Morgunblaðið - 27.02.2004, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 27. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HVAR LIGGUR HÆKKUNIN?
Könnun Samkeppnisstofnunar áverði grænmetis, sem greintvar frá í Morgunblaðinu í
gær, leiðir í ljós að meðalverð flestra
grænmetistegunda hefur hækkað
verulega undanfarið ár; um 14–51%
eftir tegundum. Á sama tíma hefur
neyzluverðsvísitalan hækkað um
2,3% og matvöruliður hennar raunar
lækkað örlítið. Það er því ljóst að hlut-
fall grænmetisins í matarreikningi
heimilanna hefur hækkað á nýjan
leik.
Íslendingar hafa lengi búið við allt-
of hátt verð á grænmeti. Fyrir tveim-
ur árum brást Guðni Ágústsson land-
búnaðarráðherra við harðri gagnrýni
á verðmyndun grænmetis með því að
beita sér fyrir því að felldir voru niður
tollar á innfluttar agúrkur, tómata og
paprikur, en þess í stað teknar upp
beingreiðslur til grænmetisbænda,
úreldingarstyrkir og niðurgreiðslur
vegna raflýsingar í gróðurhúsum.
Þessar aðgerðir báru þann árangur
að verð á grænmeti lækkaði verulega.
Samkeppnisstofnun bendir á að frá
febrúar 2002 til febrúar 2003 lækkaði
verð flestra grænmetistegunda um
16–61%.
Verðhækkunin á undanförnu ári
vekur þá spurningu, hvort aðgerðir
landbúnaðarráðherra hafi verið til
einskis. Morgunblaðið benti á sínum
tíma á að með þeim væri í raun verið
að færa peninga milli vasa hjá neyt-
endum; það sem þeir spöruðu í græn-
metisinnkaupum töpuðu þeir í aukn-
um framlögum til bænda. Hins vegar
taldi blaðið breytinguna réttlætan-
lega m.a. vegna jákvæðra áhrifa á
neyzluverðsvísitöluna. Nú gerist sú
spurning áleitin, hvort það geti verið
að neytendur sitji annars vegar uppi
með að borga meiri peninga til bænda
og hins vegar með lítið breytt græn-
metisverð – þótt enn sé það reyndar
lægra en áður en aðgerðir landbún-
aðarráðherra tóku gildi.
Það er því full ástæða til að taka
undir með Guðna Ágústssyni, sem
segist í Morgunblaðinu í dag vilja að
Samkeppnisstofnun skoði ofan í kjöl-
inn hvernig verðlagningu á grænmeti
sé nú háttað. Þeir fáu framleiðendur
og innflytjendur grænmetis, sem fást
til að tjá sig um verðkönnun Sam-
keppnisstofnunar í Morgunblaðinu í
dag, segja að veðurfari á meginlandi
Evrópu sé um að kenna. Það kann að
reynast rétt skýring, en mikilvægt er
að kanna líka hvort munurinn geti t.d.
legið í því að álagning á grænmeti hafi
einfaldlega hækkað. Það eru að sjálf-
sögðu hagsmunir allra aðila, sem
koma nálægt framleiðslu, innflutningi
og sölu grænmetis, að allri tortryggni
neytenda í þeim efnum sé eytt.
SAMTÍMINN MÁ EKKI
SETJA FRAMTÍÐINNI SKORÐUR
Það vekur óneitanlega eftirtekthversu eindregin afstaða þeirra
sérfræðinga er, sem Morgunblaðið
ræddi við í blaðinu í gær, gegn því að
Geirsgata verði hækkuð og gangandi
umferð beint undir hana, en það er sú
lausn sem Steinunn Valdís Óskars-
dóttir, formaður skipulags- og bygg-
ingarnefndar Reykjavíkurborgar,
lagði áherslu á í kynningu á uppbygg-
ingu í miðborginni fyrr í vikunni.
Sú hugmynd að færa Geirsgötu
norður fyrir tónlistar- og ráðstefnu-
hús fær lítinn hljómgrunn, enda yrði
með þeim hætti vegið mjög að þeim
eftirsóknarverðu tengslum borgar og
náttúru sem þetta svæði býður upp á
og markað gæti byggingarlist og
mannlífi þar mikla sérstöðu. Flestir
sérfræðinganna eru sammála um að
framtíð þessa svæðis – eðlileg tengsl
hafnarsvæðisins og miðborgarinnar –
sé ekki borgið nema gatan verði sett í
stokk, en lítillega er vikið að þeim
möguleika að hægja mjög á umferð
um götuna og gera hana að hefðbund-
inni miðborgargötu. Slíkt skapar þó
augljós vandamál, t.d. varðandi um-
ferð þungaflutningabíla, sem er tölu-
verð um Geirsgötu, og aukinn um-
ferðarþunga um Lækjargötu í
staðinn. Að auki verður að gera ráð
fyrir að umferð um Geirsgötu aukist
mjög á komandi árum. Þá verður
einnig að hafa hávaðamengun í huga
ef gatan er ekki í stokk; hvort sem
hún verður sunnan eða norðan tón-
listarhúss mun umferðarhávaði verða
erfiður og mjög kostnaðarsamur
vandi að glíma við, sem viðbúið er að
hafi t.d. áhrif á vinnu við hljóðupp-
tökur í húsinu.
Nokkuð er síðan Morgunblaðið
lýsti þeirri skoðun að þeir möguleikar
sem myndast í tengslum við upp-
byggingu miðborgar og hafnarsvæð-
is, sem órofinnar og líflegrar heildar,
nýtist ekki sem skyldi nema Geirs-
gatan fari í stokk. Orð þeirra sem
rætt var við í blaðinu gær renna stoð-
um undir þá skoðun: Pétur Ármanns-
son arkitekt bendir t.d. á að marg-
feldisáhrif fjárfestingarinnar komi
ekki fram „nema byggðin í miðbæn-
um [verði] samfelld upp að
[tónlistar]húsinu“, Gestur Ólafsson
skipulagsfræðingur telur stokk einu
lausnina og segir hann einungis telja
fá prósent „í aukakostnað miðað við
heildarfjárfestinguna“ og Sigurður
Einarsson arkitekt segir „miklu
meira vera í húfi en menn geta kostn-
aðarreiknað á núverandi stigi við að
leggja götuna í stokk heldur en menn
sjá fyrir sér í dag“.
Eins og Morgunblaðið benti á í
tengslum við umræðu um færslu
Hringbrautar er kostnaður við að
setja götur í stokk í miðborginni lítill
miðað við kostnað sem ýmsar vega-
framkvæmdir á landsbyggðinni, svo
sem jarðgöng, hafa haft í för með sér,
en Geirsgatan er, eins og Hring-
brautin, stofnbraut svo framkvæmdir
við hana falla að stórum hluta undir
ríkið. Ekki má gleyma að Reykjavík
er höfuðborg allra landsmanna og
skyldur ríkisins eru ekki minni í mið-
borg hennar heldur en annars staðar
á landinu, ekki síst þegar um svo af-
drifaríka framkvæmd og mikla hags-
muni er að ræða. Reykjavíkurborg
stendur á tímamótum og það væri
mikil skammsýni að láta kostnað sem
er lítið hlutfall af heildarfjárfesting-
unni setja framkvæmd er móta mun
hjarta höfuðborgarinnar um alla
framtíð alvarlegar skorður.
Þ
að er víst óhætt að kalla
Vetrarferð Schuberts
krúnudjásn ljóða-
söngsbókmenntanna.
Verkið samanstendur
af 24 ljóðum, eftir Wilhelm Müller,
þar sem segir frá vegferð manns
nokkurs út í óvissuna – út í lífið.
Kristinn Sigmundsson og Jónas
Ingimundarson flytja Vetrarferð-
ina á tónleikum í Salnum í kvöld kl.
20, og báðir hafa augljósa ástríðu
fyrir verkinu, en sautján ár eru lið-
in frá því þeir glímdu við það í
fyrsta sinn. Það voru síðustu tón-
leikar sem haldnir voru í Austur-
bæjarbíói – Jónas segir að daginn
eftir hafi verið byrjað á því að rífa
innan úr því og klæða og eyðileggja
hljómburðinn.
