Morgunblaðið - 09.01.2004, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÁÐUR fyrr á útvarpsárum, þegar
„Gufan“ var ein um ljósvakahituna,
heyrðist oft þularklausan „fastir liðir
eins og venjulega“. Sama mætti
segja um þá löngu grónu hefð hljóm-
sveitar allra landsmanna að leika
Vínartónlist á fyrstu tónleikum nýja
ársins, sem líkt og síðustu áramóta-
skoteldar þrettándans kveða burt
jólatónlistina með sópandi völsum og
óperettulögum. Enn og aftur má
undrast hvað þetta 70–160 ára gamla
léttmeti ætlar að endast mönnum til
endurheyrnar, og sannaði húsfyllir-
inn í fyrradag eina ferðina enn stað-
hæfinguna um að fátt er mörgum
kærara en hið kunnuglega. Verður
svo væntanlega um fyrirsjáanlega
framtíð – a.m.k. svo lengi sem SÍ
treystir sér til að fjórtaka sömu dag-
skrá hvern janúarmánuð. Á móti
vegur hversu lítil endurnýjun virðist
eftir grönum að sjá meðal áheyr-
enda, sem mjakast æ ofar í aldurs-
flokka. Má því vera að fari að sjá fyr-
ir endann á hefðinni áður en fyrsti
fjórðungur 21. aldar er úti.
Venja hefur verið að fá hingað til
handleiðslu vönustu menn í um-
ræddri sérgrein. 20. öldina kvaddi
Gert Meditz. Eftir hann sá Peter
Guth næstu þrjú ár í röð um stjórn á
Vínartónleikum. Á fimmtudaginn
var stóð nýr maður í öndvegi en eftir
flestu að dæma ekki síður heima í
viðfangsefninu en fyrirrennararnir,
þ.e. austurríski fiðluleikarinn Ernst
Kovacic, er mun þegar eiga langan
hljómdiskaferil að baki. Að venju
kynnti hann sjálfur fjölda dagskrár-
atriða og greip skv. aldagamalli
danshljómsveitarstjórahefð nokkr-
um sinnum í fiðluna, þ.á m. sem ein-
leikari í þremur lögum eftir hinn
austurrísk-ameríska Fritz Kreisler,
Litlum Vínarmarsi, Sígaunaduttl-
ungum og hinu ragtime-skotna Syn-
kópum, af óþvinguðum en kannski
stundum fullhrynfrjálsum þokka.
Sinfóníuhljómsveitin hóf dag-
skrána á tveimur verkum eftir Jo-
hann Strauss yngri, hraðskreiðum
„Schnellpolka“ (Auf zum Tanze) og
Nordseebilder, valsi með löngum,
nærri wagnerskum, for- og millispil-
um. Eftir Kreislerlögin steig Sigrún
Pálmadóttir, er starfað hefur við
Bonn-óperuna síðan 2001, á svið og
söng Kossinn eftir Arditi með tilþrif-
um við ágætar undirtektir. Ekki
minnkuðu þær í næsta lagi, söng-
valsinum Mein Herr Marquis
(Strauss y.) sem allir þekkja af upp-
hafsfruminu (dore mí so | mí |), er
Sigrún gerði glæsivel skil með sinni
hjómmiklu mezzo-kenndu sópran-
rödd, enda þótt staka toppnóta gæti
verkað ofurlítið þvinguð. Á því bar
þó lítt í lögum hennar eftir hlé, Je
veux vivre úr Rómeó og Júlíu Gou-
nods, Röddum vorsins (Strauss y.)
og aukalaginu Wien, Wien, nur du al-
lein. Yngri Strauss var sömuleiðis
meistari síðustu tveggja hljómsveit-
aratriða fyrri hálfleiks, Stürmisch in
Lieb und Tanz og Rosen aus dem Sü-
den, er hljómsveitin lék með viðeig-
andi funa.
Bitastæðasta hljómsveitarstykki
kvöldsins var Forleikur að Graf von
Luxemburg (1910) eftir Lehár fyrst
eftir hlé sem lagði til litríkan kontra-
punkt með suðausturlenzku kryddi.
Sehnsuchtsmazurka Lanners fyrir
fiðlu (í liprum meðförum stjórnand-
ans) og hljómsveit var 80 árum eldri
en engu að síður áheyrileg, þökk sé
m.a. skemmtilega ósamhverfri hend-
ingaskipan. „Durchs Telephon“-
polki Strauss yngri frá 1890 minnti
að nafngift á dálæti danstónhöfunda
tímans á nýjungum iðnbyltingar, þar
sem gufuvalsar og járnbrautargal-
oppar voru á hverju strái.
Fyrir lokaatriðið, Dónárvalsinn
eftir sama höfund, vakti Kovacic at-
hygli tónleikagesta á hvatningar-
hlutverki stykkisins. Strauss yngri
vildi hressa landa sína við eftir að
Prússar höfðu malað þá við König-
grätz 1866, enda var rísandi ferli að-
alstefsins, líkt og síðar „I Could
Have Danced All Night“ Loewes,
samið af ráðnum hug. Og með þeim
glæsilega bautasteini brostinna
drauma, sem hljómsveitin lék af
slíkri tilfinningu og yndisþokka að
hefði getað verið í fyrsta sinn í mörg
ár, lauk fjölbreyttum Vínartónleik-
um SÍ á hápunkti við hæfi.
TÓNLIST
Háskólabíó
Vínartónlist eftir Strauss-feðga, Lanner,
Kreisler, Lehár o.fl. Sigrún Pálmadóttir
sópran; Sinfóníuhljómsveit Íslands u. stj.
Ernsts Kovacic. Fimmtudaginn 7. janúar
kl. 19:30.
VÍNARTÓNLEIKAR
Brostnir draumar
Ríkarður Ö. Pálsson
Morgunblaðið/Ásdís
„Eftir Kreislerlögin steig Sigrún Pálmadóttir, er starfað hefur við Bonn-
óperuna síðan 2001, á stokk og söng Kossinn eftir Arditi með tilþrifum.“
eftir Lee Hall
Þýðing og staðfærsla:
Hallgrímur Helgason.
Leikstjóri:
Magnús Geir Þórðarson.
Leikmynd og búningar:
Þórarinn Blöndal.
Lýsing:
Björn Steinar Guðmundsson.
Hljóðmynd og tónlist:
Hjörtur Howser.
Leikgervi:
Sigríður Rósa Bjarnadóttir.
Leikarar:
Álfrún Örnólfsdóttir, Friðrik Frið-
riksson, Halldóra Björnsdóttir
og Steinn Ármann Magnússon.
Eldað með Elvis
MENNINGARFÉLAGIÐ Eilífur, í
samstarfi við Leikfélag Akureyrar,
frumsýnir í kvöld Eldað með Elvis
(Cooking with Elvis) eftir Lee Hall í
Loftkastalanum. Hall hefur á ferli sín-
um samið fjölda leikrita og handrita
fyrir útvarp, sjónvarp og kvikmyndir.
Frægasta verk hans er tvímælalaust
handritið að Billy Elliot (2000) sem til-
nefnt var til Óskarsverðlaunanna. Eld-
að með Elvis var upphaflega skrifað
sem útvarpsleikrit, en Hall umskrifaði
það fyrir leiksviðið vegna þess hve góð-
ar móttökur það fékk hjá hlustendum.
Árið 1999 vakti uppsetning verksins
mikla athygli á jarðarleiklistarhátíð-
inni í Edinborg og hefur síðan verið
sett upp víða um heim við góðar við-
tökur. Það var t.d. tilnefnt til Olivier-
verðlaunanna sem besta gam-
anleikritið árið 2001.
Þegar leikritið hefst eru tvö ár síðan
fjölskyldufaðirinn, sem áður var Elvis-
eftirherma, lenti í bílslysi með þeim af-
leiðingum að hann lamaðist og hlaut
heilaskaða. Eiginkona hans tekst á við
sorg sína með því að halla sér óþarf-
lega mikið að flöskunni auk þess sem
hún þjáist af átröskun, meðan dóttirin,
Kolla, sækir huggun sína í mat. Báðar
þurfa þær að takast á við einmanaleik-
ann, ástleysi, skort á hlýju og þrá eftir
einhvers konar lífshamingju. Þegar
móðirin kynnir til sögunnar nýjan
kærasta sinn, Stefán, sem fljótlega
flytur inn á heimilið, taka samskipti
mæðgnanna miklum breytingum og
enginn á heimilinu verður samur eftir,
ekki einu sinni heimilisskjaldbakan!
Mitt í öllu hafaríinu rís fjölskyldufað-
irinn síðan, í draumkenndum atriðum,
upp í gervi Elvisar og flytur lög rokk-
kóngsins.
Aðspurður segist Magnús Geir
Þórðarson leikstjóri strax hafa hrifist
af verkinu þegar hann kynntist því fyr-
ir fjórum árum, sökum þess hve vel
höfundi tekst að flétta saman gaman
og alvöru. „Í verkinu tekur höfundur á
mjög erfiðum og flóknum málum, en
matreiðir það fyrir áhorfendur á afar
aðgengilegan hátt með húmorinn að
vopni. Hann er á mörkum smekkleysu
og fyrir vikið verður verkið flugbeitt og
ögrandi. Það er gaman þegar áhorf-
endur gleyma sér í kómedíunni, en
vakna svo upp við vondan draum með
samviskubit yfir því að hlæja að því
sem er í raun alls ekkert fyndið. Þann-
ig verða áhorfendur samsekir persón-
unum í gjörðum sem oft eru langt frá
því sem almennt telst gott og rétt. Per-
sónurnar eru af holdi og blóði en að-
stæðurnar á mörkum fáránleikans.“
Hvernig nálguðust þið hinar tragí-
kómísku aðstæður sem einkenna verk-
ið?
„Við reyndum að nálgast persónur
verksins af einlægni og hlýju. Vissu-
lega hefði verið hægt að nálgast verkið
eingöngu sem farsa því frá höfund-
arins hendi er það mjög fyndið. Okkur
fannst hins vegar skipta miklu máli að
vera einlæg gagnvart þessum per-
sónum og koma þannig í veg fyrir að
grínið yrði innantómt. Þetta er alvöru
fólk og gæti eins búið í næsta húsi, hér
í Reykjavík. Grínið verður beittara
þegar alvaran kraumar undir og sárs-
aukinn sárari þegar honum er teflt á
móti gríninu.“
Nú sveiflast verkið mjög markvisst
milli raunsæis og nánast absúrdisma,
hvernig hefur tekist að sameina þessa
tvo stíla?
„Uppbygging verksins er skemmti-
legt og flókið púsluspil. Senurnar eru
stuttar og knappar og kalla á raunsæj-
an leikstíl. Hins vegar dansar verkið í
heild sinni milli raunsæis og abs-
úrdisma. Verkið er byggt upp af stutt-
um myndum sem markvisst eru brotn-
ar upp, t.d. með tilkynningum um
senuskipti, sem minna mann sífellt á
það að við erum stödd í leikhúsi og að
því leyti má segja að það sé nokkuð
brechtískur rammi á verkinu. Þetta er
mjög sérstakt verk að vinna með og
leiktæknilega flókið, en þeim mun
skemmtilegra fyrir vikið,“ segir Magn-
ús Geir.
Sársaukinn kraumar
undir niðri
Álfrún Örnólfsdóttir tekst á við hlut-
verk hinnar 14 ára Kollu og er þetta
fyrsta sviðshlutverk hennar síðan hún
útskrifaðist frá Webber Douglas Aca-
demy of Dramatic Art í Lundúnum sl.
vor. Spurð hvers konar persóna Kolla
sé svarar Álfrún að hún sé í raun bara
barn sem hefur þurft að fullorðnast
mjög hratt. „Hún hefur þurft að taka á
sig alla ábyrgð á heimilinu. Þannig
hvílir það á henni að elda, skúra og sjá
um pabba sinn, en þótt hún þurfi að
bera svona mikla ábyrgð er hún samt
ekki alveg fullorðin, þarf líka að takast
á við unglingsárin og hagar sér eftir
því.“ Að sögn Álfrúnar eru samskipti
mæðgnanna nokkuð flókin, en taka
miklum breytingum þegar Stefán,
kærasti mömmunnar, flytur inn á
heimilið.
„Öfugt við Kollu er Stefán miklu
meiri unglingur í sér þótt hann reyni
að spila sig fullorðinn. Í raun er hann
bara svona náungi sem lendir óvart í
sérkennilegum aðstæðum. Hann vill
voða vel, en tekur bara ranga ákvörð-
un á röngum tíma. Að upplagi er hann
ósköp einfaldur og lætur þess vegna
spila með sig. Mér hefur alltaf fundist
hann eiga mest bágt í verkinu því hann
er einfaldlega dreginn inn í einhverjar
aðstæður sem hann hefur enga sjórn
á,“ segir Friðrik Friðriksson um per-
sónuna sem hann leikur.
Nú þurfið þið oft að hoppa ansi hratt
milli sena, hvernig hefur það gengið?
„Leikritið einkennist af því að það er
stokkið milli sena inn í ákveðið ástand
og minnir að því leyti á kvikmynd. Það
er aldrei langur aðdragandi að hlutum,
en áhorfendur í dag þurfa ekki svo
langan aðdraganda, því fólk er orðið
svo miklu fjótara að lesa í aðstæður,“
segir Friðrik.
En leikararnir, þurfa þeir ekki held-
ur neinn aðdraganda?
„Jú, maður þarf auðvitað að koma
með ákveðið energí og ákveðna for-
sögu inn í senurnar. En persónurnar
breytast fyrst og fremst innan verks-
ins þannig að það hjálpar manni,“ segir
Friðrik. „Við fórum samt mjög vel í
gegnum það á æfingatímabilinu hvern-
ig við færum úr einni senu yfir í þá
næstu án þess að taka með okkur
energíið úr senunni á undan, sem var
kannski í allt öðrum anda,“ segir Álf-
rún.
Var eitthvað sem kom ykkur sér-
staklega á óvart við vinnuna með verk-
ið?
„Fyrst þegar ég las verkið upplifði
ég það sem miklu meiri kómedíu og
maður átti oft erfitt með að halda and-
litinu á æfingum vegna þess hve fynd-
inn textinn er. Í vinnunni með verkið
sá ég hins vegar æ betur hve drama-
tískt það í raun er á sama tíma og það
er svona ótrúlega fyndið. Eftir því sem
á leið gerði maður sér sífellt betur
grein fyrir því hvernig sársaukinn
kraumar undir niðri,“ segir Friðrik.
Eldað með Elvis er frumsýnt í Loft-
kastalanum í kvöld kl. 21. Frá og með
mars nk. verður sýningin, að sögn að-
standenda, sýnd jöfnun höndum í Loft-
kastalanum í Reykjavík og í Sam-
komuhúsinu á Akureyri.
Örvæntingar-
full leit að
lífshamingju
Eldað með Elvis eftir Lee Hall verður frumsýnt
í Loftkastalanum í kvöld. Silja Björk Huldudóttir
tók Magnús Geir Þórðarson leikstjóra tali,
auk þess að heyra hljóðið í leikurunum Friðriki
Friðrikssyni og Álfrúnu Örnólfsdóttur.
silja@mbl.is
Morgunblaðið/Eggert
Álfrún Örnólfsdóttir, Steinn Ármann Magnússon og Halldóra Björnsdóttir í hlutverkum sínum.