Morgunblaðið - 07.01.2004, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2004 25
ÞAÐ ER orðin nokkurs konar
hefð fyrir því að Jón Steinar
Gunnlaugsson fái opinberun um
niðurstöður hæstaréttar í hvert
sinn sem hann tapar máli fyrir
réttinum. Í þessum opinberunum
túlkar hann hina töpuðu dóma sér
í hag þótt það blasi
við öðrum að því sé
þveröfugt farið. Þann-
ig hefur Jón Steinar
m.a. farið mikinn við
úrskurði hæstaréttar í
kvóta- og í öryrkja-
málum.
Nýjasta opinberun
lögmannsins eftir tap-
að mál birtist í Morg-
unblaðinu í gær, en
þar fjallar Jón Steinar
um nýlegan dóm
hæstaréttar í deilu
lækna og Trygg-
ingastofnun ríkisins
(TR). Það vill svo til að í því máli
koma bæði öryrkjar og kvóti við
sögu. Öryrkjar – af því að óbil-
gjörn afstaða TR bitnar enn einu
sinni harðast á þeim, kvóti – af því
að deila lækna og TR snýst um
kvótann, sem TR vill hafa á lækn-
isverkum.
Læknar hafa litið svo á að úr-
skurður hæstaréttar hafi m.a.
tryggt þeim atvinnufrelsi, sem
stjórnendur TR hafa ekki viljað
líða þeim. Kjarninn í málflutningi
Jóns Steinars er að læknar hefðu
víst haft atvinnufrelsi þegar unnið
var eftir eldri samningum þeirra
við TR. Máli sínu til stuðnings
bendir hann á að læknum hafi ver-
ið frjálst að vinna áfram með 80%
tekjuskerðingu og hlýtur sá mál-
flutningur að dæma sig sjálfur.
Kvótadeila lækna og TR
Það er ekki víst að almenningur
skilji um hvað deila lækna við TR
snýst og því rétt að rekja það nán-
ar. Fyrir nokkrum árum voru
læknar þvingaðir til samninga við
TR sem fólu í sér kvóta á lækn-
isverk, þ.e. að þegar ákveðnu há-
marki læknisverka á ári var náð,
þá fengju læknarnir litlar sem
engar greiðslur frá TR vegna
frekari starfa það árið. Þetta var
vondur samningur, sem læknar
voru óánægðir með, en tóku hon-
um þó til að halda friðinn. Raunar
sáu menn þá ekki alveg fyrir sér
hvað gerast myndi þegar kvótinn
kláraðist enda engin fordæmi fyrir
slíku. Á þetta reyndi
loks þegar bækl-
unarlæknar kláruðu
kvóta sinn haustið
2002. Þeirra biðu þá
aðeins þrír kostir í
stöðunni. Hinn fyrsti
var að loka stofum
sínum fram yfir ára-
mót og láta skjól-
stæðinga sína dingla
á meðan. Annar var
að halda áfram störf-
um þrátt fyrir tap-
rekstur gegn litlum
greiðslum. Þriðji
kosturinn – og sá
sem læknarnir völdu – var að gefa
skjólstæðingum sínum kost á að fá
læknisverkin gerð án greiðsluþátt-
töku TR.
Á þessum tíma litu hvorki bækl-
unarlæknar né aðrir læknar svo á
að með þessu væri tekin almenn
afstaða til einkarekstrar í heil-
brigðiskerfinu. Um það hefur ekki
náðst samstaða innan læknastétt-
arinnar frekar en annars staðar.
Það var heldur ekki markmiðið að
hleypa fólki fram fyrir í biðröð
heilbrigðiskerfisins. Aðgerð bækl-
unarlækna á þessum tíma hafði
það eitt að markmiði að læknarnir
gætu haldið áfram störfum á eðli-
legum rekstrarforsendum þannig
að skjólstæðingar þeirra fengju þá
þjónustu sem læknarnir töldu að
þeir þyrftu á að halda. Stjórn-
endur TR urðu mjög ósáttir við
ákvörðun læknanna og hótuðu
þeim öllu illu. Á endanum fór deil-
an fyrir hæstarétt, sem dæmdi
læknunum augljóslega í vil – hvað
sem öllum opinberunum líður.
Samningar í hnút
Stjórnendur TR tóku úrskurði
hæstaréttar afar illa og höfðu enn
í hótunum við lækna um að TR
myndi ekki fara eftir úrskurð-
inum; – læknum var gert að hlíta
túlkun TR en hafa annars verra
af. Læknarnir buðu þá að gefa eft-
ir í því máli gegn því að kvóti og
afsláttarkerfi yrðu lögð niður svo
þeir gætu á eðlilegum forsendum
haldið áfram að sinna sínu fólki
allt árið. Það er augljóst mál að ef
enginn væri kvótinn, þá yrði ekki
uppi sú staða sem bæklunarlækn-
ar lentu í, þ.e. að geta ekki starfað
áfram á eðlilegum rekstr-
arforsendum.
Læknarnir gengu svo langt í
viðleitni sinni til að halda friðinn
að þeir féllust á að gera ekki eðli-
lega kröfu um 10% hækkun á
taxta nú um áramótin heldur taka
alltof lágu tilboði TR um 3%
hækkun. Þegar samninganefnd
TR gekk ekki heldur að þessu
buðu læknar að gerður yrði samn-
ingur í stuttan tíma á óbreyttum
forsendum til að gefa aðilum meiri
tíma til að fara yfir málin. Því var
einnig hafnað af stjórnendum TR
og eru samningar því úr gildi.
Samstaða lækna
Á fundi lækna kom skýrt fram
eindreginn vilji þeirra til að
standa saman í þessu máli. Af-
staða þeirra byggist ekki síst á
vilja þeirra til atvinnufrelsis, ekki
aðeins þeim sjálfum til hagsbóta,
heldur skjólstæðingum þeirra ekki
síður. Það vakir alls ekki fyrir
læknum að koma höggi á al-
mannatryggingakerfið eins og
fulltrúar TR hafa svo ósmekklega
gefið í skyn. Þvert á móti hafa ís-
lenskir læknar að langmestu leyti
sætt sig við að vinna innan þessa
kerfis, sem þjóðarsátt hefur ríkt
um.
Læknar líta svo á að með því að
setja kvóta á læknisverk og
þvinga þá til að viðhalda kerfi af-
sláttar vegna læknisverka sé verið
að skerða atvinnufrelsi þeirra. Sá
hnútur sem nú er í deilu lækna og
TR verður vart leystur með öðru
móti en því að breyting verði gerð
á kvótakerfi lækna eða þeim gefið
frelsi til að starfa sjálfstætt utan
kerfisins þegar kvótinn er búinn.
Flestir læknar myndu heilshugar
styðja fyrri kostinn, þ.e. að halda
áfram störfum innan almanna-
tryggingakerfisins.
Á hitt ber þó að líta að kvóta-
og afsláttarkerfið er tilkomið
vegna þarfar hins opinbera til að
halda utan um það fé sem rennur
til heilbrigðismála. Skiljanlegt er
að það mál þurfi að leysa á ein-
hvern hátt. En hinu þarf þá að
svara um leið hvað stofulæknar
eiga að gera fyrir skjólstæðinga
sína þegar kvóti þeirra er búinn –
hvers eiga þeir sjúklingar að
gjalda sem eru svo óheppnir að
veikjast síðla árs í algeru kvóta-
leysi? Er línuívilnun kannski
lausnin?
Opinberun
Jóns Steinars
Árni Tómas Ragnarsson
svarar Jóni Steinari
’Læknar líta svo á aðmeð því að setja kvóta á
læknisverk og þvinga þá
til að viðhalda kerfi af-
sláttar vegna lækn-
isverka sé verið að
skerða atvinnufrelsi
þeirra. ‘
Árni Tómas
Ragnarsson
Höfundur er læknir.
OPINBERUN Davíðs Oddssonar
þessi áramótin var sú að nú stafaði ís-
lensku samfélagi ógn
af hringamyndun í við-
skiptalífi. Tilefni op-
inberunar forsætisráð-
herra er að fyrirtæki,
sem hefur yf-
irburðastöðu í sölu,
dreifingu og innflutn-
ingi á matvöru og
ýmissi smávöru, hefur
í vaxandi mæli látið
finna fyrir sér á verð-
bréfamarkaði og keypt
umtalsverða hluti í ol-
íu-, trygginga- og flug-
félögum og hefur nú á
fáeinum vikum náð
undirtökum í einu dag-
blaði og eina ljósvak-
arisa þjóðarinnar sem
er í einkaeigu. Fyrir er
útbreiddasta dagblað
landsins í eigu sömu
aðila, – sem að sjálf-
sögðu er Baugur, fyr-
irtæki í eigu fjölskyldu
Jóhannesar Jónssonar
sem ávallt hefur verið
kenndur við Bónus.
Tilefni umræðu um samþjöppun
eignarhalds fyrirtækja er nú, líkt og
oft áður, ærið.
Í lýðræðissamfélagi sem byggir
skipan atvinnulífs á lögmálum hins
frjálsa markaðar er mikill munur á
tilefni til umræðu og tilefni til laga-
setningar. Ummæli forsætisráðherra
í blöðum og ljósvakamiðlum um ára-
mótin benda eindregið til þess að
hann sé búinn að ákveða að aðgerða
sé þörf. Í áramótagrein sem birtist í
Morgunblaðinu segir hann: „Öll
merki benda til þess að samruni fyr-
irtækja og einokunartilburðir í kjöl-
farið sé að verða meinsemd í íslensku
viðskiptalífi.“ Málatilbúnaður for-
sætisráðherra ber allan þann svip að
hann undirbúi Baugslög.
Einkamál orðið að þjóðmáli
Forsætisráðherra hefur fram til
þessa átt í vandræðum með að benda
á önnur merki um samruna og einok-
un en veldi Baugs. Í því ljósi er nauð-
synlegt að hafa í huga að forsætis-
ráðherra hefur um nokkuð skeið
eldað grátt silfur við forsvarsmenn
þess fyrirtækis. Hefur forsætisráð-
herra gengið lengra í gagnrýni á eig-
endur fyrirtækisins en nokkur annar
íslenskur stjórnmálamaður og hefur
látið í veðri vaka að þeir bjóði mútur,
kaupi sér áhrif í öðrum stjórn-
málaflokkum en Sjálfstæð-
isflokknum og ritstýri sjálfir fjöl-
miðlum sínum þannig að halli á
ríkisstjórnina og forsætisráðherra
hennar. Þá hefur hann kallað um-
rædda forsvarsmenn götustráka í
sjónvarpsviðtali. Það hefur ekki farið
fram hjá nokkrum Íslendingi að for-
svarsmenn Baugs og forsætisráð-
herra eiga í hatrömmum átökum og
þeirra í millum ríkir
hrein og klár óvild. Slík
óvild ætti að vera einka-
mál Davíðs Oddssonar
og Baugsmanna en
vegna stöðu forsætis-
ráðherra verður hún að
þjóðmáli.
Án þess að draga úr
nauðsyn umræðunnar
um meinta hringamynd-
un er það deginum ljós-
ara að sýnd og margí-
trekuð óvild
forsætisráðherra í garð
forvígismanna Baugs
má ekki vera leiðarljós
meirihluta þingmanna
þegar og ef til lagasetn-
ingar kemur. Það er
hlutverk Samfylking-
arinnar sem forystuafls
í stjórnarandstöðu að
koma í veg fyrir slíkt.
Tilefni verður að
vera skýrt
Áður en til lagasetninga
kemur þarf í fyrsta lagi
að tilgreina skýr dæmi um nýjar
hringamyndanir þannig að tilefni
breyttra laga sé skýrt. Í öðru lagi
þarf að vera fullreynt að markaður-
inn geti ekki leiðrétt sig sjálfur innan
þess lagaramma sem gildir í dag. Í
þriðja lagi verður að vera fullkannað
að þær eftirlitsstofnanir sem gild-
andi lög kveða á um gætu ekki reist
skjólveggi hefðu þær það bolmagn
sem slíkt krefði.
Komi til lagasetninga verður gald-
urinn að finna leiðina á milli hins al-
menna og sértæka. Hin almenna
regla má ekki verða til þess að tak-
marka eða raska fullkomlega eðlilega
starfsemi annarra fyrirtækja. Og þá
teljast lög tæpast sanngjörn ef þau
eru það sértæk að þau beinast að tak-
mörkun á starfsemi eins fyrirtækis.
Hlutverk Samfylkingarinnar í
þeirri umræðu sem er framundan er
að tryggja að tilefni nýrra laga sé
nægjanlegt og að fullreynt sé að þær
varnir gegn hringamyndun sem
markaðurinn og núgildandi lög kveða
á um, dugi ekki. Samfylkingin þarf að
koma í veg fyrir að forsætisráðherra
geri Alþingi að vettvangi og vopni í
einkamáli sem hann rekur gegn
svörnum óvildarmönnum sínum í
íslensku atvinnulífi. Slíkt kemur að-
eins niður á starfsumhverfi fyr-
irtækja á Íslandi og virðingu hins háa
Alþingis.
Þurfum við
Baugslög?
Ásgeir Friðgeirsson skrifar
um samþjöppun eignarhalds
fyrirtækja
Ásgeir Friðgeirsson
’Samfylkinginþarf að koma í
veg fyrir að for-
sætisráðherra
geri Alþingi að
vettvangi og
vopni í einka-
máli… ‘
Höfundur er varaþingmaður Sam-
fylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið