Morgunblaðið - 22.02.2004, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
daga og maður fær tíu mínútur til að
kynna hugmynd sína. Ég seldi þessa
hugmynd til Norðurlanda og fékk
meðframleiðanda frá National Geo-
graphic sem sýndi svo þessa mynd í
bandarísku sjónvarpi.“
Var ekki þolinmæðisverk að
mynda mýsnar, varðst þú ekki að
breytast næstum í mús?“ segi ég.
Þorfinnur hlær. „Ég man varla
neitt lengur hvernig ég fór að þessu,“
segir hann.
„Ég viðurkenni reyndar að ég sé
svolítið eftir að hafa látið músina
Óskar deyja í lok myndarinnar og
skilja maka sinn Helgu eftir eina í
lífsbaráttunni. Ekki síst kom þessi
tilfinning yfir mig þegar ég heyrði lít-
il börn á sýningu í Kanada gráta þeg-
ar uglan át Óskar.“
Lifðum eins og hirðingjar á mörkinni
Þorfinni er þó enn í minni hvernig
hann fór að því að mynda hestana í
nýjasta verki sínu Hestasögu.
„Þá fórum við á vettvang og lágum
við úti á heiðum í nálægð við stóðið,
við lifðum eins og hirðingjar á mörk-
inni,“ segir hann. „Við vorum þrír og
stundum fjórir meðan við vorum að
bíða eftir að merin Kolka, aðalsögu-
hetjan, kastaði. Hestarnir urðu að
venjast okkur en það gekk nokkuð
fljótt fyrir sig. Ég valdi stóð til að
mynda með aðstoð Félags hrossa-
bænda. Ég leitaði ákveðinna lita og
samsetningar í stóðinu og með því að
setja saman stóð frá þremur bæjum
fékk ég togstreitu og spennu í hóp-
inn, upp kom valdabarátta sem var
nauðsynleg og fengin fram af ráðn-
um huga til þess að búa til atburða-
rás, hliðarsögur og þess háttar. Þetta
er saga um frelsi og þrá, dulmagn
sumarsins, hörku vetrarins og um
leið er þetta ferðalag í gegnum árs-
tíðirnar, þar sem eru alls kyns far-
artálmar. Kvikmyndatakan tók sex-
tán mánuði. Það er rómantík í
þessari mynd, í henni er kallast á við
landið, það er dálítill „Þorgils gjall-
andi“ í henni. Ég reyndi þó við gerð
hennar að finna nýjan farveg, segja
sögu og skálda, ég vil gera myndir
sem áhorfendur hafa gaman af,“ seg-
ir Þorfinnur og brosir.
Fengu ZDF/Arte sem
meðframleiðendur
„Hugmyndina að þessari mynd
átti Helgi Sverrisson og Guðmundur
Lýðsson, sem rekur fyrirtækið GL-
Einstefna, vildi framleiða hana. Af
því að þetta var mynd um hesta sló
ég til. Eins og þegar músamyndin
var í bígerð þá fór ég til Amsterdam
með stúf til að sýna þar á ráðstefn-
unni fyrrnefndu og það leiddi til að
við fengum ZDF/Arte, sameiginlega
menningarstöð þýska og franska
sjónvarpsins, sem meðframleiðanda.
Dagskrárstjórinn sem sér um þema-
kvöld á sunnudagskvöldum hjá þess-
ari stöð, sem sendir út efni til Þýska-
lands og Frakklands, ákvað að
gerast meðframleiðandi að myndinni
og verður hún sýnd í báðum þessum
löndum sama kvöldið ásamt fleiri
myndum um villihesta. Einnig var
myndin seld fyrirfram til CBC,
kanadíska ríkissjónvarpsins, og til
allra Norðurlandanna. Þetta hjálpar
til við að framleiða svona mynd, sem
er mjög dýr. Hilmar Örn Hilmarsson
sér um tónlistina í myndinni og er
mikill fengur að hans framlagi.
Helgi Sverrisson og Jón Proppé
höfðu skrifað ramma um ferðalag
hesta gegnum árstíðirnar en síðan
þegar við komum á vettvang breytt-
ist sagan í takt við það sem gerðist,
sagan í myndinni er því töluverður
spuni líka, sem byggist m.a. á
hvernig myndin er klippt saman. Á
vettvangi þarf maður í raun að klippa
myndina í huganum, taka myndskeið
til að tengja saman búta, þannig að
úr verði sú atburðarás sem maður
sér fyrir sér. Það þarf að „hafa loft-
netið uppi“ allan tímann.
Þessi mynd er fyrst og fremst per-
sónusaga Kolku og dóttur hennar
Birtu litlu. Það er gaman að segja frá
því að Birta er skírð í höfuðið á litla
barnabarninu mínu, sem er mikill
sólargeisli í fjölskyldunni. Mamma
hennar veit ekki af þessu en sér það
væntanlega í kvöld.“
Þess ber að geta að kona Þorfinns
er Bryndís Gunnarsdóttir, skrif-
stofustjóri hjá Garðheimum, og móð-
ir Birtu litlu barnabarns heitir
Thelma.
Myndir af þeim mæðgum eru víða
í vinnustofu Þorfinns, meðal annars
undir myndum af Jóni Sigurðssyni
og Byron lávarði.
„Hvort ertu hrifnari af Jóni eða
Byron?“ segi ég.
„Byron, hann var pönkari síns
tíma,“ svarar Þorfinnur að bragði.
Í myndinni er fullt af
kynlífi og ofbeldi
Talið berst þessu næst að hestum
og einkennum þeirra.
„Hestar eru eins og fólk, þeir
mynda vináttusambönd og sumir
þeirra ráða, aðrir ekki,“ segir Þor-
finnur.
„Í þessari mynd er fullt af ofbeldi
og kynlífi eins og í öllum góðum
myndum. Þetta er „strákur-hittir-
stelpu“-mynd – Hollywood-formúla,
við persónugerum hestana og með
því að búa til karaktera getur áhorf-
andinn samsamað sig þeim. Ég leyni
því ekki að ég hélt með Kolku, hún er
afskaplega falleg meri en dálítið til
baka, hún er hógvær og fékk aldrei
að ráða almennilega og gegndi hlut-
verki sáttasemjara að nokkru leyti í
stóðinu.“
Ég spyr hvort karlmaðurinn í Þor-
finni hafi kannski átt þarna hlut að
máli, hvort eðlislæg aðdáun karl-
kynsins á hógværð kvenkynsins hafi
vakið aðdáun hans á Kolku?
„Ég held ekki,“ segir Þorfinnur og
hlær en verður þó var um sig. Á dög-
um kvenréttinda er ekki ráðlegt að
viðurkenna að hógværð kvenna
skipti miklu máli.
„Hvað heldur þú að konur vilji sjá í
karlmönnum?“ spyr hann og lætur
krók koma á móti bragði.
„Ég held að þær vilji að ákveðnu
marki sjá vald – ef kona er hrifin af
manni gerist hún hógvær, leyfir hon-
um í það minnsta að njóta sín út á við
þótt hún sé kannski dálítið frek
heima,“ segi ég.
„Já. Gerist „lítil, ljúf og kát“,
kannski er það ein tjáning á ást og er
eins hjá hrossum. Ég tók eftir því að
stóðhesturinn, sem fór með tvær
merar á fjall, var skotnari í Kolku en
forystumerinni, taktu eftir þessu í
kvöld þegar þú sérð myndina,“ segir
Þorfinnur hugsi. Við erum sammála
um að Hestasaga hefði orðið öðruvísi
ef kona hefði tekið hana.
„Hún hefði sennilega gert mynd
um stóðhestinn,“ segir Þorfinnur og
hlær.
Einhyrningurinn er
tákn hins hreina
Hestar og vinsældir þeirra í mynd-
list eru næsta umræðuefni.
„Hestar eru guðum líkir,“ segir
Þorfinnur.
„Einhyrningurinn er tákn hins
hreina, það markast af því að hestar
eru afskaplega falleg dýr. Kannski er
sakleysi hestanna, stóðhugsun þeirra
og undanlátssemi og að þeir ráðast
aldrei á fólk forsenda þess að þeir
hafa orðið táknmynd forms og feg-
urðar í huga manna.“
Þorfinnur er ekki aðeins kunnugur
hestum frá sveitaveru sinni sem
drengur, hann fékkst við að temja
hesta í Skagafirði á árum áður.
„Ég var fyrst við tamningar í Ás-
geirsbrekku og síðan á annarri
Vatnsleysu. Þrátt fyrir að ég héldi í
upphafi að ég vissi allt um hesta þá
lærði ég dálítið í viðbót um atferli
þeirra við gerð Hestasögu. Ég hefði
hins vegar aldrei getað gert þessa
mynd hefði ég ekki verið gamall
hestamaður,“ segir hann.
En eru hestar greindir?
„Nei, ekki í þeim skilningi, en þeir
hugsa eins í mörgum tilvikum; þótt
þeir séu vissulega einstaklingar eru
þeir líka ein heild, hjarðdýr sem er
eiginlegt að halda hópinn. Þess
vegna er auðvelt að temja hesta, þeir
yfirfæra vald stóðhestsins yfir á
tamningamanninn. Þetta gera
hundar líka.“
Við fætur Þorfinns liggur átta ára
íslenski hundurinn Kolgrímur, sem
hann fékk sem hvolp. Þessi hundur
er metfé að mati blaðamanns, blíður
og beinlínis umhyggjusamur að sjá,
greinilega mjög vel upp alinn. „Þessi
hundur lítur á mig sem ofurhund,“
segir Þorfinnur stoltur og klappar
hundinum sínum. Þorfinnur kveðst
vera á móti því að berja hunda eða
hesta til hlýðni.
„En það þarf að vera staðfesta í öllu
sem maður gerir þegar verið er að
venja hunda og temja hesta. Það þarf
að endurtaka og endurtaka þar til
hesturinn gefst upp. Ég þekki ekki
hestahvíslunaraðferðina amerísku, ég
þekki bara íslensku aðferðina. Maður
tekur t.d. trippi og setur á það múl
með bandi. Síðan opnar maður réttina
og lætur stóðið hlaupa út en þá tekur
múllinn í og smám saman áttar hest-
urinn sig á að hann verður að hlýða
bandinu. Síðan er hnakkurinn settur
á hann og hann látinn venjast honum.
Í sumum tilvikum beitir maður hörku,
ef hestar ausa mikið undan hnakkn-
um eru bundnir sandpokar við fæt-
urna á þeim þannig að þeir verða að
láta undan. Tamning felst í að brjóta
hestinn niður. Enska orðið yfir tamn-
ingu er enda „Brake horse“.“
Skemmir maður eiginleika hests
með því að temja hann? segi ég.
„Þetta er heimspekileg spurning,“
svarar Þorfinnur. „Þetta fer eftir því
hvers virði hesturinn er okkur, er
hann augnayndi, er hann ætlaður til
undaneldis eða á að nota hann til
brúks? Við vitum að hestar sem fæð-
ast og alast upp á litlum búgörðum í
Þýskalandi missa viljann, þeir verða
ekki fjörhestar. Það sem er yndislegt
við íslenska hestinn er þessi vilji, fjör
og snerpa sem er í þeim mörgum.
Þessir eiginleikar eru t.d. nauðsyn-
legir til að fá góða töltara.
Íslenski hesturinn er frumstæður
villihestur sem hefur þurft að þreyja
þorrann og góuna úti í náttúrunni.
Það tíðkaðist ekki fram eftir öldum
að gefa hestum á veturna. Það er at-
hyglisvert að sjá að þegar hestar
híma í vetrarhörkum skiptast þeir á
um að standa áveðurs. Þeir skynja að
þeir verða að vera hluti af hópnum.“
Að lokum spyr ég Þorfinn hvað
hann langi til að taka sér fyrir hendur
næst í kvikmyndagerðinni.
„Mér finnst að nú þegar ég er bú-
inn að gera óhefðbundna heimilda-
mynd, þ.e. myndina um Lalla Johns,
og líka hefðbundna slíka mynd um
Húsey, sem og tvær heimildamyndir
til viðbótar um mýs og hesta, þá sé ég
fullur áhuga á að gera leikna kvik-
mynd eða sjónvarpsmynd eða jafnvel
stuttmynd. Mig langar ekki að fest-
ast í að vera heimildamyndagerðar-
maður sem gerir myndir um dýr. Mig
langar að leita nýrra leiða. Ég hef
innra með mér hugmynd en ef ég segi
frá henni fýkur hún út í loftið. En ég
myndi nota atvinnuleikara í slíka
mynd, ég hef séð of marga menn
eyðileggja góðar myndir með því að
hafa viðvaninga í burðar-
hlutverkum.“
Mynd sem lætur engan ósnortinn
Það er með eftirvæntingu í hjarta
sem ég sest í sal nr. 1 í Háskólabíói að
kvöldi viðtalsdagsins til að sjá frum-
sýningu Hestasögu. Vegna viðtalsins
hafði ég einstaklega gaman af uppá-
komu þeirri þegar hestarnir í aðal-
hlutverkunum voru látnir tölta yfir
rauðan dregil á sviði bíósalarins, en
þegar ég sá þá í myndinni í sínu til-
komumikla fjalla- og sveitaumhverfi
varð mér enn ljósara en í salnum hve
nútíminn og tæknin eru á skjön við
ímynd hestsins í íslenskum huga.
Með þeim mun meiri gleði fylgdist ég
með þessum glæsilegu dýrum á valdi
ólíkra hvata sinna og hinnar íslensku
náttúru í sínum margvíslegustu
myndum. Og með óljósum trega
kvaddi ég Kolku og folaldið hennar
nýja, litla bróður Birtu sem í lok
myndarinnar er orðin uppkomin og
sjálfstæð. Ísland og sagan, náttúran
og hestarnir – allt vefst þetta saman í
volduga heild, sem í látleysi sínu læt-
ur engan ósnortinn sem horfir á
myndina Hestasögu.
Þau flýja til fjalla, stóðhesturinn Ljómi, Kolka og Birta litla.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Allar stjörnur þurfa sinn rauða dregil.
gudrung@mbl.is