Morgunblaðið - 01.04.2004, Síða 53

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 2004 53
kosningu á bæjarstjóra á Akureyri.
Þessir forystumenn, sem leiddu þá
meirihluta framsóknarmanna og
sjálfstæðismanna í kaupstaðnum
voru þeir Jón G. Sólnes og Jakob
Frímannsson.
Bjarni Einarsson var bæjarstjóri
á Akureyri í næstum tíu ár 1967–76
og naut vel þess tíma, ekki síst í sam-
skiptum við hina ýmsu hópa í bæj-
arfélaginu. Kom það oft fram út á
við, að hann og kona hans kunnu vel
að taka á móti fólki, jafnvel kónga-
fólki. Þá voru þau gjarnan fulltrúar
Akureyrar erlendis svo sem á 100
ára afmæli Íslendingabyggðarinnar
á Gimli 1974. Í sjálfum bæjarmálun-
um var aðalglíman á þessum árum
við atvinnumál, en fyrri hluti bæjar-
stjóraferils Bjarna Einarssonar ein-
kenndist af hruni síldveiða fyrir
Norðurlandi með augljósum afleið-
ingum í norðlenskum bæjum. Eins
og þá gerðust kaupin á eyrinni varð
bæjarstjórinn að eyða löngum tíma í
að greiða úr málum fyrirtækja í bæn-
um t.d. Slippstöðvarinnar, Krossa-
nesverksmiðjunnar og Útgerðar-
félags Akureyringa. Margar voru
líka ferðirnar suður til þess að hitta
valdsmenn vegna þessara fyrir-
tækja. En seinni árin hjá Bjarna á
Akureyri var bjartara yfir og ekkert
var ofar í huga hans en að efla bæinn.
oft nefndi hann eða a.m.k.vonaði að
fólksfjölgun á Akureyri yrði „fyrir
ofan landsmeðaltal“.
Árið 1976 var Bjarni Einarsson
skipaður framkvæmdastjóri byggða-
deildar Framkvæmdastofnunar rík-
isins og síðan aðstoðarforstjóri
Byggðastofnunar 1985, en þar starf-
aði hann til 1992. Á þessum starfs-
vettvangi gat hann unnið að því
áhugamáli, sem hann ól með sér alla
ævi, þ.e. að efla og bæta atvinnulíf
um allt land og koma með því á „jafn-
vægi í byggð landsins“, eins og oft
var sagt á fyrstu árum byggðastefnu
á Íslandi. Vegna veikinda sinna síð-
ustu æviárin fékk hann því miður
ekki færi á því að miðla öðrum sem
skyldi af hinni miklu reynslu og
þekkingu á íslensku atvinnulífi sem
hann hafði öðlast á fjörutíu ára
starfsferli.
Heimir Þorleifsson.
Hugurinn leitar aftur í tímann,
þegar fréttir berast af láti gamals
vinar. Þessi minnig nær aftur til árs-
ins 1969, þegar ég réðst til Slipp-
stöðvarinnar h.f. á Akureyri, en fyr-
irtækið hafði þá átt við mikla
fjárhagserfiðleika að etja í nokkur
misseri. Bjarni var bæjarstjóri á Ak-
ureyri, og þar sem fyrirtækið var
einn af máttarstólpunum í atvinnu-
málum bæjarins kom það m.a. í hans
hlut að hafa atbeina að því á hvern
hátt tekið yrði á þessum erfiðleikum.
Pólitíkin blandaðist að sjálfsögðu inn
í þessi mál, eins og svo tamt var á
þessum tíma, og höfðu Framsóknar-
menn og Kaupfélagið ákveðna skoð-
un á því hvernig mál skyldu skipast.
Sjálfstæðismenn með ráðherra Við-
reisnarstjórnarinnar í broddi fylk-
ingar voru hins vegar ekki aldeilis á
því að „missa“ fyrirtækið yfir til
þeirra. Undir þesssum kringum-
stæðum kom ég inn í þessa mynd og
var ráðinn til fyrirtækisins, án þess
að gera mér fyllilega grein fyrir út í
hvaða hringiðu ég var að fara.
Einn af þeim sem ég átti fyrstu
samskiptin við var bæjarstjórinn.
Hann var framsóknarmaður og hafði
verið ráðinn af þeim í embættið. En
ég komst fljótt að raun um, að hér
var um heilsteyptan og jákvæðan
mann að ræða, mann án alls undir-
ferlis og mann, sem fyrst og fremst
hugsaði um það að vinna að hags-
munamálum síns bæjarfélags. Með
okkur tókust hin bestu tengsl og
fljótlega varð Bjarni einn af þeim
mönnum, sem studdu mig af ráðum
og dáð í því erfiða hlutverki, sem ég
hafði tekist á hendur. Eftir fjárhags-
lega endurskipulagningu, þar sem
bærinn gegndi veigamiklu hlutverki
varð Bjarni varaformaður í stjórn
Slippstöðvarinnar og sat í stjórninni
þar til ári eftir að hann lét af störfum
bæjarstjóra eða í rúmlega sjö ár. Á
þessum árum áttum við nána sam-
vinnu og minnist ég hans á meðal
þeirra manna, sem ég met mest á því
sviði. Bjarni átti einstaklega gott
með að umgangast fólk, og á póli-
tíska sviðinu skipti þá engu hvort það
voru hans eigin flokksmenn eða
flokksmenn annarra flokka. Sam-
vinna hans og tengsl við ofangreinda
ráðherra Viðreisnarstjórnarinnar
voru t.d. eftirtektarverð og voru án
efa bænum til mikils framdráttar. Er
mér best kunnugt um, að þau áttu
m.a. afgerandi þátt í því, að mál
Slippstöðvarinnar leystust á þann
farsæla hátt, sem raun bar vitni,
enda þótt fleiri hafi þurft að koma að
þeim málum síðar, áður en fyrirtæk-
ið komst á sléttan sjó. Skal ekki farið
nánar út í þá sálma hér. Bjarni sigldi
sína stefnu, sem í stuttu máli má
segja, að hafi verið „bæjarfélaginu
allt“ og uppskar með því traust allra
hvar í flokki, sem þeir stóðu. Sannast
það m.a. best á því, þegar hann var
endurkjörinn bæjarstjóri eftir kosn-
ingarnar 1974 með 11 atkvæðum
(það er atkvæðum allra bæjarfulltrú-
anna), enda þótt vinstri flokkarnir
hafi þá myndað meirihluta, en Sjálf-
stæðisflokkurinn var í minnihluta.
Fleiri orð þarf vart að hafa um það
traust, sem Bjarni hafði aflað sér, því
þessi niðurstaða segir allt, sem segja
þarf um þá staðhæfingu.
Mér er það í sérstöku minni hvað
Bjarni lét sér annt um fjölskyldu
sína, og er hann sennilega einn fyrsti
jafnréttissinninn, á borði, sem ég hef
kynnst. Laugardagsmorgnarnir
voru honum heilagir. Þá þýddi ekk-
ert að halda fundi eða sinna öðrum
veraldlegum verkefnum. Nei, þá
fékk eiginkonan frí. Hún skyldi hafa
þann tíma fyrir sig, fara í búðir eða
sinna öðrum hugðarefnum. Hann var
hins vegar heima, sinnti börnunum
og heimilisstörfum og sá til þess að
hafa matinn tilbúinn, þegar hún
kæmi heim. Þetta var löngu fyrir
tíma jafnréttisumræðunnar, en lýsir
Bjarna og hans lyndiseinkunn afar
vel. Lét alls staðar gott af sér leiða.
Að leiðarlokum þakka ég Bjarna
fyrir gömlu góðu árin, sem þrátt fyr-
ir allt voru okkur lærdómsrík og
merla nú í endurminningunni.
Ég bið Guð að blessa minningu
Bjarna Einarssonar og sendi Gíslínu,
börnum þeirra og allri fjölskyldunni
innilegar samúðarkveðjur.
Gunnar Ragnars.
Lífið er ljós í æðsta skilningi. Þó
man ég ekki að umboðsmenn hins
æðsta hafi tekið svona til orða. Þessi
setning í upphafi kemur mér í hug
þegar ég hugsa um minn æskufélaga
og vin. Daddi eins og við kölluðum
hann var góðum gáfum gæddur og
eftir háskólanám hér heima fór hann
í framhaldsnám erlendis. Eftir heim-
komuna tók hann að sér ýmis
ábyrgðarstörf, meðal annars bæjar-
stjórastarf á Akureyri, forstjóri
Byggðastofnunar og fleira. Á ung-
lingsárum vann hann við heyskap í
Reykholti á sumrin, einnig við brúar-
smíði hjá Kristleifi á Sturlu-Reykj-
um, hann sat ekki auðum höndum.
Ég sem þessar fátæklegu línur
rita þakka þér innilega, Daddi minn,
samfylgdina og það veit ég að allir
gera sem áttu með þér samleið í
Reykholti og síðar. Nú er fátt eftir
þar af því góða fólki sem við ólumst
upp hjá, aðeins Dóra frænka þín, og
meðan hún dvelur þar finnst manni
eins og að koma heim þegar hún allt
of sjaldan er heimsótt.
Kæri vinur, ég kveð þig með þakk-
læti fyrir allt gott. Eiginkonu, börn-
um ykkar, systkinum þínum og öll-
um öðrum aðstandendum vottum við
innilega samúð.
Kristján Þór Þórisson, systur
og Halldóra Þorvaldsdóttir.
Árið 1947, á þeim tíma þegar
mestan part hálffullorðið fólk sótti
héraðsskóla landsins, vorum við
Bjarni yngstir nemenda í Reykholti,
hann þrettán ára, ég tólf. Ég var eins
og síli innan um golþorska á heima-
vistinni og þeim mun fegnari því að
eiga athvarf í kompu Bjarna úti í
Prestshúsi. Við vorum ekki bara að
fást við frímerki, sem þá voru til-
gangur lífsins, heldur líka að byrja
að anda að okkur galdri tungumála
og lesa fleira en fyrir var sett. Það
var mjög að vonum: á heimili for-
eldra Bjarna, séra Einars og frú
Önnu, var ég í fyrsta sinn staddur á
menntaheimili sem var fullt af
heimsins bókum og þar var talað við
okkur strákana eins og við værum
fullgildir aðilar að mannlífinu, líka
aðkomupilt sem þá var svo feiminn
að hann þorði varla að setjast til
borðs og njóta allrar gestrisni og vin-
semdar prestshjónanna. Svo keppt-
um við Bjarni í sporti og flugumst á
nær daglega til að búa okkur undir
alvöru lífsbaráttunnar. Áður en við
færum hvor í sinn menntaskóla vor-
um við farnir að rífast um pólitík.
Löngu síðar lágu leiðir okkar
Bjarna saman: við tókum þátt í að
stofna félag til að hamla gegn offorsi
Evrópusinna og reyndum að leggja
eitthvað gott til þeirra mála. Við
lögðumst ekki beinlínis í endurminn-
ingasukk á þeim fundum – en það var
gott að vita til þess, að við áttum
saman birtu frá þeim sælu og sæt-
beisku eftirvæntingardögum þegar
allt gerist í fyrsta sinn í lífi unglinga.
Fyrir þessa góðu sameign vil ég
þakka Bjarna að leiðarlokum og
sendi konu hans og afkomendum ein-
lægar samúðarkveðjur.
Árni Bergmann.
Bjarni Einarsson kom beint frá
prófborði hag- og viðskiptafræða við
Háskóla Íslands vorið 1958 til starfa
við Framkvæmdabankann, sem
fáum árum áður hafði tekist á hend-
ur þjóðhagsreikninga, hagrannsókn-
ir og áætlanagerð fyrir íslensk
stjórnvöld og til fjölþættra tengsla út
á við. Hann kom vel búinn til þess
leiks, ekki aðeins fyrir sakir góðrar
fagmenntunar, heldur ekki síður fyr-
ir meðfæddar gáfur og inngróin, já-
kvæð viðhorf til framþróunar og lýð-
réttinda. Sem sveitapiltur af
menntastétt sameinaði hann með fá-
gætum hætti þjóðmenningu, tækni-
kunnáttu og vísindaviðhorf, var víð-
lesinn á nýjustu tæknirit og
vísindaskáldskap og eygði því ýmsar
brautir til framtíðar, sem öðrum
voru huldar. Slíkir þekkingarþræðir
blönduðust stöðugt inn í störf hans
og röksemdir, og komu nýjungar
hans og hughrif mönnum oft á óvart
fram eftir árum. Að valinni starfs-
braut beindist þekkingarleitin inn á
hagnýt námskeið, sem tilreidd voru
af alþjóða- og menntastofnunum fyr-
ir efnismenn í fararbroddi, og urðu
þau alls fjögur í almennum hagáætl-
unum, samgönguhagfræði og
byggðaþróun á árabilinu 1961–78.
