Eintak - 01.12.1993, Blaðsíða 113

henti hann mér kassa með verkum fyrir útvarp og
leiksvið og eitt kvikmyndahandrit. Það er von til að
þau verk verði tekin til flutnings, þau sem eru full-
unnin. Textar Steinars verða varia skilgreindir sem
leikrit í hefðbundnum skilningi þess orðs. En orða-
notkunin, hljómfallið, húmorinn og ruddaskap-
urinn sem þar bregður fyrir er hólmgönguáskorun
fyrir íslenskt leikhúsfólk.“
Steinar átti í fórum sínum mikið af óbirtu efni
þegar hann lést. Meðal þess er viðamikii skáldsaga,
Jökullinn, en kafli úr henni var lesin á Steinar-
svöku. „Steinar var sjálfur mjög ánægður með sög-
una, en það tafði gerð hennar verulega að hann var
óviss um framsetninguna. Áður en hún var full-
gerð beit hann það í sig að efnið myndi njóta sín bet-
ur í kvikmynd,“ segir Jón Proppé.
„Þegar hann var búinn að sveitast við í talsvert
langan tíma að umbreyta sögunni í kvikmynda-
handrit datt honum annað snjallræði í hug.
Teiknimyndatímabil Jökulsins stóð í annað eklu
styttra tímabil og önnur framsetning var þá
óhugsandi. En bókin sjálf er mjög falleg, fullgert
listaverk sem stendur fyllilega fyrir sínu. Það eitt
skiptir máli. Vinnusemi hans var með ólíkindum
og sem dæmi þýddi hann Hómerskviður upp á
nýtt og gekk frá þeim til útgáfu. Allt sem liggur
eftir hann er mikið unnið og vandað. Ég er þeirrar
skoðunar að hans verði seinna minnst sem eins af
tveimur til þremur merkustu höfundum sinnar
kynslóðar. Hann á það fyllilega skilið. Það er öllum
ljóst sem lesa hann fordómalaust," segir Jón
Proppé. „Bókin sem kom út hjá Forlaginu í haust
inniheldur sögur frá ýmsum tímabilum á ferli
Steinars og nrargar þeirra hafa birst áður á prenti.
Þetta verk er í raun aðgöngumiði að öðrum verkurn
hans fyrir þá sem kæra sig um.“
„Steinar hringdi stundum í mig síðasta árið og
þá á ólíklegustu tímum, en samtölin voru ævin-
lega stutt og markviss," segir María Kristjánsdótt-
ir. „Nokkrum dögum áður en hann fór utan til að
deyja hringdi hann að kvöldi dags og var þá stadd-
ur á Hressó ásamt konu. Hann sagði þau hafa ver-
ið í Bókabúð Sigfusar Eymundssonar þá um dag-
inn og þar hefði hann keypt merkilega bók eftir
amerískan höfund sem hann sæti nú og læsi úr
upphátt fyrir konuna. Ég yrði endilega að kaupa
þessa bók líka og lesa hana, því í henni kæmi fram
að við yrðum bæði forrík á næsta ári. Þetta var þá
bók um fiskamerkið eftir amerískan stjörnuspek-
ing, en undir þeim stjörnum vorum við Steinar
bæði fædd. Ég hló, lofaði að kaupa bókina og við
slitum samtalinu. Nokkrum dögum seinna var
hann dáinn. Þá labbaði ég út í Eymundsson og
keypti bókina eins og ég hafði lofað. Þetta er auðvit-
að með eindæmum vond bók, en hún stendur
núna í bókaskápnum mínum við hliðina á bókun-
um hans. Svona til að rninna mig á hvað hann var
mikill húmoristi."
NÚ KEMUR DÝPSTA
MYRKUR HEIMSINS!
Sumarið 1992 fór Steinar í sína hinstu ferð.
Hann lést í Amsterdam þá um haustið. „Vorið áður
en hann dó var hann uppi í mikilli maníu og
drakk eins og brjálæðingur, án þess þó að sæi á
honum vín. Um sumarið, rétt áður en hann hélt til
Hollands, kvartaði hann um verk fyrir brjóstinu
og fékk þann úrskurð hjá lækni að það þrengdi að
kransæðunum. Það hefur sjálfsagt verið orsök
dauða hans.
Þó að Steinar væri jafnan mikið á faraldsfæti og
dveldi langdvölum í útlöndum bar hann jafnan
með sér stórar rafmagnsritvélar af nýjustu og
bestu gerð og ferðin til Hollands var engin undan-
tekning. Hann var með í farangrinum nýlega tölvu
sem hann hafði mikið dálæti á og hana bar hann í
fanginu upp hóteltröppurnar. Hann endaði líf sitt
DESEMBER EINTAK
í baði - þar sem hann dvaldi oft á dag. Forntleg
dánarorsök var drukknun."
Þorsteinn Antonsson segir í opnu bréfi til
Matthíasar Viðars Sæmundssonar í Tímariti
Máls og Menningar fyrr á þessu ári: „Hann var 64
ára gamall þegar hann útskrifaðist úr Víðinesi nú í
júní án þess að eiga sér fastan samastað. Og óþarft
er að draga dul á það að til þess hefði ekki komið
nema fyrir þær hreinsanir sem nú standa yfir. Nú
á að leggja niður þann ósið að aumingjar lifi á rík-
inu. Steinar fékk inni á hóteli í Vesturbænum eft-
ir útskriftina og var rændur þar af hótelstjóranum
eftir að sá hinn sami hafði látið kasta honum ófull-
unt í steininn... Eftir flæking vestur á Hellissand
og síðan, eftir dvöl þar, milli gistivina í bænum
fékk hann slag. Eins og við var að búast lét hann
stjórnast af lífsástríðu sinni óheftri eftir útskriftina
af sjúkrahúsinu, þeyttist til Holiands fyrir lánsfé
og var allur.“
„Steinar fékk að liggja hér á dýnu í vinnustof-
unni minni í nokkra daga sumarið áður en hann
dó,“ segir Gylfi Gíslason. „Hann var þá vegalaus í
bænum á þvælingi milli gistivina. Hann stendur
mér enn ljóslifandi fyrir hugskotssjónum þar sem
hann lá í guldrapplituðu bítlafötunum sínum, að-
skornum jakka og útvíðum buxum. Þau klæddu
hann svo ótrúlega vel að það var eins og hann væri
nýkominn af tískuhúsi, þó var þetta ölmusa sem
einhver hafði gaukað að honum. Ég vissi það þá að
hann væri feigur. Hann var svo ólíkur sjálfum sér,
nteð óráðsíu, óhemjugang og hvorugan fótinn á
jörðinni. Ég vildi koma honurn inn og talaði meðal
annars við hjúkrunarfólk og lækna í Víðinesi. Þá
varð mér ljóst hvað þessu fólki þótti vænt um
Steinar, en hann átti ekki heima þar frekar en
annars staðar. Þar átti hann enga sálufélaga og það
var dapurlegt að hugsa til hans þarna inni.
Þetta sumar fékk hann fyrir hjartað og var lagð-
ur inn á spítala. Eftir innlögnina var hann breytt-
ur maður, snerti ekki vín og reykti ekki. Kannski
María Kristjánsdóttir
VINKONA STEINARS
„Áður en hann dó aíhenti hann mér kassa
með verkum fyrir útvarp og leiksvið og eitt
kvikmyndahandrit. Það er von til að þau verk
verði tekin til flutnings, þau sem eru fullunnin.
Textar Steinars verða varla skilgreindir sem
leikrit í hefðbundnum skilningi þess orðs. En
orðanotkunin, hljómfallið, húmorinn og rudda-
skapurinn sem þar bregður fyrir er hólm-
gönguáskorun fyrir íslenskt leikhúsfólk. “
JÓN PROPPÉ
STARFSMAÐUR ÚTGEFANDA STEINARS
„Steinar var mikið snyrtimenni og fór í bað tvisvar til
þrisvar á sólarhring og sat þá lengi íbaðinu" segir Jón
Proppé. „Annars var hann sískrifandi allan daginn.
Hreinlætisáráttan, ástin á tækni og vísindum og þaul-
sætni hans við ritvélina eða tölvuna koma upp um
reglusemi Steinars, en hún var öll önnur en sneri að
umhverfinu. Þannig_ toguðust á um hann gerólíkir þætt-
ir i skapgerðinni. Ég hefði ekki viljað þurrka hann upp
og setja hann á geðlyf, en allt hans skapferli gerði það
þó að verkum að hann var erfiður í umgengni og það
tók sinn toll af tíma manns og þolinmæði að vinna með
honum. “
hefur líkaminn ekki þolað þessar breyttu iífsvenj-
ur og gefist upp. Áður en hann fór til Hollands
keyrðum við um bæinn og fórum meðal annars í
útsýnisturninn í Perlunni. Þar speglaði Steinar sig
ánægður í rúðuglerinu, hagræddi nýju hárgreiðsl-
unni og sagði: „Svona er maður þá orðinn.“
Það er mikil eftirsjá að Steinari, bæði sem mann-
eskju og rithöfundi, en ég er þeirrar skoðunar að
hans verði minnst sem eins af merkustu höfund-
um aldarinnar. Stundum leiftrar honurn fyrir í
mynd í huganum. Hann gat verið mjög fallegur
þegar hann var í góðu formi, sérkennilegur með
mörg ólík andlit. Stundum eins og unglingur,
svona grannvaxinn og kvikur.“
Sjón hefur sagt um Steinar: „Ég veit að öll
ferðalög eiga sér stað í djúpinu. Hvernig? Steinar
sagði mér.“ Nú hefur Steinar farið sína hinstu ferð í
djúpið og einhvers staðar úr ómælisdýpt horfir
hann skyggnum augum upp á yfirborðið, án eftir-
sjár. Það er ekki á færi neinnar hvunndagshetju að
hafa hendur í hári hans og landa honum í heim
lifenda. Hvorki líkama né sálu. En sál bóka hans
mun lifa áfram. Úr djúpinu heyrist: „Er einhver
djöfulgangur 1 vændum. Skjálfa ófreskjurnar? Ég
er hættur að æpa, því þegar maður hefur hljóðnað í
blindu þessa djúps fær maður grun urn fegurð
heimsins. Það er engin dýpt jafn djúp. Það er eng-
inn blámi jafn strángur. Þarna er hann: Nú kem-
ur dýpsta myrkur heimsins!“Q
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir blaðamaður hefur
nokkra sérstöðu meðal íslenskra blaðamanna
sökum þess að hún velur sér helst erfið verkefni;
bœði að umfangi ogefni.
1 13