Morgunblaðið - 09.05.2004, Side 28

28 SUNNUDAGUR 9. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Súrefnishjúpurinn
sem verndar húðina
20% kynningarafslátturkynning
10. maí – Lyfja Smáratorgi
12. maí – Lyfja Laugavegi
11. maí – Lyf og heilsa Mjódd
13. maí – Lyf og heilsa JL-húsinu
14. maí – Lyf og heilsa Kringlunni
14. maí – Lyf og heilsa Glerártorgi Akureyri
U
nnendur píanótónlistar urðu him-
inlifandi þegar þau tíðindi bárust
að kanadíski píanósnillingurinn
Marc-André Hamelin héldi tón-
leika á Listahátíð í Reykjavík í
vor. Þetta er slíkur stórviðburður
að ég gat ekki á mér setið að tjá mig og skrifa
nokkur orð um þennan merkilega píanóleikara,
sem ég heyrði fyrst í af geisladiski heima hjá
Gísla Magnússyni fyrir tæpum 10 árum.
Fyrst hlýddum við á útsetningu Alkans á 3.
píanókonsert Beethovens, þar sem flytjandinn
leikur bæði einleikshlutverk píanóleikarans og
hljómsveitarpartinn á eitt píanó. Síðan heyrðum
við etýður eftir Alkan, þennan samtíðarmann
Chopins og Liszt í París, sem samdi óvenju
kröfuhörð verk fyrir píanó. Við vorum sammála
um að þarna væri á ferð píanóleikari sem hefði
slíkt vald á hljóðfæri sínu, að við hefðum sjaldan
heyrt slíkt áður, en um leið, og mest um vert,
sýndi svo listræna túlkun að leikur hans lyftist á
æðra plan, ef svo má segja.
Bæði þekkt og óþekkt verk
Síðan hef ég heyrt fjöldann allan af píanó-
verkum í meðförum þessa óvenju gáfaða snill-
ings. Það sem gerir Marc-André Hamelin svo
sérstakan er að hann hefur komist yfir að leika
ótrúlegan fjölda verka og þrátt fyrir þennan
mikla fjölda eru gæðin ávallt í hámarki. Ef við
könnum hvaða verk hann hefur leikið eru þau
bæði þekkt og óþekkt og stór hluti þeirra með
því erfiðasta sem þekkist.
Marc-André Hamelin fæddist í Montreal
1961 og stundaði nám við Vincent d’Indy tónlist-
arskólann og í Temple-háskólann í Fíladelfíu
þar sem hann er nú búsettur. Helstu kennarar
hans voru Yvonne Hubert, Harvey Wedeen og
Russell Sherman. Í hinni alþjóðlegu Carnegie
Hall keppni 1985 vann hann 1. verðlaun og hinn
þekkti gagnrýnandi John Allison hjá The Fin-
ancial Times kallaði hann „súpervirtúós“ eftir
tónleika Hamelins í Wigmore Hall í London.
Hamelin hefur síðan haldið tónleika í öllum
helstu tónleikasölum austan hafs og vestan auk
þess að koma fram sem einleikari með öllum
helstu hljómsveitum heims undir stjórn þekktra
hljómsveitarstjóra, sem langt mál yrði hér upp
að telja. Það sem vakið hefur sérstaka athygli
tónlistarunnenda er hve duglegur Hamelin hef-
ur verið að vekja athygli á lítt þekktum tón-
skáldum. Eins og hann sjálfur hefur sagt er til
nóg af lélegum verkum sem vart er ástæða til að
eyða tíma í, en samt sem áður er til þó nokkur
fjöldi verka sem annaðhvort hafa gleymst eða
verið óverðuglega vanrækt af einhverjum
ástæðum. Einnig kann að vera að sum þeirra
geri það miklar kröfur til flytjanda, að píanó-
leikarar hafi veigrað sér við að æfa þau. Fyrir
það að takast á við og kynna okkur þessi
óþekktari verk erum við Hamelin sérstaklega
þakklát. Hér mætti telja tónskáld eins og t.d.
Alkan, en Hamelin hefur leikið öll helstu stór-
verk hans, 12 nýjar etýður eftir bandaríska
samtíðartónskáldið William Bolcom, Battle
Piece eftir samtíðartónskáldið Stefan Wolpe,
Grande Sonate og Chaconnu eftir Godowsky,
Sónötu eftir indverska tónskáldið Kaikhosru
Sorabji, píanóverk eftir rússnesku tónskáldin
Nikolay Roslavets (1881–1944) og Georgy Cat-
oire (1861–1926), Tilbrigðin „The people united
will never be defeated“ o.fl. píanóverk eftir
bandaríska samtíðartónskáldið Frederic
Rzewski (f. 1938), píanóverk eftir Leo Ornstein
(1892–2002), píanóverk eftir Heitor Villa-Lobos
(1887–1959), píanókonserta eftir Erich Wolf-
gang Korngold (1897–1957), Josef Marx (1882–
1964), Adolf von Henselt (1814–1889), William
Bolcom og píanókonsertinn „Age of Anxiety“
eftir Leonard Bernstein (1918–1990). Þannig
mætti lengi telja. Auk þessa má geta þess, að
ungur lék Hamelin hina feikierfiðu „Concord“
sónötu Charles Ives inn á geisladisk. Þessi upp-
talning er rétt til að gefa hugmynd um ótrúleg
afköst og um leið að allt er þetta leikið á svo
sannfærandi hátt að hann virðist eiga auðvelt
með að lifa sig vel inn í hvern stíl fyrir sig.
Chopin og Godowski
Þá er eftir að telja það sem hann er e.t.v.
þekktastur fyrir, en þar má telja fyrst etýður
Chopins í hinum flóknu og erfiðu útsetningum
Godowskis. Píanóleikarar hafa áður leikið að-
eins nokkrar þeirra, en Hamelin gerir sér lítið
fyrir og leikur þær allar, 54 talsins. Sama má
segja um sónötur Nicolai Medtner (1880–1951)
sem gera miklar kröfur til flytjanda. Ein og ein
þessara sónata hefur heyrst stöku sinnum, en
Hamelin hefur leikið þær allar 14 inn á geisla-
diska. Mikill fengur er að þessum upptökum, en
verk þessi gera einnig kröfur til hlustanda og
vinna mikið á við frekari hlustun. Þá má bæta
við að Hamelin hefur leikið allar sónötur
Skrjabíns inn á geisladiska og verður túlkun
hans á þessum merkilegu verkum að teljast með
því besta sem heyrst hefur. Einn af nýjustu
diskum hans er af öllum Mazurkum Karols
Szymanowski. Áður heyrðist stöku mazurki, nú
höfum við frábæra túlkun á þeim öllum. Þá er
enn að telja enn eina upptöku sem Hamelin hef-
ur hlotið góða dóma fyrir, en það er hinn mikli
Píanókonsert Ferruccio Busoni. Auk þessa hef-
ur Hamelin leikið bæði á tónleikum og upptök-
um fjölda þekktari verka eftir Schumann,
Brahms, Schubert, Chopin o.fl. Eftir tónleikana
hér mun hann leika síðustu sónötur Beethovens
í Þýskalandi. Þá ber að nefna að hann semur
sjálfur, en hann hefur leikið á upptökum nokkr-
ar etýður eftir sjálfan sig og athyglisverða
Prelúdíu og fúgu, þar sem kímnigáfa hans fær
vel notið sín.
Heildstæð túlkun
Það sem vekur athygli manns við að hlýða á
leik Hamelins yfirleitt er hve heildstæð túlkun
hans er og sannfærandi. Hann byggir vel upp,
yfirburðatækni gerir það að verkum að við verð-
um hennar varla vör, því leikur hans er svo fyr-
irhafnarlaus. Samt sýnir hann átök, snerpu, lif-
andi áferð og stundum leiftrandi, en einnig mjög
fíngerð litbrigði, hefur gífurlegt vald á áslætti
og blæbrigðum, fer afskaplega eðlilega og vel
með tímann, er bæði yfirvegaður, en tekur einn-
ig miklar áhættur. Við má bæta listrænu innsæi
og hinum óskilgreinda neista.
Í auglýsingu Listahátíðar er getið orða eins
gagnrýnanda á þá leið, að Hamelin storki nátt-
úrulögmálunum. Lítum á setninguna í heild
sinni: „Snilld Hamelins storkar náttúrulögmál-
unum, en það er til vitnis um alvöru hans að
hann notar hana aðeins til að koma ætlun tón-
skáldsins til skila.“ Þetta segir eiginlega allt.
Hér væri unnt að telja upp fjölda glæsilegra
dóma, af nógu er að taka.
Marc-André Hamelin er þegar einn af eft-
irsóttustu píanósnillingum heims, en hér á landi
er hann smám saman að verða þekktur. Það er
því viðburður að fá hann hingað til tónleika-
halds. Þess vegna mun hann halda tvenna tón-
leika. Þó gott sé að geta heyrt Hamelin á geisla-
diski er sjón samt sögu ríkari. Þegar tónlistar-
unnendur í framtíðinni hafa áttað sig á stærð
Hamelins í tónlistarheiminum væri synd, ef þeir
þyrftu að spyrja: „Var það þessi maður sem hélt
tónleika hérna?“
Eftirsóttur stórsnillingur
Píanóleikarinn Marc-André
Hamelin er meðal þeirra fjölda
listamanna sem fram koma á
Listahátíð í vor, en Hamelin
hefur verið einkar duglegur
við að vekja athygli á lítt
þekktum tónskáldum. Halldór
Haraldsson segir hér frá þess-
um píanósnillingi.
Marc-André Hamelin hefur haldið tónleika í öllum helstu tónleikasölum austan hafs og vestan.
Höfundur er píanóleikari.
BJÖRN Ægir Hjörleifsson, formað-
ur ungmennafélagsins Drangs í
Vík, afhenti Sveini Pálssyni, sveit-
arstjóra Mýrdalshrepps, 300.000
kr. sem gjöf frá ungmennafélaginu
til tækjakaupa í íþróttahúsið í Vík
en upphæðin var fengin sem styrk-
ur frá íþróttasjóði ríkisins.
Björn sagði við þetta tækifæri að
sú íþróttaaðstaða sem búið væri að
byggja upp í Mýrdalshreppi væri
mikil lyftistöng fyrir íþróttalíf í
hreppnum. Við þetta sama tækifæri
sagði Sveinn að á fundi sveitar-
stjórnar um síðustu mánaðamót
hefði verið samþykkt að ganga að
tilboði Byggingarfélagsins Klakks í
Vík um byggingu á fyrsta áfanga
sundlaugar en hún á að vera stað-
sett við vesturenda íþróttahússins,
en samnýta á búningsklefa og sturt-
ur sem byggðar voru með íþrótta-
húsinu. Einnig sagði Sveinn að
sveitarstjórn Mýrdalshrepps hefði
ákveðið að sækja um þátttöku í
sparkvallaátaki KSÍ með það að
markmiði að koma upp gervigras-
klæddum sparkvelli, 18 x 33 metra,
á þessu ári, enda hefur verið gert
ráð fyrir slíkum velli á skólalóðinni.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Sveinn Pálsson (t.v.) tekur við 300.000 kr. ávísun ungmennafélagsins úr
hendi Björns Ægis Hjörleifssonar í tækjasal íþróttahússins.
Mýrdalshreppi afhentir
peningar til tækjakaupa
Fagradal. Morgunblaðið.