Morgunblaðið - 22.02.2004, Blaðsíða 39

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2004 39
SINFÓNÍUR Gustavs Mahlers
hlutu seint viðurkenningu og munu
margar enn umdeildar. Eftir sem
áður teljast þær meðal umfangs-
mestu og kröfuhörðustu hljómsveit-
arverka ekki aðeins þýzkrar róm-
antíkur, heldur vestrænnar
tónlistar almennt. Þær eru því ekki
ómarkverð mælistika á burði og
getu hljómlistarmenningar sérhvers
lands.
Sjöunda sinfónían frá 1905, er
leikin var fyrst hér á landi af Sin-
fóníuhljómsveit æskunnar fyrir all-
mörgum árum, hljómaði í fyrsta
skipti í meðförum SÍ í fyrradag; að
vísu við aðeins rúmlega miðlungs-
aðsókn. E.t.v. var ekki við öðru að
búast af minnst kunnu og sjaldnast
fluttu hljómkviðu austurríska sin-
fónistans (þ.e.a.s. á eftir nr. 8, er
hvað mannaflakröfur varðar gæti
sett fjárhald úr skorðum við stærri
aðstæður en hér), enda varla töm
öðrum en grónustu Mahleraðdáend-
um, og oftast aðeins úr hljóðriti.
Fyrir óhagvanan hlustanda var
alltjent nóg af sérkennilegum uppá-
tækjum í fimmþættu verki Mahlers,
er stóð í fullar 82 mínútur án hlés –
6 mínútum lengur en rómuð upp-
taka Bernards Haitink með
Concertgebouw frá 1971 (sem gæti
þó hugsanlega verið eitthvað stytt).
Kynlegastir voru útþættirnir, eink-
um þó I, er opinberaði líklega slitr-
óttasta tónkveðskap Mahlers sem
maður hefur eyrum barið. Virtist
allt formskyn á hverfandi hveli í
skaprásulu og oft herskáu tónlist-
inni, er ýtti stundum undir ósjálfráð
viðbrögð í stíl við alræmd ummæli
Webers um Sjöu Beethovens, þar
sem höfundur „upphafningar dans-
ins“ var fullum fetum sagður
klepptækur. Skyldi Mahler hafa
verið með öllum mjalla? Tilhugs-
unin varð óneitanlega uppáþrengj-
andi, enda kvað hann hafa fengið
sálgreiningarmeðferð hjá engum
öðrum en Sigmundi Freud.
Fínallinn (V) var allt að því jafn
truflandi, þrátt fyrir hefðbundnari
framhlið. Hér fór n.k. glanslúðrótt
meistarasöngvaraviðhöfn brambolt-
oso pomposo, er skipti inn á milli yf-
ir í annarlega englasælu með maní-
skt yfirspenntum undirtóni. Samt
ekki með öllu ólíkt kaldhæðinni tón-
tekt Sjostakovitsjar á fullnaðarsigri
sovétkerfisins, duglega falinni undir
háglansandi yfirborði. Að vísu var
auðvelt að láta blekkjast af málm-
blásurum SÍ, er voru þá orðnir vel
heitir og blésu eins og sannkallaðir
Surtar að sunnan með sviga lævi.
Þrátt fyrir kjarnklofna formið og
vænisjúku geðsveiflurnar lá samt
undarlega hugfengur galdrasveipur
yfir öllu, þökk sé lagrænu hugviti
og gegnsærri orkestrunarsnilld tón-
skáldsins. Fyrri „Næturmúsík“-
þáttur Mahlers (II) spannaði allt
frá vinalegum bangsamarsi með
viðkomu í „Almglocken“-sæluseli
Alpanna yfir í úrkynjaðan óperet-
tutangó. Sá seinni (IV) gældi
smeðjulega við hlustir á nótum ást-
sjúkrar aftanlokku við gítar- og
mandólínplink. Í miðju verki trón-
aði spaugdraugaleg barnafæla
Scherzósins (III), er skartaði m.a.
beinskellandi smellplokki í strengj-
um, aldarþriðjungi fyrir tilkomu
„Bartók-pizzicatósins“.
Hér var margt bráðvel spilað,
sérstaklega upp úr fyrri Nætur-
músíkþættinum eftir frekar loppinn
blástur í I, þó að Ländler-hryn-
sveifla Scherzósins væri framan af í
stirðara lagi. Líkt og með Fjarka
Sjostakovitsjar fyrir aðeins þrem
vikum var enn og aftur veglegu
grettistaki lyft, þegar risavaxið tón-
verk komst á flug á aðeins fjórum
dögum – hjá hljómlistarfólki er flest
leit nóturnar augum í fyrsta sinn
skömmu áður.
Því miður fengu hlustendur ekki
að upplifa iðandi tónheim Mahlers
við skárri aðstæður en hranalegan
eldhúshljómburð Háskólabíós, og
kom það að vanda harðast niður á
strengjum. Trúlega átti óvenjuleg
uppstilling Petris (með 2. fiðlur
hægra megin á sviði og kontrabassa
og selló fyrir aftan 1. fiðlurnar til
vinstri) að vega á móti því, þótt ekki
heyrðist manni það bæta úr skák
svo neinu næmi.
Hinn kjarn-
klofni Mahler
TÓNLIST
Háskólabíó
Mahler: Sinfónía nr. 7. Sinfóníu-
hljómsveit Íslands u. stj. Petris Sakaris.
Fimmtudaginn 19. febrúar kl. 19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson