Morgunblaðið - 03.11.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
BREIDDIN í safninumyndar eins konar blæ-væng. Hver og einkvennanna er einstökmeð sína einstöku upp-
lifun að baki. Það sem einni finnst
inngrip, finnst annarri líkn. Eitt
eiga þær þó allar sameiginlegt;
þær vilja láta hlusta á sig og finna
að tekið sé mark á skoðunum
þeirra. Ef hægt er að tala um nið-
urstöðu nær „Ljáðu mér eyra“ því
líklega best,“ segir Margrét Jóns-
dóttir einn fjögurra ritstjóra bók-
arinnar Konur með einn í útvíkkun
fá enga samúð – fæðingarsögur ís-
lenskra kvenna. Hinar ritstýr-
urnar eru Eyrún Ingadóttir, Sóley
Tómasdóttir og Svandís Svav-
arsdóttir.
Margrét rifjar upp að safnið eigi
sér talsverðan aðdraganda þó að
vinnuskorpan hafi fyrst hafist í
vor. „Hugmyndin um að safna
saman fæðingarsögum íslenskra
kvenna kom upp í hópi okkar fjög-
urra vinkvennanna fyrir nokkuð
löngu. Nám, störf og barnauppeldi
urðu þó til þess að vinnan fór fyrst
á skrið með hækkandi sól í vor.
Fullar af eldmóði auglýstum við
eftir fæðingarsögum íslenskra
kvenna í Kastljósi, útvarpi og með
því að láta tölvupóst ganga á milli
kvenna,“ segir Margrét og tekur
fram að erindið hafi víðast hvar
fengið jákvæðar undirtektir.
„Sögurnar létu samt á sér
standa til að byrja með,“ heldur
Eyrún Ingadóttir, annar ritstjóri
bókarinnar, áfram. „Við vorum
bara komnar með 20 sögur þegar
við skrökvuðum að Kristjáni hjá
Forlaginu að við værum komnar
með 60 sögur. Allt fór þó vel að
lokum því að á skömmum tíma blés
sagnabumban út og taldi 70 sögur
áður en yfir lauk. Sögurnar í bók-
inni komu frá konum alls staðar af
að landinu með ólíka reynslu að
baki. Rétt er að taka fram að flest-
ar konurnar skrifuðu sögur sínar
sjálfar. Við fórum yfir textana og
skráðum nokkrar sögur því ekki
treystu allar konurnar sér til að
skrá þær sjálfar.“
Hver saga einstök
Margrét leggur áherslu á að
hver saga sé einstök. „Með bókinni
erum við að færa sögur úr munn-
legri geymd yfir á bókmál. Fæð-
ingarsögur hafa gengið á milli
kvenna í ýmsum lokuðum kvenna-
hópum. Nú er hægt að ganga að 70
slíkum sögum í einni bók og draga
ályktanir um líðan fæðandi
kvenna. Lesandinn fær ákveðna
innsýn í hvernig hverri konu leið
og hvaða viðbrögðum hún mætti af
hálfu heilbrigðisyfirvalda, ætt-
Konur með einn í út-
víkkun fá enga samúð
er óvenjulegur titill á 70
fæðingarsögum ís-
lenskra kvenna. Anna
G. Ólafsdóttir varð
margs vísari eftir að
hafa spjallað við tvo af
fjórum ritstjórum bók-
arinnar – þær Margréti
Jónsdóttur og Eyrúnu
Ingadóttur.
Sagnabumban blés út
Morgunblaðið/Jim Smart
Eyrún Ingadóttir og Margrét Jónsdóttir: „Við erum bara skilaboðaskjóður, söfnum saman reynslusögum til að fleiri geti grætt á þeim.“
KONAN í titilsögunni fær verki á
15 mín. fresti og hringir á fæðing-
ardeildina að kvöldlagi. Henni er
sagt að taka panódíl og bíða róleg.
Verkirnir halda áfram með jöfnu
millibili alla nóttina.
„Svo heppilega vildi til að ég átti
tíma í mæðraskoðun þá um morg-
uninn. Ég dreif mig af stað og bað
ljósmóðurina mína að skýra þetta
ástand. Hún þóttist sjá það á
skrykkjóttu og sársaukafullu
göngulagi mínu að nú væri ég senni-
lega komin af stað. Þegar ég sagði
henni að svona hefði ástandið verið í
rúma tólf tíma hvatti hún mig til að
kíkja upp á deild og spjalla við ljós-
mæðurnar þar. Ég lét ekki segja
mér þetta tvisvar, mig hafði einmitt
langað að gera það allan tímann,
hafði bara verið of feimin við kon-
una í símanum sem mælti með
panódílinu. Hún hafði jú ekkert tal-
að um hvað ég ætti að bíða róleg
lengi. Nú gæti ég sagt að ljósmóð-
irin í mæðraskoðun hefði sent mig
og það hlaut að vera löglegur að-
göngupassi, sama hversu langt væri
á milli verkja.
Á fæðingardeild Landspítalans
var tekið hlýlega á móti mér. Ljós-
móðirin sem sinnti mér fyrst um
sinn setti mig í monitor og las svo í
krafsið sem út úr honum kom. Síðan
mældi hún útvíkkunina sem mér til
mikillar skelfingar reyndist vera
einn sentimetri. Einn einasti senti-
metri! Einn á skalanum einn til tíu!
Það fór hrollur um mig. Ég vissi það
alveg að konur með einn í útvíkkun
fá enga samúð. Ég vissi að með einn
í útvíkkun yrði ég send heim með
meira panódíl. Ef fæðingin gengi
áfram á þessum hraða, gæti ég átt
von á barninu í heiminn eftir 6–10
daga.“
Um miðja næstu nótt á fæðing-
ardeildinni er greinilegt að ekki er
allt með felldu.
„Læknirinn kom og kíkti á okkur.
Hann og ljósmóðirin pískruðu sam-
an við rúmstokkinn hjá mér á latínu
og grísku sem Sesar og Sókrates
hefðu mátt vera stoltir af. Ég skildi
ekkert af því sem fram fór þrátt fyr-
ir að leggja mig alla fram. Ég þorði
samt ekki að trufla þennan mikil-
væga fund, heldur beið þess að ein-
hver myndi snúa sér að mér og út-
skýra. Að lokum kom læknirinn til
mín og kynnti sig. „Það lítur út fyrir
að það sé eitthvert vandamál með
súrefnisflæðið til barnsins. Þú ert
nú komin með fjóra í útvíkkun og
átt sennilega eitthvað um sex
klukkustundir eftir. Barnið á hins
vegar sennilega ekki nema þrjár
klukkustundir ólifaðar með þessu
áframhaldi. Við myndum vilja fram-
kvæma keisaraskurð. Hvað segir þú
um það?“
Ég varð orðlaus í stutta stund.
Undanfarna níu mánuði hafði ég
leitað fróðleiks um það ferli sem ég
var nú að ganga í gegnum til að
geta nýtt mér hann ákvarðanatöku
í fæðingunni. Alls staðar hafði ég
rekið mig á veggi og þeir valkostir
sem mér virtust standa til boða
voru bæði óskýrir og umdeildir. Þá
birtist skyndilega á ögurstundu,
þessi læknir sem býður mér að
velja hvort barnið lifi eða deyi! Ég
gat hreinlega ekki staðist þessar
aðstæður. Í prakkaraskap mínum
varð ég að fá að vita hversu
raunverulegur þessi valkostur
væri.
„Sjáðu nú til,“ sagði ég alvarleg í
bragði. „Frá fyrstu mánuðum með-
göngu hef ég borið á mig sérstakt
krem á hverjum degi til að varna
því að húðin á bumbunni slitni. Mér
finnst það verk til lítils unnið ef ég á
svo að vera með risastórt ör þvert
yfir kviðinn. Ég verð að segja nei
við þessu.“
Ljósmóðirin og læknirinn litu
hvort á annað, aftur á mig, og svo
aftur á hvort annað. Eiginmaður
minn, sem er lítið gefinn fyrir ves-
en, flissaði vandræðalega og hefur
sjálfsagt aldrei skammast sín jafn
mikið fyrir mig og bjánahúmorinn
minn.
„Þetta er spurning um líf og
dauða,“ sagði læknirinn af festu.
„Barnið mun ekki lifa af eðlilega
fæðingu.“
Ég vissi að það þýddi ekkert fyrir
mig að þræta við hann. Þessi val-
kostur var ekki raunverulegur og
við vissum það öll. En í fjórar sek-
úndur tókst mér að telja sjálfri mér
trú um að það væri ég sem væri við
stjórnvölinn. Það var líka alveg þess
virði þótt ekki væri nema til að sjá
svipinn á þeim.“
Fæðing án meðgöngu
Unga konan í sögunni er bakveik
og finnur fyrir heiftarlegum bak-
verk laugardagskvöld eitt haustið
2001.
„Um tíuleytið á sunnudags-
morgninum vakti ég Jónda og var
alveg frá af verkjum. Við bjuggum á
þessum tíma hjá foreldrum hans og
hann vakti mömmu sína. Hún, rögg-
söm að vanda, sendi okkur upp á
slysamóttöku Borgarspítalans.
Læknir, sem hafði unnið á fæðing-
ardeild Landspítalans áður en hann
fór á slysamóttökuna, „skoðaði“
mig og spurði hvort ég væri ófrísk.
Ég neitaði því og hann sagði að ég
væri of feit. Hann sendi mig heim
með laxerolíu og töflur sem heita
nobligan og eru mjög sterkar
verkjatöflur. Heima tók ég eina
töflu en þar sem ég var svo slæm í
bakinu treysti ég mér ekki til að
laxera. Ég sofnaði í u.þ.b. klukku-
tíma og vaknaði þá með svo hræði-
legan verk að ég grét. Tengda-
mamma hringdi þá upp á slysadeild,
fékk að tala við lækninn og krafðist
þess að hann skoðaði mig aftur.
Hún var viss um að ég væri með
æxli sem væri að springa inni í mér.
Læknirinn maldaði í móinn, endur-
tók það sem hann hafði sagt við mig
en samþykkti svo að taka aftur á
móti mér ef hann hefði tíma, annars
myndi einhver annar skoða mig.
Þegar þangað kom spurði hann mig
aftur hvort ég væri ekki ólétt.
„Nei, ég er það ekki,“ sagði ég og
sagði honum að aðeins þrír dagar
væru frá síðustu blæðingum. Lækn-
irinn lét mig leggjast upp á bekk,
ýtti á kviðinn og sagði svo við okkur
Jónda að koma með sér upp á næstu
hæð. Þegar þangað kom sagði hann
Jónda að bíða og fór með mig í her-
bergi þar sem hann lét mig í sónar.
Svo sagði hann:
Konur með
einn í útvíkkun
fá enga samúð
Magi á ófrískri konu.
Bókakafli