Sjálfur var ég fjarri við framhalds-
nám, þegar Bjarni hóf störf, en hann
settist að nokkru í erfðagóss mitt í
búnaðarhagmálum, og skrifaði vinur
okkar mér að þá væri það í góðum
höndum. Hugur hans hneigðist fljótt
til hagtæknilegra viðfangsefna, sem
þá fóru að líta dagsins ljós og stefndu
að áætlunum um framkvæmdir fyrir
lánsfé, studdum kostnaðar- og nytja-
greiningu og þar með ströngu mati
arðsemi og greiðsluþols. Þannig
komst Bjarni þegar frá upphafi
Efnahagsstofnunarinnar inn á og
ruddi braut hagrænna samgöngu-
áætlana. Slíkar áætlanir, sem og
þeim nátengdar byggðaáætlanir af
almennara inntaki, voru á vegum
þeirrar stofnunar, meðan naut við,
en með því var jafnfamt lagður
grunnur að mun umfangsmeira slíku
starfi síðar á vegum Framkvæmda-
stofnunar og Byggðastofnunar.
Starf að þessum málum rækti Bjarni
af hugsjón og alúð, sprottinn sem
hann var upp úr landsbyggðar-
jarðvegi. Honum var unun að ræða
þessi málefni, hvenær sem færi
gafst, enda var hann í þeim ham sem
endranær geðprúður og hvers
manns hugljúfi.
Orðstír Bjarna á þessum vettvangi
fór hratt og víða. Þótti því einboðið
að sækjast eftir honum sem bæjar-
stjóra Akureyrar, þegar sá stóll losn-
aði 1967. Hann fylgdi mati starfsins
og sjálfs sín þó fast eftir með tilliti til
ábyrgðar og áhættu af óstöðugleika,
svo að sumir vildu í gamni kalla hann
hinn „dýra“. Það festist þó ekki við
hann, enda virtist ráðning hans hafa
valdið endurmati bæjar- og sveitar-
stjórastarfa almennt, og þá bæði til
kosta og launa. Þar með var hann
kominn hinum megin við borðið í
samskiptum ríkis og sveitarfélaga í
málefnum byggðanna með ríkum
áhrifum í samtökum þeirra nyrðra
og á heildina litið, um leið og svo vel
vildi til að sérstakt átak var að hefj-
ast í byggðamálum hans svæðis.
Sambandið milli okkar rofnaði því
ekki, og var okkur hjónum minnis-
stæð unun að heimsókn til þeirra
hjóna nyrðra, þar sem fjölskyldan
blómgaðist. Ánægjulegt var að finna,
hve vel þeim var tekið þar og hve
mikils Bjarni mat samstarfsmenn
sína og taldi störf þeirra í öruggum
höndum. Mun ekki ofmælt, að þau
hjónin hafi talið þennan tíma vera
blómaskeið ævi sinnar.
Um það bil miðja vegu inn á starfs-
tíma hans nyrðra var stefnt að stór-
eflingu starfs að byggðaþróun og
annarri áætlanagerð með því að
safna nokkrum stofnunum í eina
stóra Framkvæmdastofnun. Kom
áætlanadeildin í minn hlut með báð-
ar greinarnar að verksviði, og varð
samband okkar nafnanna þá nánara
og formlegra, svo sem við önnur
samtök landshlutanna. Varð mér
strax ljóst, að byggðahluti starfsins
félli betur að reynslu og yfirsýn hans
og varð okkur stundum á orði, að ég
þyrfti að taka frá góðan stól handa
honum til endurkomu. Tókst mér að
efna það svo bókstaflega, að við
brottför mína haustið 1976 og skipt-
ingu áætlanadeildar í tvær tók nafni
við skrifstofu minni í heilu líki, er
hann gerðist framkvæmdastjóri
byggðadeildar. Við það skildi leiðir
okkar, svo að ég hef ekki beint af
framhaldi hans í starfi að segja. Þó
snertust starfssviðin þannig, að með-
an ég gekk með öðrum undir það ok
að fullkomna fjárhagskerfi þjóðar-
innar, svo það yrði þess umkomið að
takast á við stórvirki, vann nafni að
því að hugsa upp og mæla fyrir slík-
um stórvirkjum.
Ekki mun ætíð meðbyr að eiga
endurkomu inn á fyrri vettvang. Að-
stæður hafa breyst til andófs við
fyrri hugmyndir og stjórnarháttu,
svo sem kom skýrt fram, er Fram-
kvæmdastofnunin var lögð niður árið
1985, þó að tækist að bjarga
byggðadeild yfir í sérstaka
Byggðastofnun með breyttri
stjórnskipan. Að sama skapi viðrar
ekki ætíð vel fyrir samfélags-
hugsjónir, sem lýjast og hlaupa af
sér horn eigin óraunsæis um leið og
þær rekast á horn tregðu og andófs.
Alla tíð á sér stað togstreita milli
hugsjóna og hagsýni, þar sem hlut-
verk hugsjónamanna er að bera sem
fyrst fram vænlegar hugmyndir, en
hagsýnismanna að halda aftur af
þeim þar til fullnægjandi tæknilegar
og hagrænar forsendur hafa skapast
til framkvæmdar þeirra og fjár-
mögnunar. Báðir hafa að nokkru rétt
fyrir sér og að nokkru rangt, svo að
aldrei verður að fullu úr skorið.
Bjarni var að náttúru af fyrri gerð-
inni, þótt námi hans væri ætlað að
skera honum síðari stakkinn. Mála-
fylgja hans fyrir jarðgangagerð er
gott dæmi um þetta, sem margir
töldu til skýjaborga, en nú eftir þró-
un verktækni og fjárhags eru hver
göngin boruð af öðrum, svo að varla
má stöðva tækin. Annað dæmi er
norðvestursamstarfið, sem hann átti
verulegt frumkvæði að og kemur nú
fram í hverri stofnun og vettvangi af
öðrum.
Hryggilegt er, hve hart heilsu-
brestur sótti að okkar kæra vini und-
ir lokin. Náði ég þó að koma til hans
góðri myndakveðju undir lokin, sem
og að líta hann á dánardægri. Vekur
það upp minningar um trúarviðhorf
prestssonarins. Trúði hann, að allt
kvikt hefði einhverja sál, en æði
misstórar, og gætu þær smáu
sameinast í stærri, svo að til dæmis
gætu einhver hundruð hektólítrar
síldar gengið upp í eina mannssál, og
kallaði hann síldarsálnakenninguna.
Vildi ég liðsinna honum með hana og
benti á, að kannske tæki það nokkur
heimsskeið milli mikluhvella að þróa
allar í eina alveldissál. Við leysum
víst ekki þessa gátu fyrr en þegar og
ef við hittumst aftur!
Að svo sögðu biðjum við Rósa Gísl-
ínu og börnunum allrar huggunar og
blessunar, sem verða má.
Bjarni Bragi Jónsson.
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, bróðir, afi,
langafi og langalangafi,
RAGNAR B. MAGNÚSSON
vörubílstjóri
frá Dal,
sem lést á Hrafnistu í Reykjavík fimmtudaginn
25. mars, verður jarðsunginn frá Áskirkju
föstudaginn 2. apríl. kl. 13.30.
Elísabet Ragnarsdóttir, Erling Sigurðsson,
Magnús Ragnarsson, Guðrún Þorbjörnsdóttir
og fjölskyldur.
Innilegar þakkir sendum við öllum þeim sem
sýndu okkur vináttu og hlýju við andlát og
útför elskulegs eiginmanns míns, föður okkar,
tengdaföður, afa og langafa,
ÁGÚSTAR KARLS GUÐMUNDSSONAR
brunavarðar,
Sléttuvegi 13.
Ástríður Hafliðadóttir,
Jóna Ágústsdóttir, Helgi Gunnarsson,
Hafdís Ágústsdóttir,
Guðmundur Karl Ágústsson, Hjördís Birgisdóttir,
Ástrún Björk Ágústsdóttir, Guðmundur Á. Arnbjarnarson,
barnabörn og langafabörn.
Móðir okkar, tengdamóðir og amma,
ÁSDÍS KJARTANSDÓTTIR,
Bugðustöðum,
Hörðudal,
verður jarðsungin frá Snóksdalskirkju laugar-
daginn 3. apríl kl. 13:30.
Erla Guðrún Kristjánsdóttir, Halldór Magnússon,
Gunnar B. Kristjánsson,
Kristín Inga Kristjánsdóttir, Magnús Jónsson
og ömmubörnin.