Morgunblaðið - 07.01.2004, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Eitt af stærstu vandamál-unum sem demókratar íBandaríkjunum standaframmi fyrir, eigi þeim
að takast að fella George W. Bush
Bandaríkjaforseta í forsetakosn-
ingum næsta haust, eru þær miklu
vinsældir sem Bush nýtur meðal
hvítra karla í kjósendahópnum.
Aðdragandi forsetakosninga í
Bandaríkjunum ber mjög keim af
því „hryðjuverkastríði“ sem nú er
háð og þeirri umræðu sem nú fer
fram í Bandaríkjunum um þjóð-
aröryggismál. Benda nýlegar
kannanir til þess að Bush njóti
m.a. af þessum sökum álíka mikilla
yfirburða meðal hvítra, karlkyns
kjósenda í Bandaríkjunum og þeir
Ronald Reagan og George Bush
gerðu á níunda áratug síðustu ald-
ar.
„Það er ljóst að í þessum kjós-
endahópi standa demókratar
frammi fyrir sínum stærsta
vanda,“ segir Ruy Teixeira, stjórn-
málaskýrandi hjá Century-
stofnuninni.
Undanfarna áratugi hafa demó-
kratar nánast alltaf átt undir högg
að sækja í þessum tiltekna kjós-
endahópi. Hættan er hins vegar sú
að í kosningunum á næsta ári muni
Bush njóta þvílíkra yfirburða hjá
hvítum körlum að útilokað verði
fyrir demókrata að vega þar upp á
móti með góðum árangri í öðrum
kjósendahópum sem jafnan þykja
hallir undir þá, s.s. ýmsum minni-
hlutahópum og háskólamennt-
uðum, hvítum konum.
Stjórnmálaskýrendur eru sam-
mála um það, hvaða flokki svo sem
þeir tilheyra, að Bush njóti aðdá-
unar hvítra karla fyrir að hafa
sýnt að hann sé reiðubúinn til að
láta hart mæta hörðu í hryðju-
verkastríðinu og fyrir alþýðlega
en beinskeytta framkomu.
Hvítir karlar eru tæplega 40%
kjósenda en hvítar konur hins-
vegar rúmlega 40%. Afgangur
kjósenda tilheyrir síðan minni-
hlutahópum. Hefur það valdið
demókrötum erfiðleikum í forseta-
kosningum um margra áratuga-
skeið hversu veikir þeir eru hjá
hvítum körlum. Benda rannsóknir
til þess að síðustu þrjátíu árin hafi
demókrati aðeins getað tryggt sér
sigur í forsetakosningum ef lögð
hefur verið áhersla á að bilið milli
fylgisins væri ekki of miki
um kjósendahópi.
George Bush vann demó
Michael Dukakis með 27 p
stiga mun í þessum kjósen
kosningunum 1988, sem er
Hvítu karlarnir
með Bush forset
Yfirburðir Bush í þessum kjósen
hópi valda því að erfitt verður fy
demókrata að vinna sigur í forse
kosningunum á næsta ári
Washington. The Los Angeles Times.
Hvítum körlum í Bandaríkjunum líkar vel við alþýðleik George W
Algengi örorku á Íslandijókst umtalsvert fráárinu 1996 til 1. desem-ber 2002 en þá hafði
11.791 einstaklingi hér á landi verið
metin örorka vegna lífeyristrygg-
inga almannatrygginga. 7.044 kon-
um og 4.747 körlum. Þar af hafði
10.960 einstaklingum verið metið
hærra örorkustigið, a.m.k. 75%
örorka. Á Íslandi hefur algengi ör-
orku vegna geðraskana aukist veru-
lega hjá báðum kynjum á sl. sex ár-
um.
Þessar upplýsingar koma fram í
niðurstöðum könnunar Sigurðar
Thorlacius, sérfræðings í heila- og
taugasjúkdómum, og Sigurjóns B.
Stefánssonar, sérfræðings í geð-
lækningum og klínískri taugalífeðl-
isfræði, um algengi örorku á Íslandi
sem birt er í nýjasta hefti Lækna-
blaðsins.
Benda þeir á að marktæk aukn-
ing hafi orðið á örorku á þessum sex
árum og draga þá ályktun að líklega
megi rekja þessa aukningu einkum
til breyttra forsendna örorkumats
með tilkomu örorkumatsstaðals og
breyttra aðstæðna á vinnumarkaði.
Meiri aukning örorku á lands-
byggð en höfuðborgarsvæði
„Örorka á Íslandi var í desember
2002 talsvert algengari hjá konum
en körlum. Þetta er í samræmi við
niðurstöður fyrri rannsókna á Ís-
landi [...] og tölur frá hinum Norð-
urlöndunum [...]. Mesti munurinn á
milli kynjanna var í Bolungarvík,
þar sem örorka var þrefalt algeng-
ari hjá konum en körlum, en mun-
urinn var einnig mikill í Sandgerði,
Grindavík, Reykjanesbæ og á
Siglufirði,“ segir höfundar.
Árið 2002 var örorka meðal
kvenna algengari á landsbyggðinni
en á höfuðborgarsvæðinu. Við skoð-
un á örorku í einstökum byggðar-
lögum reyndist örorka í desember
árið 2002 algengust í þrem
arfélögum á Norðurlandi, þ
ureyri, Siglufirði og Ólafs
mati höfunda má sennile
ástæðu þessa til þess að
landsvæði hefur atvinnule
tiltölulega mikið.
Atvinnuleysi ýti
undir heilsubres
„Fyrir gildistöku öro
staðals haustið 1999 átti að
lit til félagslegra aðstæðna
enda við örorkumat, þar
aðstæðna í heimabyggð,
gildistöku staðalsins hefur
átt að taka tillit til skertrar
völdum sjúkdóma eða fötl
kemur á óvart að á mill
1996 og 2002 hefur orðið
leg aukning á örorku á lan
inni, miðað við höfuðborgar
Höfundar segja í grein sinn
ar að kreppir á vinnumar
aukinni samkeppni, aukn
Niðurstöður rannsóknar tveggja sérfræðilæk
Örorka vegna
geðraskana hefur
aukist verulega
ATBEINI VALGERÐAR
Valgerður Sverrisdóttir, við-skiptaráðherra, skýrir frá þvíá vef sínum, að hún muni „á
næstu dögum skipa nefnd, sem mun
fjalla um umhverfi íslenzks við-
skiptalífs. Nefndin skal m.a. taka
fyrir hvernig bregðast megi við auk-
inni samþjöppun og með hvaða hætti
skuli þróa reglur þannig, að við-
skiptalífið sé skilvirkt og njóti
trausts.“
Þetta er mikilvæg yfirlýsing. Rík-
isstjórnin hefur að undanförnu tekið
þýðingarmiklar ákvarðanir á tvenn-
um vígstöðvum. Annars vegar skip-
aði fyrrverandi menntamálaráð-
herra nefnd til þess að fjalla um
hvort nauðsynlegt væri að setja lög-
gjöf um eignarhald á fjölmiðlum og
undirbúa slíka löggjöf, ef niðurstað-
an yrði sú, að hún væri tímabær.
Nefnd þessi á að vinna hratt og skila
niðurstöðum og eftir atvikum tillög-
um á miðjum þessum vetri. Hins
vegar hefur Valgerður Sverrisdóttir
nú lýst því yfir, að hún muni beina
athygli sinni að samþjöppun í við-
skiptalífinu. Í því sambandi minnir
hún á, að á síðasta flokksþingi Fram-
sóknarflokksins fóru fram umræður
um hvort setja bæri lög gegn hringa-
myndun. Að sama máli vék Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, í ára-
mótagrein sinni hér í Morgun-
blaðinu á gamlársdag.
Jafnframt skýrir viðskiptaráð-
herra frá því á vef sínum, að komið
hafi fram tillaga um, að skýrsla um
eignatengsl í íslenzku atvinnulífi,
sem unnin var fyrir nokkrum árum
verði uppfærð og telur ráðherrann
að það komi vel til greina. Valgerður
tekur fram, að hún taki undir þær
áhyggjur, sem fram hafi komið
vegna þróunar síðustu mánaða í við-
skiptalífinu.
Allt er þetta til marks um, að nú-
verandi ríkisstjórn gerir sér grein
fyrir því, að viðskiptalífið er að fara
úr böndum. Hér eru að verða til fáar
og stórar viðskiptasamsteypur, sem
teygja anga sína sífellt lengra og
leggja undir sig fleiri og fleiri grein-
ar viðskiptalífsins í krafti stærðar
sinnar.
Þessi skilningur ríkisstjórnar og
stjórnarflokkanna á því, að hér þurfi
að taka til hendi skiptir gífurlegu
máli fyrir framtíð íslenzks þjóð-
félags. Fullyrða má, að sú afstaða
ríkisstjórnarinnar, sem nú liggur
fyrir geti haft úrslitaáhrif á það
hvernig samfélag okkar þróast.
Ætla má, að víðtækur stuðningur
verði við þær löggjafartillögur, sem
augljóslega eru í aðsigi á Alþingi.
Gera má ráð fyrir, að þingmenn
Frjálslynda flokksins og Vinstri
grænna verði jákvæðir gagnvart
slíkum hugmyndum. Meiri spurning
er um afstöðu Samfylkingarinnar.
Sjálfsagt eru skiptar skoðanir innan
þingflokks Samfylkingarinnar en
óneitanlega vekur það furðu, að
sumir talsmenn flokksins virðast slá
úr og í, í þeim umræðum, sem fram
hafa farið um þessi mál nú þegar.
Ætla mætti að ekki þyrfti að efast
um afstöðu pólitískra arftaka Al-
þýðubandalags og Alþýðuflokksins,
þegar litið er til sögu þeirra flokka
en af einhverjum ástæðum er af-
staða Samfylkingarinnar ekki ótví-
ræð. Þótt það skipti engu máli um
framgang hugsanlegrar löggjafar
um hringamyndun og eignarhald á
fjölmiðlum á Alþingi fer ekki á milli
mála, að afskipti forseta Íslands í
nýársræðu sinni af þessum um-
ræðum hafa vakið spurningar, sem
engin svör virðast til við.
Valgerður Sverrisdóttir víkur að
mismunandi mati hennar og Morg-
unblaðsins á viðskiptasögu 20. ald-
arinnar í þessu samhengi. Það skipt-
ir að sjálfsögðu engu máli í þeim
umræðum, sem nú standa yfir. Ráð-
herrann getur búizt við öflugum
stuðningi Morgunblaðsins við at-
beina hennar í þessum málum.
Ekki þarf heldur að efast um hver
afstaða landsmanna verður til þess-
ara málefna. Íslendingar hafa engan
áhuga á því, að tvær til þrjár við-
skiptasamsteypur leggi undir sig all-
ar helztu eignir í landinu.
Þess sjást nú þegar merki, að þeir,
sem telja sig eiga hagsmuna að gæta
hyggist verja stöðu sína eins og þeir
framast geta. Það eru óskynsamleg
viðbrögð. Hyggilegra væri af þeirra
hálfu að draga saman seglin, laga
umsvif sín að því, sem þetta litla
þjóðfélag getur sætt sig við og ein-
beitt kröftum sínum, fjármunum og
hugmyndaflugi að því að byggja upp
umsvif í stærri og fjölmennari ríkj-
um.
KOSNINGABARÁTTA Í BANDARÍKJUNUM
Baráttan um útnefningu Demó-krataflokksins í Bandaríkjun-
um vegna forsetakosninganna, sem
þar fara fram í nóvember á þessu ári,
er að hefjast fyrir alvöru og stutt í
fyrstu forkosningar.
Fyrir nokkrum mánuðum var
hugsanlegt að Bush Bandaríkjafor-
seti ætti eftir að lenda í ógöngum
vegna stöðu mála í Írak. Bandarískir
hermenn urðu fyrir stöðugum árás-
um og mannfall umtalsvert. Ekkert
er hættulegra fyrir forseta sem leit-
ar eftir endurkjöri.
Fyrir forsetakosningarnar 1968
lýsti Lyndon Johnson því óvænt yfir
að hann gæfi ekki kost á sér til end-
urkjörs. Ástæðan var sú að andstað-
an í Bandaríkjunum við Víetnam-
stríðið var orðin svo mikil að nær
óhugsandi var að hann næði endur-
kjöri.
Á þeim rúmum 10 mánuðum, sem
eftir eru til kosninga, getur margt
gerzt bæði í Írak og annars staðar.
En eins og mál standa nú er staða
Bush sterk. Demókratar hafa heldur
ekki upp á að bjóða sannfærandi for-
setaefni. Líkurnar á því að repúblik-
anar haldi velli og Bandaríkjamenn
fylgi áþekkri utanríkisstefnu næstu
árin og þeir hafa gert á yfirstand-
andi kjörtímabili Bush eru því mikl-
ar. Það er því ráðlegt fyrir aðrar
þjóðir að búa sig undir áframhald-
andi völd Bush og hans manna.