrrast mjög. Sú breyting er
nú líka orðin á högum hennar að
Ingveldur móðir hennar er látin og
hún verður að sjá um heimili föður
síns. Hann er allt annað en auð-
veldur og drekkur mikið. Ingibjörg
vill að Jón ljúki prófi sem allra
fyrst svo að þau geti gengið í
hjónaband og stofnað til eigin
heimilis. Hún er orðin 33 ára göm-
ul og löngu tímabært að hún giftist
og eignist börn. En hann telur sig
verða að ljúka prófi áður en að því
kemur. Stundum sækja að henni
þungar hugsanir um að hann elski
hana ekki, sé aðeins að draga hana
á asnaeyrum og honum lítist betur
á danskar stúlkur, lifi jafnvel í
glaumi og gleði í Kaupmannahöfn.
Hann á fullt í fangi með að sann-
færa hana um í bréfum sínum að
hugur hans sé óbreyttur til hennar.
Loksins grípur hann til þess ráðs
af litlum efnum sínum að fara til
gamals en ekki mjög kunns listmál-
ara, Frederiks Christians Cam-
radts að nafni, og semur við hann
um að mála af sér litla andlitsmynd
svo að hann geti sent Ingibjörgu til
staðfestu ást sinni á henni og til
þess að hún geti haft hann hjá sér,
þó ekki sé nema á mynd. Camradt
listmálari kvittar undir borgun
Jóns fyrir myndina 2. október
1837. Hún kostar ásamt dúki til að
pakka henni inn tólf ríkisdali og
einn skilding.
Á myndinni er Jón Sigurðsson
með glöðum æskubrag. Skær og
stór brún augu vekja mesta athygli
en munnsvipurinn lýsir festu og
sjálfstrausti, þar örlar jafnvel á dá-
litlum þrjóskudráttum. Hann er
með barta en hárið er mikið og
dökkbrúnt og vinst upp í lokka við
eyrun. Hann er í sínu fínasta pússi,
dökkgrænleitum jakka eða kjól,
bládoppóttu hvítu vesti með gylltri
áfastri keðju og með svartan klút
eða bindi um hálsinn.
Ingibjörg fær myndina fyrir jól
og festir hana upp á vegg yfir rúmi
sínu. Hún horfir á hana langtímum
saman og grætur svolítið í laumi.
„Den smukke Sivertsen“
Árið 1838 er Jón Sigurðsson
fluttur til Bergs skraddara í
Klausturstræti, nú nr. 22, á horn-
inu við Grábræðratorg þar sem
sem hann býr ásamt Páli Melsteð.
Páli Melsteð og Jóni Sigurðssyni
fellur vel að búa á heimili Bergs
skraddara í Klausturstræti en þeir
eru jafnframt í fæði hjá skradd-
arafrúnni, Johanne Marie. Ekki
spillir fyrir að á heimilinu eru fjór-
ar þokkafullar dætur, Sabine
Magdalene, Frederikke, Hedervig
Lisafine og Wilhelmine, á aldrinum
19 til 26 ára. Þær snúast í kringum
íslensku stúdentana með pilsaþyti
og æskugáska. Stúlkunum líst vel á
piltana, ekki síst Jón með sína
hrafnsvörtu lokka og tindrandi
augu, en vita þó að báðir eru lof-
aðir heima á Íslandi. Þær kalla Jón
„den smukke Sivertsen“, hinn
fagra Sivertsen.
Bestu vinir Jóns og þeir, sem
hann umgengst mest, eru auk Páls
Melsteðs þeir Halldór Jónsson,
sem var í herbergi með Jóni á
Garði síðustu þrjú árin, og Gísli
Hjálmarsson læknanemi. Oft hitt-
ast þessir og raunar fleiri í her-
bergi þeirra í Klausturstræti og er
þá margt skrafað. Ekki ósjaldan
kemur fyrir að þeir bregða sér á
næstu krá og fá sér púnskollu.
Raunar gengur námið hægt hjá
sumum af vinunum, ekki síður en
hjá Jóni Sigurðssyni. Páli Melsteð
gengur ekkert enda er hann líka
oft veikur. Gísla Hjálmarssyni
sækist læknanámið afar seint og er
það síðar haft á orði í fjölskyldu
hans að vinir hans hafi truflað
hann of mikið. Jón er að vísu stál-
iðinn og lætur skrafið í vinahópn-
um ekki trufla sig við störf. En
hann neitar sér þó ekki um heims-
ins lystisemdir þegar sá gállinn er
á honum. Í bréfi, sem Páll Melsteð
sendir Jóni eftir að hann er sjálfur
kominn heim til Íslands, rifjar
hann upp Kaupmannahafnarárin
og segir:
„Ó bróðir minn! Theatrið og
tímaritin! Ég má ekki hugsa til
þess. Nú drekk ég sjaldan púns og
aldrei úr kollum. Eru þeir lifandi
Mjóni, Pétur drengur, Pleiss og
Bandlí. Líði þeim ætíð sem best.
Það kemur vatn í munninn á mér,
bróðir minn, þegar ég hugsa til
þeirra.“
Íslensku stúdentarnir í Kaup-
mannahöfn kalla hver annan bræð-
ur. Það undirstrikar náið bræðra-
lag þeirra. Þeir mynda eins konar
samfélag í samfélaginu sem er þó
bara strákaheimur. Einn þeirra,
Magnús Eiríksson, fær meira að
segja viðurnefnið frater (bróðir á
latínu) því hann kallar alla Íslend-
inga bræður sína og þeir svara
honum auðvitað í sömu mynt.
Ungu mennirnir hafa yndi af því að
ganga fram og aftur um Austur-
götu og Breiðgötu og gefa kven-
fólkinu auga og slást í för með því
um hríð ef færi gefst. Stundum
fara þeir í messu í Frúarkirkju,
Heilagsandakirkju eða Þrenningar-
kirkju, eingöngu til þess að virða
fyrir sér prúðbúinn kvennablóm-
ann sem situr þar á bekkjum.
Mjóni, Pétur drengur og Pleiss
Mjóni, Pétur drengur, Pleiss og
Bandlí, sem Páll Melsteð nefnir í
bréfi sínu, eru veitingamenn í
Kaupmannahöfn. Þekktastur
þeirra er Mjóni, sem Íslendingar
kalla svo, en hann heitir réttu nafni
Jakob Mini og er frá Sviss. Mjóni
rekur svokallað „Schweizers-
konditori“ á horninu á Litlu
Kóngsgötu og Kóngsins Nýjatorgi
og er þar í samvinnu við landa
sinn, Lorenzo Gianelli, sem Íslend-
ingar kalla Njál. Svisslendingar,
flestir af ítölskum uppruna, hafa
komið með konditori-menninguna
til Kaupmannahafnar. Veitinga-
staður Mjóna er svo auglýstur að
hann sé „kaffihús fyrir prúðbúið
fólk, innréttað á franskan og ítalsk-
an máta, þar sem heiðvirðar og vel
klæddar persónur geta á öllum
tímum dags fengið kaffi, te, súkku-
laði og fína líkjöra“. Í raun er
kaffihúsið og önnur sambærileg
hálfskuggaleg miðað við það sem
síðar gerðist. Orla Lehmann, jafn-
aldri Jóns Sigurðssonar, lýsir kaffi-
húsunum í endurminningum sínum:
„Konditoríin hétu að hluta evr-
ópskum nöfnum, svo sem Mini,
Pleisch, Pedrin, Gianelli o.s.frv. En
hvernig var þar umhorfs? Maður
kom inn í óviðkunnanlegt, hálf-
rökkvað húsnæði; á röð smáborða
týrðu tólgarljós í látúnslömpum og
fylgdi hverju þeirra skarbítur úr
járni; ljósin voru fyrst tendruð,
þegar gestur settist við borðið, en
slökkt á þeim jafnóðum og hann
fór. Þarna sátu menn með eitt
púnsglas – fastagestir auk þess
með pípu sem þeir fengu hjá veit-
ingamanninum – og lásu dagblöð
eða töluðu saman í hálfum hljóðum
með löngum hvíldum á milli.“
En hjá Mjóna er saman komin
menningarelíta Kaupmannahafnar;
fagurkerar, skáld, leikarar, pró-
fessorar og stúdentar. Þarna koma
menn eins og heimspekingurinn og
skáldið Søren Kierkegaard, ævin-
týraskáldið H. C. Andersen, ball-
ettmeistarinn August Bournonville
og skáldið og leikhússtjórinn J. L.
Heiberg, svo að nokkrir séu nefnd-
ir. Kaupmannahöfn er ekki stór og
menntamannaheimurinn þar enn
minni. Allir kannast við alla. Þegar
Jón Sigurðsson eða Jónas Hall-
grímsson leggja leið sína á Mjóna
er eins víst að Søren Kierkegaard
eða H. C. Andersen sitji við næsta
borð.
Annar samkomustaður mennta-
og listamanna er veitingahús
Pleisch uppi á annarri hæð í húsi
við Amákurstorg nr. 2 (síðar nr. 4)
en Íslendingar kalla það Blesa eða
Pleiss. Úr gluggum þess má sjá
Hábrú og handan við hana Krist-
jánsborgarhöll, Kansellíið og
Kauphöllina. Danska ljóðskáldið
Erik Bøgh yrkir um 1850 vísuna
Gullnu árin og hljómar hún svo:
Ak, mindes du endnu de glade dage,
da vi som byens skønne aander skred
fra Mini og til Pleisch og saa tilbage,
bestandig Østergade op og ned!
Fyrir fagurkera Kaupmanna-
hafnar eru þessi tvö kaffihús, Mini
og Pleisch, annað við Kóngsins
Nýjatorg og hitt á Amákurstorgi,
tveir fastir viðkomustaðir á dag-
legu flakki þeirra. Austurgata upp
og niður eru pólarnir í lífi þeirra.
Þriðji staðurinn sem Páll Mel-
steð nefnir og saknar í bréfi sínu
til Jóns Sigurðssonar er Pétur
drengur sem aðrir kalla Pétur
dverg. Þar er kominn enn einn
Svisslendingurinn, André Pedrin,
sem rekur stað við Nýjatorg nr. 89
(síðar nr. 3). Sá staður er oft
nefndur í bréfum Íslendinga.
Páll Melsteð skrifar stuttar dag-
bókarfærslur í almanak sitt þau ár
sem hann býr með Jóni Sigurðs-
syni í Klausturstræti. Þar kemur
fram að hann er iðinn við að sækja
tónleika, leikhús og aðra viðburði í
borginni. Stundum fer hann á
kvöldskemmtanir í einkahúsum,
svo sem hjá Madam Simonsen á
Gömluströnd 13 (síðar 46). Hún er
dönsk ekkja Gísla Símonarsonar
kaupmanns sem lést af slysförum
1837. Hinn fjórða nóvember 1838
skrifar Páll: „Heyrði ég Óla Bull
og hefi aldrei heyrt þvílíkt.“ Ole
Bull er norskur fiðlusnillingur sem
setur allt á annan endann með leik
sínum þetta haust í Kaupmanna-
höfn, en hann dvelur þar í þrjá
mánuði. Svo hrifinn er Páll að hann
fer aftur á tónleika með honum 18.
nóvember. Kannski hafa þeir Jón
Sigurðsson komist í kynni við Ole
Bull sjálfan því að síðar á fiðlusnill-
ingurinn eftir að skiptast á bréfum
við Jón.
Jón Sigurðsson eftir Guðjón Friðriksson
er fyrra bindi af tveimur um ævi Jóns.
Bókin kemur út hjá Mál og menningu,
er 565 bls. að lengd og prýdd fjölda
mynda.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 2002 19
Farþegar HEIMSKLÚBBSINS-PRÍMA komast að góðum kjörum.
Sérfargjöld okkar geta sparað þér stórfé, einnig hótelkostnað og gert
ferð þína bæði ódýrari og þægilegri. Farþegi lýsir reynslu sinni:
„Flugið til Ástralíu var það þægilegasta, sem ég hef upplifað til þessa, og hef ég
þó farið nokkrum sinnum, en nú naut ég þjónustu Heimsklúbbsins, og stopp á
leiðinni urðu hæfilega löng, gott bil milli sæta og sjónvarp til að stytta mér
stundir. Öll þjónustan var til fyrirmyndar auk sparnaðar. Ég kem örugglega
aftur næst þegar ég fer og þakka góða fyrirgreiðslu.“ Belinda.
Árangurinn sýnir sig. Farseðlasala okkar á fjarlæga staði hefur marg-
faldast! Aðeins er flogið með viðurkenndum flugfélögum í fremstu
röð. Við sjáum um hverskonar fyrirgreiðslu við ferð þína á stórlækk-
uðu verði!
NOKKUR FARGJÖLD TIL FJARLÆGRA STAÐA:
BORG FARGJALD FLUGV.SK. FLUGKOSTN.
San Francisco 88.100 13.450 101.550
Bangkok 97.250 8.910 106.160
Singapore 97.250 10.600 107.850
Shanghai 97.600 11.620 109.220
Hong Kong 97.600 9.760 107.360
Manila 102.950 8.910 111.860
Hanoi 102.600 8.910 111.510
Tokyo 109.200 10.400 119.600
Sydney 134.500 12.560 147.060
Flogið er um London. Lágmarksdvöl 7 dagar.
Birt með fyrirvara um hækkanir fargjalda og skatta.
Hvernig spararðu 50%?
Langt útí heim á lágfargjaldi!
Austurstræti 17, 4. hæð, 101 Reykjavík, sími 562 0400, fax 562 6564,
netfang: prima@heimsklubbur.is, heimasíða: http://www.heimsklubbur.is
SJÁ EINNIG
http//www. heimsklubbur.is
Pantanasími
56 20 400