„Þetta var mikil glíma, og við
æfðum þetta allan veturinn,“ segir
Kristinn. „Við hittumst einu sinni
til tvisvar í viku, lungann úr vetr-
inum til að æfa. Kannski er þetta
bara svona í minningunni, en núna
er ég að uppgötva það, án þess að
ég sé að mikla mig af því – hvað
þetta hefur verið mikið fyrir mann
sem hafði ekkert mjög mikla
reynslu í söng, þannig lagað. Ég
get alveg viðurkennt það að þetta
óx mér í augum, en mig langaði
alltaf til að syngja Vetrarferðina.
Stærðin á verkinu er svo ofboðsleg
og ég gerði mér grein fyrir því líka
að til þess að þetta virkaði þyrfti
þetta að hljóma sem ein heild –
einn stór bogi – en ekki safn 24
laga.“
Kristinn og Jónas rifja upp
þessa gömlu daga, og Jónas segir
að upp frá þessu hafi þeir alltaf
lagt mikla vinnu í það sem þeir
hafa verið að æfa. Það hefur ekkert
breyst. En svo er farið enn lengra
aftur og upp úr Jónasi kemur sag-
an af því þegar Kristinn hringdi í
hann til að biðja hann að spila með
sér í fyrsta sinn.
„Þegar þú hringdir fyrst, Krist-
inn, varst þú úti í Vínarborg. Ég
hafði hitt þig einu sinni áður við
eitthvert tækifæri. Þú sagðist vera
að koma heim eftir tvo daga og ætl-
aðir að vera með tónleika í Gerðu-
bergi eftir viku. „Viltu spila með
mér?“ sagðirðu; og ég sem gamall
maður spurði: „Hvað ætlarðu að
syngja?“ og þá nefndirðu held ég
ellefu óperuaríur. Ég man það að
ég þagnaði góða stund áður en ég
sagði: „Já – hvað ætlarðu að
syngja næst?“ Þetta svarar
kannski ekki því sem Kristinn
sagði um Vetrarferðina, en þegar
menn eru ungir og brennandi í
andanum að takast á við verkefnin,
þá gerist eitthvað,“ segir Jónas.
„Og unglingurinn sem hringdi í
þig, skildi ekki spurninguna: „og
hvað næst?“ Ég held ég hafi svar-
að því til að ég væri ekki búinn að
ákveða það ennþá!“
Það er hlegið í búningsherbergi
Salarins þegar þessi fyrstu drög að
samvinnu Kristins og Jónasar
voru lögð, árið 1982. Það er varla
hægt að koma tölu á tónleika
þeirra síðan þá, og Vetrarferðina
hafa þeir sungið margoft, víða um
land, en líka bæði í Þýskalandi og á
Spáni. Þrisvar hafa þeir æft verkið
upp, og þá flutt það oft í hve
„Vetrarferðin er búin að s
mér nærri frá því löngu áðu
fór að læra að syngja,“ segir
inn. „Ég kynntist verkinu fy
menntó. Þá var ég svo hepp
hafa íslenskukennara sem é
góðu sambandi við, og hann
mér ljóðabókmenntirnar. Þ
var Böðvar Guðmundsson r
undur. Ég sat oft heima hjá
og hlustaði á Vetrarferðina,
bárum við gjarnan saman sö
arana Dieskau og Souzay. Þ
mikið í tísku þá. Vetrarferði
mjög, mjög sterkt á mig. Þa
mikill galdur í þessu verki.“
Ekki bara píanóleika
Galdurinn í Vetrarferðinn
ekki auðvelt að útskýra – en
Kristinn Sigmundsson og Jónas Ingimundarson
„Þú þarft að geta séð fyrir þér linditréð, finna fyrir frostskeljunu
hrímuðu andlitinu,“ segir Jónas Ingimundarson um hlutverk pían
Hér eru þeir félagar Jónas og Kristinn Sigmundsson í Salnum, en
Hvenær skyld
rósirnar græn
SVEITARFÉLÖG á höfuðborgarsvæðinu hafa
verið að kynna sér kröfugerð ríkisins um þjóð-
lendur á Suðvesturlandi síðustu daga og eru
ekki allir á eitt sáttir. Þannig segir bæjarstjór-
inn í Hafnarfirði, Lúðvík Geirsson, að kröfugerð
ríkisins sé fráleit. Ríkið hafi gengið lengra en
nokkurn grunaði. Fjármálaráðuneytið segir
hins vegar í vefriti sínu að ákveðins misskilnings
gæti stundum um kröfugerð ríkisins.
„Ég er afar undrandi yfir því að ríkið skuli
vera að seilast inn á lönd á þessu svæði,“ segir
Lúðvík en Hafnarfjarðarbær hefur verið að afla
gagna hjá óbyggðanefnd um tvö svæði ofan
Hafnarfjarðar, m.a. vegna skiptra skoðana við
landeigendur og nágrannasveitarfélögin. Eru
þetta svæði ofan Helgafells og upp undir Löngu-
hlíðar og hins vegar hraunin ofan Straumsvíkur,
framtíðarbyggingarsvæði Hafnarfjarðar þar
sem framkvæmdir eru þegar hafnar. Lúðvík
segir að bærinn muni klárlega grípa til varna
þar sem miklir hagsmunir séu í húfi. Ekki sé um
óbyggðir að ræða.
Ekkert fast í hendi
Fjármálaráðuneytið fjallar um þjóðlendu-
kröfurnar í nýju vefriti sínu, sem kom út í gær.
Þar segir m.a. að þess misskilnings hafi gætt að
ríkið geti með kröfugerð sinni lagt undir sig land
sem það eigi ekki. Það sé óbyggðanefndar, og
eftir atvikum dómstóla, að skera úr um það
hvaða land teljist til þjóðlendna og hver séu
mörk þeirra og eignarlanda. Hafa þurfi í huga að
við kröfugerð ríkisins sé stundum fátt fast í
hendi. Engin heildstæð lög sé hægt að leggja til
grundvallar, taka þurfi mið af „brotakenndum“
heimildum og lagaákvæðum að fornu og nýju,
skrifum fræðimanna og „slitróttri“ dómafram-
kvæmd á 20. öld.
„Meðal þeirra atriða sem ríkið hefur til að
mynda talið nauðsynlegt að úr fengist skorið er
hvort byggt verði á landamerkjabréfi ef það er
ósamþykkt til hálendisins og staðhættir, hæð yf-
ir sjó, víðátta, gróðurfar og annað þess háttar
benda til að nýting landsins geti ekki hafa verið
með þeim hætti að um heimaland jarðar hafi
verið að ræða, eða ef eldri heimildir benda til
þess að hluti svæðis innan landamerkja jarðar
samkvæmt landamerkjabréfi hafi verið afrétt-
ur,“ segir m.a. í vefriti fjármálaráðuneytisins.
Ólafur Sigurgeirsson hrl. er lögmaður ríkisins
í þjóðlendumálunum. Hann segist ekki ætla að
elta ólar við ummæli einstaka lögmanna eða
sveitarstjórnarmanna um kröfugerð ríkisins.
Menn hafi nú þriggja mánaða frest til að gera
sínar kröfur á móti og síðan sé það óbyggða-
nefndar að skera úr um deilurnar.
Ólafur segir að víða á Suðvesturlandi hafi ver-
ið uppi deilur í gegnum tíðina hvar mörkin liggi
milli heimalanda og afréttar, eins og á Hellis-
heiði og Mosfellsheiði. Sala á Mosfellsheiði hafi
til dæmis farið fram með sama hætti og Auð-
kúlu- og Eyvindarstaðaheiði, þegar Landsvirkj-
un virkjaði Blöndu, og Hrunaheiði, sem tilheyrði
Hrunakirkju en óbyggðanefnd úrskurðaði sem
þjóðlendu á sínum tíma. Fram komi í kaup-
samningum að um afréttarlönd sé að ræða. Í af-
salinu á sölu Mosfellsheiðarlands hafi komið
fram að aðeins mætti nota heiðina sem afrétt. Ef
vikið yrði einhvern tímann frá því félli landið aft-
ur í eigu ríkisins. Ólafur segir að þessi landsvæði
hafi
Þ
land
ingu
ólfu
eigi
tök
Bjö
hvo
an o
S
ekk
full
sem
han
„
eins
grím
Eng
arh
að
lýst
ar ú
ist þ
mör
og v
kar
með
og k
sæi
lönd
lang
seg
um
Þjóðlendukröfur r
fráleitar eða miss
Lögmaður ríkisins
vitnar til reglna
Haralds hárfagra
bjb@