Morgunblaðið - 07.01.2004, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2004 11
Kringlunni - Smáralind Laugavegi 95 - Kringlunni - Smáralind
ÚTSALAN HEFST Á MORGUN
Bolir frá 690
Peysur frá 990
Buxur frá 1.490
Úlpur frá 1.990
Gallabuxur
frá 1.990
30-60%
afsláttur
Hafa ber í huga að mikið brottfall
úr framhaldsskólum á Íslandi hefur
ákveðinn sparnað í för með sér fyr-
ir ríkisvaldið, en eins og fram kem-
ur í skýrslunni þá greiða yfirvöld
um 440.000 kr. á ári með hverjum
nemanda í framhaldsskóla. Í því
ljósi má velta því upp hvort rík-
isvaldið hafi ákveðnum skyldum að
gegna gagnvart þeim þegnum sem
hafa ekki lokið framhaldsskóla-
menntun,“ segir einnig í skýrsl-
unni.
„Markmið menntareikninga er
einnig að auðvelda fyrirtækjum að
takast á við breytingar á vinnu-
markaði með því að auka hæfni
starfsmanna,“ segir ennfremur.
„Ríkisvald og atvinnurekendur sjá
sér hag í að leggja sitt af mörkum
fyrir betur menntaða og hæfari
starfsmenn og öflugra atvinnulíf.
Framlög atvinnurekenda gætu
virkað sem hvatning til starfs-
manna til að sækja frekari mennt-
un en kæmi einnig þeim til góða
þar sem fyrirtækin bera hæfara og
jafnvel ánægðara starfsfólk úr být-
um.“
Fram kemur í skýrslunni að
menntareikningum sé ekki ætlað
að hrófla við starfi starfsmennta-
sjóða heldur séu þeir viðbót-
arkostur. Starfsmenntasjóðir
verkalýðsfélaga hafi einkum nýst
til styttri námskeiða en mennta-
reikningum sé ætlað að kosta
lengra nám og dýrara sem ein-
staklingar eigi erfitt með að greiða
fyrir. Þá er bent á mikilvægi þess
að nægilegt framboð sé á náms-
leiðum
Söfnunarfyrirkomulag mennta-
reikninga er sagt geta byggst á
sama kerfi og séreignasparnaður-
inn. Því væri stofnkostnaður í lág-
marki þar sem nýta mætti söfn-
unarkerfi sem þegar sé fyrir hendi.
Hlýtur að auka sókn
í viðbótarnám
Sigurður Bessason, formaður
Eflingar, og Gunnar Páll Pálsson,
formaður VR, fögnuðu skýrslunni
og taldi Sigurður að meiri sam-
hljómur gæti verið með stétt-
arfélögunum og atvinnuveitendum
um þetta efni en ýmislegt annað í
kjaramálum, aðilar vinnumark-
aðarins væru sammála um að auka
menntun launþega og ynnu að því á
ýmsan hátt. Páll Gunnar taldi að
söfnunarkerfi sem þetta hlyti að
auka möguleika á því að fólk sækti í
viðbótarnám.
BANKASTJÓRN Seðlabanka Ís-
lands hefur áhyggjur af því að við-
skiptabankar og sparisjóðir fjár-
magni sig í auknum mæli með
erlendum skammtímalánum. Í lok
nóvember námu erlend lán banka og
sparisjóða rúmum sjö hundruð millj-
örðum króna. Tæpur helmingur þess
er á gjalddaga fyrir nóvemberlok
þannig að Seðlabankinn telur að end-
urfjármögnunarþörf bankanna verði
afar mikil í ár. Segir Seðlabankinn
það skipta miklu máli að innlendar
fjármálastofnanir haldi áfram að
lengja lánstíma í erlendri fjármögn-
un. En erlendar eignir viðskipta-
banka og sparisjóða hafa ekki vaxið í
sama mæli og erlendar skuldir þeirra.
Telur bankastjórnin mikilvægt að
bankarnir reiði sig í minna mæli á er-
lenda skammtímafjármögnun.
Máli sínu til stuðnings bendir
bankastjórnin einnig á að sú þróun
sem felst í að einstakar skuldabréfa-
útgáfur í erlendri mynt hafa orðið sí-
fellt stærri auki enn á endurfjár-
mögnunaráhættuna.
Bankastjórn Seðlabanka Íslands
lýsir áhyggjum sínum af þessari þró-
un og endurfjármögnunaráhættunni
sem þetta skapar fyrir íslenska fjár-
málakerfið í bréfi sem hún hefur sent
til forsvarsmanna viðskiptabankanna
og SPRON, í kjölfar funda sem
bankastjórnin átti með þeim í desem-
ber.
Gengisbundin lán til innlendra
aðila hafa aukist um 28%
Þar koma meðal annars fram
áhyggjur bankastjórnarinnar á hröð-
um vexti útlána og mikilli erlendri
fjármögnun til skamms tíma. Í bréf-
inu segir að á fundunum hafi komið
fram að mikil samkeppni ríki um út-
lán til fyrirtækja, einkum stærri og
traustari fyrirtækja. „Samkeppnin
hefur leitt til þess að samdóma álit
allra viðmælenda var að áhættuálag á
grunnvexti útlána hefði nú lækkað
það mikið að það endurspeglaði ekki
lengur mögulegt útlánatap. Það
gengur ekki til lengdar. Jafnframt
eru líkur á að aukin lánsfjármögnun
til kaupa í félögum og fasteignum eigi
þátt í mikilli hækkun eignaverða á
undanförnum misserum. Banka-
stjórn Seðlabanka Íslands vonar að
lánastofnanir hafi lært af sögunni og
sýni varfærni við úlánaákvarðanir.
