Morgunblaðið - 26.03.2004, Síða 54

UMRÆÐAN
54 FÖSTUDAGUR 26. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
EKKI er langt síðan fjölmiðla-
menn á Íslandi komu sér saman um
að þeir byggju yfir guðdóminum
sjálfum. Á verk þeirra gæti enginn
skuggi fallið, því þeir væru yfir það
hafnir að sýna hlutdrægni eða þjónk-
un. Þetta hlýtur að vera ástæðan fyr-
ir því að þeir eiga svo auðvelt með að
greina hismið frá kjarnanum og bera
aðeins það á borð sem þeir telja satt
og rétt. Ótrúlega mikið af upplýs-
ingum virðist þó detta uppfyrir hjá
þeim, eins og þeir vita sem aflað geta
sér frétta frá erlendum frétta-
miðlum. Til að tryggja að umfjöll-
unin í þjóðfélaginu sé í takt við
fréttaflutninginn hafa margir þeirra
komið sér upp hópi viðmælenda, sem
baða sig hver í annars sól. Starfs-
menn ríkisfjölmiðlanna og þá sér-
staklega útvarps ganga þar dyggi-
lega fram. Samspil frétta og
álitsgjafa tryggir svo að aðeins það
sem úrskurðað hefur
verið Stóri sannleikur
fer út á öldur ljósvak-
ans. Fyrir kemur að
þeir hnjóta þó um eigin
tær, þ.e. gæta ekki að
sér og opinbera ein-
sýni sína, óbilgirni og
skort á sjálfstæðri
hugsun. En nú liggur
líka mikið við, því nú
þarf að ala á andúð við
stríðið í Írak. Kosn-
ingavél ríkisútvarpsins
gegn G.W.Bush er far-
in að snúast.
Nú um helgina upp-
götvuðu dag-
skrármenn ríkismiðl-
anna nýjan álitsgjafa.
Helgin var nánast frá-
tekin fyrir formann
herstöðvaandstæð-
inga. Maðurinn hefur
reyndar verið inni á
hverju heimili und-
anfarin föstudagskvöld sem dómari í
spurningakeppni framhaldsskól-
anna. Líklega mun sú staðreynd hafa
gefið dagskrárgerðarmönnum þá
hugmynd að hann hafi eitthvað að
segja eða var það kannski bara af því
að hann notaði sömu kaffivél eða kló-
sett. Kannski hafa þeir sem eiga leið
um húsið í Efstaleiti meira að segja
en aðrir, en þó ætti að hafa í huga að
magn er ekki alltaf sama og gæði.
Mér hefði t.d. nægt föstudags-
uppljómunin.
Á laugardag var ítarleg umfjöllun í
hverjum fréttatíma á fætur öðrum af
mótmælagöngum gegn stríðinu í
Írak. Um könnun vestrænna fjöl-
miðlarisa meðal íraks almennings
um viðhorf hans til ástandsins og
horfur til framtíðar var hinsvegar
ekki fjallað. Líklega hafa niðurstöður
ekki verið eins og fréttamenn okkar
og kaupendur könnunarinnar höfðu
vænst. Í það minnsta hlýtur bjart-
sýnistónninn að hafa komið þeim á
óvart, því 70% Íraka telja líf sitt bara
bærilegt – 56% að það væri betra en
fyrir stríð á móti 19% sem sögðu að
það væri verra, og 80% Íraka trúa að
það muni verða enn betra að ári.
Þetta er niðurstaðan þrátt fyrir
hryðjuverk og aðrar ógnir sem að
þessu fólki steðja. Mótmælendurnir
við Stjórnarráðið hirtu ekki um þess-
ar niðurstöður. Herstöðva-
andstæðingurinn sem var mættur í
laugardagsþátt rásar 2 hafði greini-
lega meiri áhuga á aulabröndurum
sínum en lífi fólksins sem hann þótt-
ist vera að verja.
Kristján Þorvldsson vildi greini-
lega ekki vera eftirbátur annarra og
kallaði kauða inn í Sunnudagskaffi.
Þar er ég þó hrædd um að hann hafi
mætt ofjarli sínum, því það er erfitt
að slá um sig með slaðgorðum þegar
við hlið situr maður með yf-
irburðaþekkingu á umræðuefninu
eins og reyndin er með Jón Hákon
Magnússon, enda var mesta loftið úr
herstöðvaandstæðingnum í lok við-
ræðnanna. Honum hafði þó tekist að
kasta inn nokkrum vel tuggðum
tuggum, þar á meðal þessari um for-
kastanlegar fangabúðir Bandaríkja-
manna í Guantanamo. Hér fetar
hann sömu slóð og trú-
félaginn Guðrún Helga-
dóttir sem sló þessu
sama fram í þættinum Í
vikulokin fyrr í vetur.
Báðum tókst að lýsa
fyrirlitningu sinni á
þessu atferli Banda-
ríkjamanna án þess að
hirða um að nefna að
handan girðingarinnar
um Guantanamostöðina
liggja stæstu fangabúð-
ir hins vestræna heims.
Fangabúðir sem geyma
ellefu milljónir manna.
Og báðum tókst að líta
framhjá þeirri stað-
reynd að enn í dag varð-
ar það dauðarefsingu að
reyna flótta frá þessu
draumaríki komm-
únismans. Bæði
gleymdu þau því að ekki
er ár liðið frá síðustu af-
tökum vegna þessa. Á
Kúbu er ekki um neinn áfýjunarrétt
að ræða, refsing fer fram; einn, tveir,
þrír um leið og aftökusveitin hefur
hlaðið byssur sínar.
Það verður að segja Kristjáni til
hróss að hann gerði ítrekaða tilraun
til að negla niður afstöðu herstöðva-
andstæðingsins. En sá varðist fim-
lega. Engin svör fengust við aug-
ljósum spurningum eins og þeirri
hvort þeir (herstöðvaandstæðingar)
væru á móti því að þjóðir byggðu upp
varnir sínar? Þessari spurningu var
svarað með þrugli um gróða her-
gagnaframleiðenda. Hvort hann teldi
að Evrópuþjóðir gætu varið sig án
aðstoðar Stóra bróður (Bandaríkja-
manna) svaraði hann með einhverju
þokukenndu rugli um sjálfskipaðar
löggur. Síðast en ekki síst var hann
spurður hvort þessi andúð á Íraks-
stríðinu væri ekki bara dulbúið hatur
á Bandaríkjamönnum. Nei, það taldi
herstöðvaandstæðingurinn af og frá,
menn gerðu einfaldlega meiri kröfur
til Bandaríkjamanna en annarra.
Látum nú vera að menn trúi bullinu í
sjálfum sér, en þegar menn geta ekki
einu sinni staðið á sannfæringu sinni
og látið hana í ljós á opinn og heið-
arlegan hátt, þá held ég þeir ættu að
íhuga hvort ekki væri bara betra að
þegja.
Þegar ég svo opnaði fyrir rás 1
tveimur tímum síðar til að hlusta á
þáttinn Vald og vísindi var hernáms-
andstæðingurinn einnig þar kominn.
En þá hafði ég fengið nóg og þakkaði
bara Guði fyrir að Víðsjá var ekki á
dagskrá þann daginn.
Leppur fyrir auga
og tróð í eyra
Ragnhildur Kolka
skrifar um fjölmiðla
Ragnhildur Kolka
’Kannski hafaþeir sem eiga
leið um húsið í
Efstaleiti meira
að segja en
aðrir…‘
Höfundur er meinatæknir.
Í MÁLEFNUM leikskóla hefur
gríðarlega margt áunnist á und-
anförnum árum. Með lögum frá 1994
er leikskólinn skilgreindur sem fyrsta
skólastigið. Áhersla hefur verið á það
að auka samvinnu milli leik- og
grunnskóla sem byggir á forsendum
beggja skólastiganna. Þróunarverk-
efni hafa verið unnin og stöðugt er
verið að horfa til þess
að skilin milli þessara
skólastiga verði börn-
unum auðveldari. Það
er þó ekki þar með
sagt að með því að skil-
greina leikskólann
sem skólastig eigi börn
að læra eftir sömu
kennsluaðferðum og
eru viðhafðar í grunn-
skólum. Í leikskól-
anum er það leikurinn
sem er leiðandi afl og
er hann í fyrirrúmi
sem námsleið barns-
ins. Það sem vekur undirritaða til að
fjalla um umönnun í leikskólum er sú
umræða sem er í gangi að skoða beri
möguleika á því að börn geti hafið
nám í grunnskólum fimm ára gömul.
Undirrituð telur þann möguleika var-
hugaverðan og vill beina umræðunni
inn á aðrar brautir þar sem m.a. um-
ræðan um lífsleikni verði efld.
Umönnun í leikskóla
Þrátt fyrir það að börn komi stöðugt
yngri í leikskólann í dag á umræðan
um umönnun og umhyggju alltaf við
hvort sem talað er um yngstu eða
elstu börnin í leikskólum eða yngstu
börnin í grunnskólum.
Rannsóknir sýna að börn þarfnast
stöðugt snertingar, það að faðma,
knúsa, strjúka, snerta eða setjast í
kjöltuna ákvarðar öryggi þeirra í
samskiptum við kennara og kemur til
móts við þörf þeirra fyrir vellíðan. Þá
gefa rannsóknir vísbendingar um að
með því að huga markvisst og með-
vitað að snertingu í leikskólastarfi
hvenær sem er í hinu daglega starfi
stuðli það að betri líðan barna og
starfsfólks. Talið er að snerting hafi
m.a. mikil áhrif varðandi tengsl barns
við móður og aðra umönnunaraðila og
virki á móti streitu. Þá hefur snerting
áhrif á streituhormónið kortisól en
það minnkar hjá þeim sem fær nudd
og vellíðunarhormónið oxytocin
eykst. Það virðist sem nudd hafi sér-
staklega góð áhrif á einstaklinga með
hegðunarerfiðleika og sýnt hefur ver-
ið fram á að börn sýni
merki um meiri árás-
argirni ef þau fái litla
snertingu. Snerting er
vandmeðfarinn þáttur og
því mikilvægt að starfs-
fólk sé meðvitað um gildi
hennar. Hafa ber í huga
að veita því athygli ef
barn er t.d. haldið snerti-
fælni og ef verið er að
vinna markvisst með
létta snertingu þá séu
það börnin sjálf sem
ákveði hvort þau vilji
láta snerta sig eða ekki.
Veturinn 2000 – 2001 var unnið
þróunarverkefni í tveimur leikskólum
hér á landi um snertingu, jóga og
slökun. Starfsfólki var kennd aðferð
til að vinna eftir sem stuðlaði að því
að skapa meira jafnvægi og ró í leik
og umhverfi barnanna yfir daginn.
Auk þess sem áhersla var á að vellíð-
an, traust og öryggiskennd milli
barna og fullorðinna. Niðurstöðurnar
bentu til þess að ef unnið er mark-
visst með þessa þætti geti það stuðlað
að aukinni vellíðan og meiri ró í um-
hverfinu.
Daglegar venjur í leikskóla hafa lít-
ið verið til umræðu á opinberum vett-
vangi en þeim hafa verið gerð góð skil
í skólanámskrám leikskóla þar sem
fjallað er um þær sem undirstöðuþátt
í leikskólastarfi. Mikið nám á sér stað
allan daginn í leikskólanum og eru
þær stundir sem teljast til daglegra
venja ekki síður dýrmætar en aðrar
stundir.
Í fataklefanum er markmiðið að
börnin læri að klæða sig sjálf og fái
hvatningu frá hinum fullorðnu til að
gera sem mest sjálf. Þar sem annars
staðar er gott tækifæri til málörvunar
og að efla félagsþroskann og hjálp-
semi. Við matarborðið er lögð áhersla
m.a. á stærðfræði og félagsfærni á
hverjum degi, börnin leggja á borð og
telja í leiðinni hvað eru margir mættir
í dag, hvað þurfum við t.d.marga
diska og gaffla. Komið er inn á nær-
ingarfræði og efnafræði með því að
spjalla við börnin um hvað er í matn-
um sem þau borða og þannig má
halda áfram. Til þess að efla skilning
barna á vísindalegum hugtökum
þurfa þau m.a. að fá tækifæri í gegn-
um daglegar venjur og leik til að upp-
götva, telja, mæla, kanna lögun hluta
og rannsaka.
Hraði – streita
Í dag er talað mikið um hraða og
streitu og því er gott að staldra aðeins
við og kanna hvort leita þurfi jafn-
vægis að nýju, er samfélagið komið
langt frá hinum upprunalegu sam-
mannlegu lífsgildum? Þurfa ekki allir
jafnt foreldrar sem og kennarar að
leggja í auknum mæli áherslu á lífs-
leikni með því að huga markvisst t.d.
að umhyggju, virðingu, hjálpsemi,
kurteisi, samskiptum, snertingu og
slökun? Mikilvægt er að virða leikinn
sem námsleið barnsins og velta jafn-
vel upp þeirri spurningu hvort ekki
megi auka leikinn sem námsleið í
yngstu bekkjum grunnskólans. Það
er umhugsunarvert að velta því fyrir
sér hvaða rök eru fyrir því að færa
elsta árgang leikskólans í grunnskól-
ann og ef það í raun er vilji foreldra
og sveitarstjórnarmanna hvort ekki
verði fljótlega lögð fram uppeld-
isfræðileg rök fyrir hugmyndinni.
Mikið og gott starf er unnið í leik-
skólum og ekki hefur verið annað að
sjá en að foreldrar séu ánægðir með
leikskóla barna sinna, samkvæmt
þeim viðhorfskönnunum sem lagðar
voru fyrir foreldra í Garðabæ, Hafn-
arfirði og Reykjavík sl. vor.
Það er gefandi og lærdómsríkt að
vinna með börnum og í leikskólum
falla mörg gullkorn á hverjum degi.
Fimm stúlkur fimm ára gamlar voru
að tala saman, fjórar þeirra töluðu við
undirritaða um að það væri svo gott
að fá nudd á bakið í leikskólanum.
Það er svo notalegt sagði ein þeirra
og hinar þrjár tóku undir. Sú fimmta
sagði ekki neitt dálitla stund, horfði á
viðkomandi og sagði „ertu góð við
börn“. Þessi lokaorð verður hver að
túlka fyrir sig.
Umönnun og umhyggja í leikskólum
Sigurlaug Einarsdóttir
skrifar um skólamál ’Það er gefandi og lær-dómsríkt að vinna með
börnum og í leikskólum
falla mörg gullkorn á
hverjum degi. ‘
Sigurlaug Einarsdóttir
Höfundur er leikskólaráðgjafi, M.Ed.
í uppeldis- og kennslufræðum.