Morgunblaðið - 07.01.2004, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
 HULDA Þóra Sveinsdóttir varði dokt-
orsritgerð sína í stjórnmálafræði við New-
castle-háskóla á Englandi hinn 19. nóvember
síðastliðinn. Andmæl-
endur voru þeir prófess-
or Arthur Stockwin, for-
stöðumaður Nissan
Institute of Japanese
Studies, St. Antony’s
College, Oxford-háskóla,
og Dr. Stephen Day,
lektor í stjórnmálafræði
við Newcastle-háskóla.
Ritgerðin „For Dis-
harmony and Strength: Factionalism within
the Conservative Parties in Japan 1945–
1964“ fjallar um innra skipulag íhaldsflokk-
anna í Japan á fyrstu 19 árum eftirstríðstím-
ans og þróun og breytingar á klíkum (e. fact-
ions) innan þeirra. Klíkustarfsemi (e.
factionalism) hefur verið mjög áberandi inn-
an stærsta stjórnmálaflokksins í Japan,
Frjálslynda lýðræðisflokksins, frá stofnun
hans árið 1955. Stjórnmálafræðingar hafa
notast við tvær meginkenningar til að skýra
tilurð og viðhald klíkna í Japan. Fræðimenn
sem aðhyllast menningarlegar kenningar
halda því fram að klíkurnar eigi sér rót í jap-
anskri menningu, sem leggi áherslu á hóp-
vinnu og samráð. Aðrir fræðimenn hafa lagt
áherslu á þátt kosningakerfisins sem var við
lýði í Japan 1925–1994 í þróun stjórnmála-
legrar klíkustarfsemi.
Rannsóknir Huldu benda til að breytingar
á innra skipulagi íhaldsflokkanna séu miklu
umfangsmeiri á tímabilinu 1945–1964 en
stjórnmálafræðingar hafa hingað til haldið
fram og að þær sé ekki hægt að skýra með
ríkjandi kenningum. Hulda rannsakaði ít-
arlega klíkurnar innan Lýðræðisflokksins og
Frjálslynda flokksins, sem voru fyrirrenn-
arar Frjálslynda lýðræðisflokksins 1945–
1955, og heldur því fram að klíkurnar á
fyrsta áratug eftirstríðstímans hafi verið í
grundvallaratriðum ólíkar þeim klíkum sem
seinna þróuðust. Ennfremur kemur fram að
kosningakerfið hafði lítil áhrif á innra skipu-
lag þessara flokka, klíkurnar voru bundnar
við forystuhóp flokksins og náðu ekki að
dreifa sér út í kjördæmin. Hulda heldur því
fram að þær breytingar sem áttu sér stað á
innra skipulagi Frjálslynda lýðræðisflokks-
ins á seinni hluta sjötta áratugarins og byrj-
un þess sjöunda eigi rætur í breytingum á
kosningareglum er lúta að vali á leiðtoga
flokksins, og breytingum á fjárhagslegu
sambandi stjórnmálamanna og forystu-
manna viðskiptalífsins, en ekki í eðli kosn-
ingakerfisins.
Hulda Þóra fæddist 1966. Hún lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum við Sund árið
1986, BA-prófi í stjórnmálafræði frá Háskóla
Íslands árið 1990 og MA-prófi í stjórnmálum
Austur-Asíu frá Newcastle-háskóla árið
1995. Foreldrar Huldu eru Guðríður Hanni-
balsdóttir, fyrrverandi bankaritari, og
Sveinn Jakobsson jarðfræðingur. Hulda er
gift Arnari Árnasyni mannfræðingi og eiga
þau tvær dætur, Hrafnkötlu og Hörn. Hulda
bjó ásamt fjölskyldu sinni í Japan í rúm tvö
ár milli 1998 og 2000 til að vinna að dokt-
orsverkefni sínu, en er nú búsett í Edinborg.
Doktor í stjórn-
málafræði
MIKILL meiri hluti kvenkennara telur andlega
og líkamlega líðan sína mjög góða. 20% telur sig
við betri heilsu en jafnaldrarnir en 9% við verri
heilsu, konur yfir fimmtugt eru minna frá vegna
eigin veikinda en þeir sem yngri eru og 64%
kvenkennara eru fremur eða mjög sátt við vinn-
una.
Þetta kemur fram í skýrslu varðandi rannsókn
á heilsufari, líðan og vinnuumhverfi íslenskra
kennara, sem kenna í grunnskólum landsins, og
er hluti af víðtækari úttekt sem tekur til þriggja
stétta, kennara í grunnskólum, flugfreyja og
hjúkrunarfræðinga, þar sem konur eru í miklum
meirihluta. 600 kvenna úrtak úr 3.368 manna fé-
lagaskrá Félags grunnskólakennara var efnivið-
ur rannsóknarinnar, sem Herdís Sveinsdóttir,
Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Hildur Friðriks-
dóttir sáu um á vegum Rannsóknastofnunar í
hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands. Svörun var
69% og meðalaldur 43,3 ár. Heldur fleiri bjuggu á
höfuðborgarsvæðinu en úti á landi en umsjón-
arkennarar skipuðu stærsta hluti hópsins og sér-
greinakennarar voru stór hluti. Meðalstarfsaldur
var 14 ár og 64% þátttakenda höfðu aldrei skipt
um starf á sl. fimm árum. Könnunin fór fram í
apríl 2002 með því markmiði að kanna heilsufar
kvenna innan fyrrnefndra þriggja starfshópa og
athuga tengsl heilsufars þeirra og starfsum-
hverfis.
Um þriðjungi þykir starfið
líkamlega erfitt
Í skýrslunni kemur fram að 25% kvennanna
töldu sig duglegri við að hreyfa sig en almennt
gerðist meðal kvenna á sama aldri. Þær sem
töldu heilsu sína vera í betri kantinum fóru frekar
í líkamsrækt þrisvar í viku en þær sem álitu
heilsu sína síðri.
Um 86% þátttakenda leituðu læknis á síðasta
ári. Flestar konurnar fóru einu sinni til þrisvar til
læknis en 33% fjórum sinnum eða oftar. Rúm
60% kvennanna höfðu leitað meðferðar sjúk-
dómseinkenna, sem spurt var um, og um 42%
misst úr vinnu vegna þeirra.
27% gátu sjaldan eða aldrei ráðið vinnuhraða
sínum en 39% oft eða alltaf og voru yngri kenn-
arar líklegri til að geta ráðið vinnuhraðanum. Um
34% þótti starfið líkamlega erfitt og um 11% voru
oftast líkamlega úrvinda eftir vinnudaginn.
8% hafa orðið fyrir kynferðislegri
áreitni á vinnustað
Um 8% höfðu orðið fyrir kynferðislegri áreitni
á vinnustað og 4% tvisvar eða oftar. Um 7% höfðu
orðið fyrir hótunum sl. sex mánuði og var meira
um hótanir á höfuðborgarsvæðinu en úti á landi.
Um 5% höfðu orðið fyrir líkamlegu ofbeldi og um
4% fyrir einelti. „Samstarfsmenn kennara voru
helstu gerendur kynferðislegrar áreitni en nem-
endur voru oftast gerendur eineltis, líkamlegs of-
beldis og hótana. Kynferðisleg áreitni virtist hafa
haft minni áhrif á líðan kennaranna en einelti, lík-
amlegt ofbeldi eða hótanir,“ segir í skýrslunni.
Rannsókn á heilsufari, líðan og vinnuumhverfi kvenkennara í grunnskólum
Segja andlega og líkam-
lega líðan mjög góða
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi yfirlýsing frá Jóni Ás-
geiri Jóhannessyni:
„Í þættinum „Kryddsíld“ sem
sýndur var á Stöð 2 á gamlársdag
réðst Davíð Oddsson, forsætisráð-
herra, að mér persónulega, föður
mínum og fyrirtækjum sem okkur
tengjast. Sagði hann m.a. að sjá
mætti daglega merki þess að
Fréttablaðið væri misnotað af mér
og föður mínum, Jóhannesi Jóns-
syni. Nefndi hann þó engin dæmi
því til staðfestingar en uppnefndi
blaðið „Baugstíðindi“. Rétt er að
taka fram að við ritstýrum ekki
Fréttablaðinu, hvað þá að við beit-
um þar nokkurs konar ritskoðun.
En í tilefni þessara orða svo og í til-
efni af fyrri ummælum forsætisráð-
herra af þessum toga hef ég látið
lögmenn mína kanna grundvöll mál-
sóknar á hendur honum fyrir meið-
yrði og rógburð. Niðurstaða þeirra
er sú að grundvöllur slíkrar mál-
sóknar sé tvímælalaust til staðar.
Engu er líkara en að með fram-
angreindum hætti sé forsætisráð-
herra að skapa andrúmsloft andúðar
og tortryggni gagnvart okkur. And-
rúmsloft sem skapar skilyrði ákveð-
inna aðgerða, nú síðast hugmynda
um lagasetningu um eignarhald á
fjölmiðlum og gegn einokun og
hringamyndun. Tilgangur þeirra
hugmynda er augljóslega að
stemma stigu við starfsemi Baugs
og tengdra fyrirtækja þótt þetta sé
klætt í búning „almennrar lagasetn-
ingar“. Hefur Davíð í þeirri umræðu
vísað til þess að slík lög séu til í út-
löndum. Það má finna dæmi um
margháttaða löggjöf í útlöndum,
sum dæmi sem styðja og önnur
dæmi sem styðja ekki slíka laga-
setningu. Einnig er að finna í út-
löndum margvíslega aðra löggjöf
sem huga mætti að úr því menn vilja
horfa til útlanda um fyrirmyndir,
t.d. eru í ýmsum löndum lög um
upplýsingaskyldu um fjárframlög til
stjórnmálaflokka. Þá er víða erlend-
is að finna lög sem takmarka mögu-
leika manna til að gegna valdamikl-
um embættum lengur en t.d í 8 ár.
Væri ekki ástæða fyrir alþingis-
menn að huga að slíkri löggjöf líka?
Ekki veit ég hver er undirrótin að
andúð Davíðs Oddssonar á mér.
Hún virðist mjög persónuleg og
heiftúðug í minn garð. Ég hef á hinn
bóginn ákveðið að elta ekki ólar við
einstök ummæli hans eða upphlaup,
að minnsta kosti ekki að svo stöddu
máli. Ég hef nóg annað að gera við
tíma minn en að eyða honum í mála-
rekstur af slíku tagi. Ég leyfi mér að
líta á upphlaupið í „Kryddsíldinni“
sem merki um miðsvetrarlægð sem
vonandi bráir af honum með hækk-
andi sól. Mér þætti samt vænt um
að hitta Davíð Oddsson í von um að
geta eytt tortryggni hans gagnvart
mér og þeim fyrirtækjum sem ég og
fjölskylda mín tengjumst.“
Yfirlýsing frá Jóni
Ásgeiri Jóhannessyni
VERÐI lagafrumvörp um breytingu
á lögum um mat á umhverfisáhrif-
um og skipulags- og byggingarlög-
um, sem liggja fyrir Alþingi að lög-
um óbreytt verður stigið stórt skref
aftur á bak í umhverfismálum, að
mati Náttúruverndarsamtaka Ís-
lands.
„Aðgengi og áhrif almennings að
ákvörðunartöku í mikilvægum um-
hverfismálum mun minnka veru-
lega. Markmið og inntak frumvarp-
anna um breytingar á lögum nr.
106/2000 og lögum nr. 73/1997 stríð-
ir gegn Árósasamningnum frá 1998,
sem umhverfisráðherra hefur heitið
að fullgilda. Þar með stríða frum-
vörpin gegn tilskipunum ESB um
fullgildingu ákvæða samningsins um
aðgengi almennings að upplýsing-
um, þátttöku almennings í ákvörð-
unartöku og réttlátri málsmeðferð,
þ.m.t. fyrir dómstólum [...],“ segir í
yfirlýsingu frá samtökunum en þau
hafa sent umhverfisnefnd athuga-
semdir við frumvörpin.
Málskotsréttur einstaklinga
þrengdur verulega
Alvarlegustu gallar frumvarp-
anna felast í eftirfarandi að mati
Náttúruverndarsamtakanna:
1. Felld er úr lögunum skilgreining
á hugtakinu umtalsverð umhverf-
isáhrif.
2. Almenningur og félagasamtök fá
ekki lengur að gera athugasemdir
við endanlega matsskýrslu, held-
ur munu þessir aðilar vinna með
drög framkvæmdaraðila að mats-
skýrslu.
3. Málskotsréttur einstaklinga verð-
ur þrengdur verulega frá því sem
nú gildir.
4. Leyfisveitendur þurfa ekki lengur
að taka tillit til meginniðurstöðu í
mati á umhverfisáhrifum við veit-
ingu framkvæmdaleyfis.
Náttúruverndarsamtök Íslands
Stórt skref aftur á bak
í umhverfismálum
HÁTT í hundrað krakkar mættu
á grímuball Eyverja, félags
ungra sjálfstæðismanna í Vest-
mannaeyjum sem haldið var um
síðustu helgi. Greinilegt var á
búningunum að nokkur vinna
hafði verið lögð í þá glæsileg-
ustu. Rakel Ýr Leifsdóttir bar
sigur úr býtum en hún kom
klædd sem kerti. Moggastand-
urinn hennar Guðnýjar Óskar
Guðmundsdóttur varð í öðru sæti
og Henríetta Ólafsdóttir sem
kom klædd í hafmeyjarbúning
varð í þriðja sæti. Fleiri verðlaun
voru veitt, Friðrik Benóný Garð-
arsson í gervi Hulk vann keppn-
ina um besta keypta búninginn
og „Oktavía“ fékk verðlaun fyrir
líflegustu framkomuna. Þar var á
ferð Einar Ottó Hallgrímsson
sem þótti standa sig gríðarlega
vel á háhæluðum skóm á dans-
gólfinu.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Hundrað krakkar á grímuballi
Vestmannaeyjum. Morgunblaðið.