Aukning gengisbundinna lána til
lánþega sem ekki hafa tekjur í erlend-
um gjaldeyri er varhugaverð. Hlut-
fallsleg aukning útlána hefur verið
einna mest til erlendra lánþega en þó
hafa gengisbundin lán til innlendra
aðila aukist mikið eða um ríflega 28%
á síðustu 12 mánuðum. Langt er frá
að öll þessi gengisbundnu útlán séu til
innlendra fyrirtækja og einstaklinga
sem hafa tekjur í erlendum gjaldeyri
eða verji gengisáhættu sína með öðr-
um hætti. Í þessu felst sérstök áhætta
fyrir lántakendur og lánveitendur,“
að því er fram kemur í bréfinu.
Dregur úr lánveitingum
erlendra banka
Bankastjórnin segir það athyglis-
vert sem fram kom á fundunum að er-
lendir bankar hafa dregið úr beinum
lánveitingum til íslenskra fyrirtækja.
Í stað þeirra komi gengisbundin lán
innlendu viðskiptabankanna. „Fullyrt
var að erlendu bankarnir treystu sér
ekki til þess að taka þátt í þeirri hörðu
samkeppni sem ríkir um viðskipti
stærri fyrirtækja með tilheyrandi
lækkun vaxtaálags.
Sú spurning er áleitin hvort þessi
þróun sé ekki staðfesting á að áhætt-
an í útlánunum sé of lágt metin,“ að
því er segir í bréfi bankastjórnar
Seðlabankans.
Samkvæmt upplýsingum frá Seðla-
bankanum hefur vöxtur innlendra út-
lána verið hraður undanfarna mánuði.
„Í heild jukust útlán innlánsstofnana
á 12 mánuðum til loka október sl. um
tæp 16% sem er meira en samrýmst
getur stöðugleika verðlags og efna-
hagslífs til frambúðar. Nærtækt er að
líta til áranna 1998 til 2001 og afleið-
ingar mikils útlánavaxtar sem átti sér
þá stað. Vanskil og útlánatap jukust í
kjölfarið og um tíma þrengdi að er-
lendri fjármögnun banka og spari-
sjóða. Samdráttarskeiðið og áraunin
á fjármálakerfið er nú að baki en að
hluta til má þakka það tiltölulega hag-
stæðum efnahagslegum skilyrðum og
snöggum umskiptum að fjármálafyr-
irtæki urðu ekki fyrir meiri skakka-
föllum en raun bar vitni,“ að því er
segir í bréfi bankastjórnar Seðla-
bankans til viðskiptabankanna og
SPRON.
Ekki víst að aðstæður verði
áfram jafngóðar og nú
Bankastjórn Seðlabankans tekur
fram að aðstæður á erlendum mörk-
uðum hafi verið með hagstæðasta
móti fyrir skuldabréfaútgáfur ís-
lenskra banka. „Að hluta er skýringa
að leita í bættu lánshæfismati sem
ríkissjóður Íslands og viðskiptabank-
arnir njóta svo og aukinnar reynslu í
lánsfjáröflun á nýjum mörkuðum.
Engu að síður er óvarlegt að treysta
því að aðstæður verði ávallt jafn hag-
stæðar og nú er. Reynslan sýnir ann-
að. Breyttar að-stæður á erlendum
skuldabréfamarkaði sem og breytt af-
staða lánveitenda til aðstæðna hér á
landi gætu þrengt fjáröflunarmögu-
leika frá því sem nú er. Eins er vert að
hafa í huga möguleg smitáhrif af mis-
heppnuðum útboðum og viðnám á
mörkuðum ef margir íslenskir lán-
takendur leita lánsfjár á sama tíma,“
að því er fram kemur í bréfinu frá
Seðlabankanum.
Víðtæk áhrif lakara láns-
hæfismats ríkissjóðs
Þar er einnig vísað í aðvaranir
matsfyrirtækja og alþjóðlegra efna-
hagsstofnana sem hafa ítrekað beint
sjónum sínum að erlendum skuldum
Íslands, ekki síst miklum skamm-
tímaskuldum.
„Hið opinbera og Seðlabankinn
hafa bætt stöðu sína en staða annarra
hefur versnað á síðustu árum. Horfur
eru á halla í viðskiptum við útlönd
næstu árin og áframhaldandi skulda-
aukningu.
Lakara lánshæfismat ríkissjóðs
myndi hafa alvarlegar afleiðingar fyr-
ir endurfjármögnun lánakerfisins í
heild. Ríkissjóður og bankarnir hafa
því sameiginlega hagsmuni af því að
standa vörð um gildandi láns-hæfis-
mat og treysta það eftir því sem unnt
er. Raunar skiptir miklu fyrir skuld-
ugt þjóðarbúið að kjör séu góð á er-
lendum lánum þess.
Mikilvægt er í þessu samhengi að
bankarnir reiði sig í minni mæli á er-
lenda skammtímafjármögnun,“ að því
er fram kemur í bréfi sem banka-
stjórn Seðlabankans hefur sent til
forsvarsmanna viðskiptabankanna og
SPRON.
Erlendar skuldir banka-
stofnana 700 milljarðar
Bankastjórn Seðlabanka Íslands hefur
sent forsvarsmönnum viðskiptabankanna
og SPRON bréf þar sem lýst er yfir
áhyggjum af fjármögnun þeirra með
erlendum skammtímalánum.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti