Morgunblaðið - 28.03.2003, Blaðsíða 44

UMRÆÐAN
44 FÖSTUDAGUR 28. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAU tíðindi áttu sér stað á ársfundi
viðskipta- og hagfræðideildar í febr-
úar síðastliðnum að nýtt tímarit leit
dagsins ljós sem ber nafnið Tímarit
um viðskipti og efnahagsmál. Tíma-
ritinu er ætlað – eins og nafnið gefur
til kynna – að vera vettvangur fyrir
fræðilegar greinar um viðskipti og
efnahagsmál. Sá sem hér ritar hefur
verið skipaður sem ritstjóri en tíma-
ritið hefur lögheimili í viðskipta- og
hagfræðideild Háskóla Íslands.
Á síðustu árum hefur fjölgað mjög í
hópi viðskipta- og hagfræðinga. En
ekki aðeins það. Sá hópur sem hefur
lengri háskólamenntun – meistara-
gráðu eða meira – hefur margfaldast
að stærð. Hér er því að spretta upp
fræðasamfélag sem ofangreindu riti
er ætlað að þjóna. Tímaritið stendur
vitaskuld opið öllum viðskipta- og
hagfræðingum sem sinna fræðilegum
rannsóknum. Ennfremur eru fræði-
menn í öðrum greinum sem hafa hag-
ræn mál að rannsóknarefni, s.s. sagn-
fræði, félagsfræði eða mannfræði,
hvattir til þess að senda greinar til
tímaritsins.
Útgáfa blaðsins verður tvískipt.
Annars vegar verða greinar birtar op-
inberlega á veraldarvefnum á slóðinni
http://www.efnahagsmal.hi.is um leið
og þær hafa náð þeim fræðilegu kröf-
um sem til þeirra eru gerðar. Nú þeg-
ar hafa þrjár greinar verið birtar með
þeim hætti á vefnum. Hins vegar
verða greinarnar birtar í prentaðri
útgáfu í lok hvers árs. Gerðar eru
fræðilegar kröfur til greinarhöfunda
sem eru samhljóða þeim er þekkjast
meðal vísindatímarita erlendis og al-
kunnar eru innan flestra fræðigreina.
Fræðilegar kröfur
Ritstjóri er fyrsti umsagnaraðili
um greinarnar og kemur þeim í hend-
ur tveggja dómbærra aðila, sem hafa
fræðiþekkingu á því sviði sem greinin
tekur til. Það er gert undir tvöfaldri
nafnleynd. Ritrýnar fá ekki að vita
nafn greinarhöfundar og nafnleynd
ritrýna er einnig tryggð. Í áliti ritrýna
mun koma fram mat á því hvort að
greinin geti – að gerðum breytingum
– uppfyllt þær fræðilegu kröfur sem
til hennar ber að gera. Ritrýni er ætl-
uð til þess að tryggja fræðilegar kröf-
ur, en er einnig með öðrum þræði
þjónusta við greinarhöfunda og nauð-
synlegur þáttur í því ferli að rita góða
fræðigrein. Greinar sem birtast í
tímaritinu gefa full rannsóknarstig
samkvæmt reglum Háskóla Íslands.
Einnig eru gerðar kröfur um læsi-
leika, að viðfangsefni og niðurstöðum
sé lýst með skýrum hætti í inngangi.
Markmiðið er að greinarnar verði
auðlesnar fyrir hag- og viðskipta-
fræðinga og aðra með sæmilega inn-
sýn í þessi fræði. Greinar eiga helst að
vera á íslensku en ritstjóri tekur einn-
ig við fræðigreinum á ensku eða öðr-
um tungumálum, ef efnið er talið eiga
erindi við íslenska lesendur. Þá eru
gerðar kröfur um frágang og upp-
setningu sem lýst er nánar á heima-
síðunni.
Í ritnefnd tímaritsins eru Ágúst
Einarsson prófessor og deildarforseti
viðskipta- og hagfræðideildar, Ragn-
ar Árnason prófessor í hagfræðiskor
og Runólfur Smári Steinþórsson dós-
ent í viðskiptafræðiskor.
Nýtt tímarit
er fætt
Eftir Ásgeir
Jónsson
„Gerðar eru
kröfur um
læsileika.“
Höfundur er hagfræðingur.
ajonsson@hi.is
ÞAÐ vakti athygli margra að í
Kastljósþætti Ríkissjónvarpsins
mánudaginn 24. mars lýsti Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra því
með dramatískum hætti hvernig ill-
mennið Saddam Hussein lét skera
tunguna úr hermanni fyrir tiltekið
agabrot svo manninum blæddi út.
Ráðherrann tók þetta dæmi til þess
að hnykkja á nauðsyn þess að steypa
ógnvaldinum af stóli með stríðsárás
sem ætlað er að taka öllum fram sem
heimurinn hefur áður orðið vitni að.
Sprengjunum er látið rigna yfir Írak,
Bagdad brennur, blóðið rennur,
óbreyttir borgarar tætast í sundur og
bandamenn granda hverjir öðrum.
Þannig er veruleiki stríðsins.
Leiðarahöfundi Morgunblaðsins
miðvikudaginn 26. mars ofbauð þetta
líka með tunguna þótt honum ofbjóði
ekki stríðið með tilheyrandi blóðsút-
hellingum og eyðileggingu. Við deil-
um þeirri skoðun með utanríkisráð-
herra og Morgunblaðinu að réttarfari
í Írak er stórlega ábótavant og refs-
ing eins og tunguskurður stenst ekki
hugmyndir lýðræðisþjóða um mann-
úðlega meðferð fanga og mannrétt-
indi. Í Evrópu var þessari refsingu
enn beitt á 17. öld við guðlastara áður
en þeim var varpað á bálið. Nú erum
við Evrópumenn löngu hættir þessu.
En það er víðar pottur brotinn en í
Írak og íslamskur refsiréttur er í
nokkrum löndum araba eins og aftan
úr fornöld líkt og Gamla Testamentið,
undanfari þess Nýja og Kóransins, sé
enn óendurskoðuð lögbók. Vinir okk-
ar og samherjar í stríðinu gegn Írak,
Saudi-Arabar, höggva enn hendur og
fætur af þjófum og þeir grýta ótrúar
konur til bana. Hvað finnst Halldóri
Ásgrímssyni að við eigum að gera í
því máli? Hin íslömsku sharíalög eru
miðaldaarfur sem á engan hátt sam-
rýmist lýðræði og helgi einstaklings-
ins. Þau breiðast út með fátæktinni til
æ fleiri landa múslíma í Asíu og Afr-
íku. Samkvæmt sharíalögunum er
lögmætt að grýta bæði karla og konur
(oftast konur) til bana fyrir siðferð-
isbrot. Það gilti í Afganistan á tímum
talíbana, það gildir í Íran, Súdan og í
Norður-Nígeríu eins og frægt er og
að hluta í Pakistan. Ætlar ríkisstjórn
Íslands líka að styðja Bandaríkin,
andmælalaust eins og hún væri
tunguskorin, í stríð við þessar þjóðir
og aðrar á sömu braut til að frelsa
þær frá ómannúðlegri löggjöf og rétt-
arfari?
Eða ætlum við að nota tunguna til
að tala á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna og annarra alþjóðastofnana
gegn mannréttindabrotum af þessu
tagi, fyrir upprætingu fátæktar, fyrir
mannúð og réttlæti og fylgja sjálf
þeim alþjóðlegu skuldbindingum sem
við höfum undirgengist?
Tunguskorin?
Eftir Einar Karl
Haraldsson
og Steinunni
Jóhannesdóttur
„Það er víðar pottur
brotinn en í Írak.“
Einar Karl er frambjóðandi Sam-
fylkingar í Reykjavík suður og
Steinunn rithöfundur.
Einar Karl
Haraldsson
Steinunn
Jóhannesdóttir
DÝRALÆKNAR eru ítrekað bún-
ir að sækja um leyfi til að reka ein-
angrunarstöð í nágrenni Keflavíkur
og fengið neitun frá landbúnaðar-
ráðuneytinu. Beindu þeir kvörtun til
umboðsmanns Alþingis yfir ákvörð-
un landbúnaðarráðuneytisins og
varð niðurstaða hans sú að það hafi
ekki verið lögmæt ákvörðun af hálfu
landbúnaðarráðuneytisins að synja
dýralæknunum um að reka einangr-
unarstöð fyrir gæludýr. Röksemdir
ráðuneytisins fyrir synjun byggðust
m.a. á því að ekki væri gert ráð fyrir
því í lögum að aðrir en opinberir að-
ilar hefðu með höndum rekstur sótt-
varnarstöðva. Rekstur sóttvarna-
stöðvarinnar fyrir gæludýr í Hrísey
var boðinn út í árslok 1993 og var
gerður samningur um rekstur stöðv-
arinnar við einkaaðila sem hefur rek-
ið hana síðan.
Í kjölfar kvörtunar dýralæknanna
við umboðsmann Alþingis, var lögum
um innflutning gæludýra breytt
þannig að landbúnaðarráðherra get-
ur falið einstaklingum rekstur
einangrunarstöðvar og einnig á ráð-
herra skv. lögunum að ákveða með
reglugerð hvaða kröfur eru gerðar til
einangrunarstöðva. Þessi breyting á
lögunum átti sér stað árið 2000. Við
rekstur einangrunarstöðvar í ná-
grenni Keflavíkur, sem rekin væri af
dýralæknum, yrði mun betra og stöð-
ugra eftirlit með innfluttum hundum
og köttum, bæði hvað varðar sjúk-
dóma og smit og almennt heilsu-
ástand þeirra meðan sóttkví varir.
Einangrunarstöðin yrði í minni fjar-
lægð frá flugvellinum sem eykur að-
gengi eiganda gæludýra til þess að
fylgjast með dýrunum sínum og
minnkar álagið á dýrin. Oft hafa dýr-
in komið langan veg að, innilokuð í
búrum marga klukkutíma.
Það er því varla á bætandi að
leggja það á þau að láta þau bíða á
Keflavíkurflugvelli eftir flutningi út í
Hrísey innilokuð í þröngum búrum
þessar viðbótarklukkustundir.
Árið 2001 var settur á fót starfs-
hópur á vegum embættis yfirdýra-
læknis til að gera áhættugreiningu
vegna innflutnings á gæludýrum til
Íslands. Þeirra niðurstaða varð að
setja yrði reglur um flutning á dýrum
frá komu til landsins til einangrunar-
stöðvar. Þau benda á að þegar dýrið
kemur til Keflavíkur sé það tekið
beint inn í bíl í flutningsbúrinu og
flutt til Reykjavíkurflugvallar. Þaðan
sé það flutt til Akureyrar og frá Ak-
ureyri sé það flutt með ferju til Hrís-
eyjar. Ef allt gengur samkvæmt
áætlun, tekur flutningurinn frá
Keflavík til Hríseyjar um þrjár
klukkustundir. Við spyrjum; ef áætl-
un bregst, hvað verður þá um dýrin?
Hvar eru þau geymd og hvernig?
Það er athugunarvert að á sama
tíma og dýralæknarnir hafa verið að
sækja um leyfi fyrir rekstur einangr-
unarstöðvar í nágrenni Keflavíkur,
ráðstafaði landbúnaðarráðuneytið 20
milljónum í að fjölga búrum í Hrísey
árið 2001. Hefði ekki verið nær lagi
að leggja þessa fjárhæð í að setja á
fót bráðabirgðaeinangrunarstöð í
Keflavík þegar þeir vissu að þetta
væri orðið hitamál eða fresta stækk-
un einangrunarstöðvarinnar þangað
til að ljóst væri hvaða kröfur yrðu
gerðar til reksturs einangrunar-
stöðvar fyrir innflutt gæludýr?
Núna er í vinnslu reglugerð í land-
búnaðarráðuneytinu sem samkvæmt
heimildum þaðan á að verða tilbúin í
næsta mánuði. Sú reglugerð á að
skilgreina nánar þær kröfur sem
verða gerðar til einangrunarstöðvar í
framtíðinni. Þeir telja að einangrun-
arstöðin í Hrísey uppfylli þessar
kröfur og flutningur dýranna komi
búnaðinum í Hrísey ekkert við.
Áhugavert er að landbúnaðarráðu-
neytið hafi ekki sett reglugerð fyrir
sína eigin starfsemi fyrr, en það hef-
ur nú tekið u.þ.b tvö ár að semja
þessa reglugerð. Það er líka athygl-
isvert að á meðan landbúnaðarráðu-
neytið eyðir milljónum króna í ein-
angrunarstöð sem að okkar mati er
að verða úrelt skv. nútíma dýra-
verndunarsjónarmiðum, er annars
staðar, eins og í Noregi, búið að setja
á fót einangrunarstöð á Eidsvoll sem
er í 25 mín. fjarlægð frá Garder-
moen-flugvelli.
Landbúnaðarráðuneytið hefði átt
að sjá sóma sinn í því að setja sjálft
upp einangrunarstöð í Keflavík og
bjóða svo reksturinn út til þeirra sem
hafa áhuga. Þeir ættu að sjá sóma
sinn í því að láta rétt dýranna ganga
fyrir!
Það verður spennandi að sjá
hvernig nýja reglugerðin mun líta út
og hvort kröfurnar verði svo strang-
ar að nær ómögulegt verði að setja á
fót sóttkví í Keflavík sem uppfyllir
þessar kröfur vegna allt of mikils
kostnaðar.
Við hvetjum dýravini til þess að
beita röddum sínum fyrir því að flýtt
verði fyrir smíði á nýrri einangrunar-
stöð fyrir hunda og ketti sem staðsett
yrði stutt frá Keflavíkurflugvelli. Við
myndum frekar vilja sjá að þessum
25 – 30.000 krónum sem fara í flutn-
ingskostnað fyrir dýrin frá Reykja-
vík til Hríseyjar, verði varið í betri
þjónustu og betra eftirlit með dýr-
unum. Við bendum jafnframt á að ef
einangrunarstöð yrði rekin í Kefla-
víkurnágrenni myndi það stuðla að
minni smithættu þar sem dýrin yrðu
flutt beina leið til einangrunarstöðv-
arinnar, jafnt að nóttu sem að degi.
Réttur dýranna
Eftir Lindu
Wiium
„Flýtt verði
fyrir smíði
á nýrri ein-
angrunar-
stöð fyrir
hunda og ketti við
Keflavíkurflugvöll.“
Höfundur er laganemi í HR.
EF ÞAKKA má það einum manni
að hafa kennt Íslendingum að skoða
landið sitt, þá nefni ég Ómar Ragn-
arsson. Nokkrir orðsnillingar og
skáld hafa lýst landinu svo að í þá er
vitnað þegar dýrt er talað, en stikl-
ur Ómars og fréttaskot hafa gefið
okkur nýja sýn á fósturjörðina.
Þetta er ómetanlegur sjóður og í
mörgum tilvikum opinberun fyrir þá
sem ekki þekkja svæðin sem hann
kynnir.
Ómar er drifinn áfram af lífs-
krafti sem fáum er gefinn. Hann
hefur aftur og aftur stofnað sér í
lífshættu til að sanna og sýna hverj-
um töfrum Ísland býr yfir. Ekki má
heldur gleyma hve fundvís hann er
á fólk sem ekki fer troðnar slóðir og
hefur önnur viðhorf til lífsins en al-
mennt gerist.
Ég dái Ómar fyrir ósérhlífni og
elju sem hann hefur sýnt með gerð
þáttarins „Á meðan land byggist“.
Þar lagði hann allt undir. Fjárhags-
legur stuðningur enginn og engin
trygging fyrir því að verkið yrði
sýnt. Eldhuginn sést ekki fyrir.
Þátturinn er þrekvirki hvernig
sem á hann er litið. Enginn hefði
megnað að gera hann upp á eins-
dæmi nema hann, studdur af konu
sinni í þessum slag.
Ómar forðast eins og eldinn að
taka afstöðu til mála.
Ég hefði viljað heyra hrifningar-
manninn segja hug sinn allan um
Kárahnjúkavirkjun. Honum er svo
mikið í mun að vera heiðarlegur í
starfi sínu sem fréttamaður að það
er komin lopalykt af málflutningn-
um. Við skiljum þó að Bandaríkja-
menn aflögðu stíflugerð og vatns-
aflsvirkjanir fyrir 30 árum.
Ekki vegna þess að framfarir
tengdar orkuöflun væru ekki ofar-
lega á lista hjá mesta iðnríki heims.
Nei, þeir áttuðu sig á því að óbæt-
anleg landspjöll fylgdu virkjana-
framkvæmdunum. Andstaða þjóðar-
innar við misþyrmingu landsins var
svo sterk að engum Bandaríkja-
manni dettur í hug að orða vatns-
aflsvirkjanir.
Óspillt land er mun dýrmætara
en orkuver, en þjóðgarðar í landinu
eru iðulega á svæðum þar sem þetta
tvennt stangast á.
Ómar er einn þeirra sem fyrst
hreyfði hugmyndinni um Vatnajök-
ulsþjóðgarð.
Hún er allavega ekki komin frá
Landsvirkjun eða ríkisstjórninni.
Hún er ábending verndunarsinna
sem ráðamenn vilja nú gera að sinni
til að klóra yfir spjöllin sem unnin
eru, og drepa umræðunni á dreif.
Ef virkjanamálið hefði snúist um
eflingu atvinnuveganna á Austur-
landi hefðu stjórnvöld ekki átt þátt í
að hrifsa lífsbjörgina frá sjávar-
byggðunum eins og Seyðisfirði.
Menn hefðu skoðað aðra möguleika
á atvinnuuppbyggingu.
Auðvitað á Vatnajökulsþjóðgarð-
ur að ná frá strönd til strandar, um
allt áhrifasvæði jökulsins.
Með góðu skipulagi væri hægt að
stýra umferð um garðinn þannig að
árekstrar yrðu ekki. Fjöldi ferða-
manna gæti notið fjölbreyttrar dval-
ar á svæðinu án þess að ofgera því.
Vatnajökulsþjóðgarður yrði eins
og Ómar ýjar að einstakur í veröld-
inni.
Í honum verður furðulegt samspil
elds og ís, sem hvergi á sér hlið-
stæðu, jökulfljót, eyðisandar, hraun
og vinjar sem hvergi er að finna á
jörðinni.
Í vaxandi þrengslum í heiminum í
dag er rík þrá manna eftir víðern-
um, ósnortnu landi. Auðvelt yrði að
laða fólk í þjóðgarð sem byði upp á
slík ævintýri.
Augljóst er að hefði þeim millj-
örðum sem búið er að sólunda í það
sem kallað er undirbúningsrann-
sóknir vegna virkjanna norðan
Vatnajökuls verið varið til að móta
þjóðgarð á svæðinu ættum við nú
slíkan griðreit með mun fleiri störf-
um en álverið nokkurtíma býður
upp á. Grand Canyon í Arizona er
einn af 360 þjóðgörðum í Bandaríkj-
unum, í honum einum vinna 3.500
manns.
Snúum af stórvarasamri braut áð-
ur en í hreint óefni er komið. Upp-
lýstar þjóðir forðast vatnsaflsvirkj-
anir og spjöllin sem þær valda.
Aðeins í þriðja heiminum eða við
vafasamt stjórnskipulag eru slíkar
framkvæmdir þvingaðar fram hvort
sem íbúum líkar betur eða verr.
Orðspor það sem Ísland hefur bíður
hnekki gagnvart umheiminum við
virkjanabröltið og það fyrnist seint.
Lengi lifi Ómar
Eftir Pál
Steingrímsson
„Orðspor
það sem
Ísland hefur
bíður hnekki
gagnvart
umheiminum við
virkjanabröltið.“
Höfundur er kvikmynda-
gerðarmaður.