Morgunblaðið - 10.06.2005, Qupperneq 36

36 FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GÓÐUR heilsársvegur um Arn-
kötludal og Gauksdal er mjög mik-
ilvægur fyrir íbúa á norðanverðum
Vestfjörðum og á Ströndum. Þessi
vegur mun stytta leiðina til Reykja-
víkur um rúmlega 40 km. Þéttbýlis-
staðir á því svæði sem mestan hag
munu hafa af þessari styttingu eru
helstir Bolungarvík, Hnífsdalur, Ísa-
fjörður, Suðureyri, Flateyri, Súða-
vík, Hólmavík, og Drangsnes. Fjöldi
íbúa á þessu svæði er 6 til 7 þúsund
manns. Sveitafélögin á þessu svæði
eru búin að samþykkja fyrir sitt leyti
að þessi framkvæmd hafi forgang.
Þess má geta að sýslumaðurinn í
Bolungarvík hefur unnið mjög ötul-
lega að þessu máli. Verktakar telja
að þessi vegur kosti síst meira en
vegurinn um Klettsháls. Þessi vegur
mun að mestu leyti liggja um lág-
lendi og yfir einn háls þar sem halli
vegarinns yrði mestur 6% sam-
kvæmt athugunum sem Línuhönnun
hefur látið framkvæma. Vegur um
Arnkötludal og Gauksdal yrði 25 km
langur frá þjóðvegi 61 að Gilsfjarð-
arbrú. Þessi vegur mun verða val-
kostur á móti Strandavegi. Á þeim
kafla Strandavegar eru 38 km mal-
arvegur og þar að auki er stór hluti
leiðarinnar með einbreiðu slitlagi. Á
slíkum vegi getur verið erfitt og
hættulegt að mæta öðrum bílum,
ekki síst stórum flutningabílum sem
mikið er af á þessari leið, ekki síst
eftir að strandsiglingar lögðust af að
mestu leyti. Á þessari leið eru einnig
14 einbreiðar brýr og Ennisháls sem
er erfiður yfirferðar að vetrarlagi.
Ég hef verið í vöruflutningum frá
Reykjavík um langan tíma og veit
því vel hvað vegur um Arnkötludal
mun bæta samgöngur á þessu svæði.
Þessi stytting á leiðinni mun spara
um tvær milljónir á ársgrundvelli í
rekstrarkostnað á hvern flutningabíl
með vagni.
Þó ótrúlegt megi virðast þá er
ekki búið að ákveða hvort eða hve-
nær ráðist verður í þessa þörfu
vegalagningu um Arnkötludal og
Gauksdal en vonandi verður það sem
fyrst því þetta er hvorki dýr né flók-
in framkvæmd.Ég held því hiklaust
fram að ekki finnist á Íslandi önnur
vegaframkvæmd þar sem hægt er að
stytta vegalengd jafnmikið fyrir
jafnlitla fjármuni.
GUÐMUNDUR BJÖRNSSON,
fyrrverandi flutningabílstjóri,
Höfðagötu 5, Hólmavík
Veglagning um
Arnkötludal er
bráðnauðsynleg
Frá Guðmundi Björnssyni:
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í ÞEIRRI umræðu um framhalds-
skóla sem nú er áberandi í fjölmiðlum
er einkum fjallað um lengd námsins,
og kem ég brátt að því. Vandi verk-
námsins hefur að mestu orðið út-
undan. Réttilega er á það bent, að
unglingar í íslenskum skólum setjast
að jafnaði árinu eldri í háskóla (eða
öðlast rétt til slíks
náms) en félagar
þeirra í mörgum ná-
grannalöndum okk-
ar, sem við berum
okkur gjarnan saman
við. En hitt gleymist
oft, sem skiptir þó
meira máli þegar upp
er staðið, að hlutur
starfsmenntunar er
miklum mun rýrari
hérlendis en í þess-
um löndum. Ég hef
því miður engar tölur
handbærar, en ljóst
er, að sama er hvort litið er á hlutfall
þeirra nemenda sem stunda iðnnám
eða annað starfstengt nám eða á hlut
verknáms í almennu grunnnámi, þá
vantar mikið á að verknám skipi
sama sess í skólakerfi okkar og í
grannlöndunum.
Verknám og bóknám
Þrátt fyrir yfirlýst markmið
stjórnvalda um að vegur starfsnáms í
menntakerfinu skuli aukinn er nem-
endum markvisst stýrt inn á bók-
námsbrautir framhaldsskólanna.
Samræmdum prófum er sífellt víðar
skotið inn í námsferilinn, sem öll eiga
það sammerkt að greina hæfileika
ungmennanna til bóknáms. Eðlilega
leggja stjórnendur og starfsmenn
grunnskóla metnað í að byggja skóla
sína þannig upp að þeir standist sam-
anburð við aðra skóla í þessu efni.
Mér sýnist að börnunum hafi aldr-
ei meir en nú verið stýrt inn á brautir
verk- og listnáms með neikvæðum
formerkjum: Góðum námsmönnum
er beint inn á bóknámsbrautir, en
nemandi, sem getur ekki valið yfsil-
oni réttan stað í orðum eða leyst ann-
ars stigs jöfnur, dæmist nánast til
náms í handmenntum, óháð því hvort
þumalfingurnir eru tveir eða tíu.
Hvergi örlar á að fræðsluyfirvöld leiti
að áhuga eða hæfni á sviði hand-
mennta, að ekki sé minnst á listræna
talentu.
Í mörgum Evrópulöndum þróuð-
ust á miðöldum öflug og fjársterk
samtök iðnaðarmanna í ýmsum
greinum, gildi, sem sömdu um kjör
félaga sinna, tryggðu fjölskyldum
þeirra lífeyri og sáu sonum þeirra
fyrir þjálfun í iðn feðranna. (Til dæm-
is um veldi þessara stofnana má
nefna það, að þegar smíði hlaðinna
kirkna úr steini lagðist af, notuðu
steinsmiðirnir fé og skipulag gilda
sinna til að stofna leyndarreglu frí-
múrara.) Með gildunum, og því
meistarakerfi sem innan þeirra þró-
aðist, var lagður grunnur
að öflugu kerfi iðnmennta
í Evrópu og síðar í Norð-
ur-Ameríku, auk þess sem
mörg stórfyrirtæki í iðn-
aði halda uppi markvissri
endurmenntun fyrir
starfsmenn sína.
Formleg skólun í iðn-
greinum og öðrum verk-
þáttum kom seint til hér á
landi. Æðri menntun á Ís-
landi var löngum sniðin að
því að sjá þjóðinni fyrir
prestum, læknum, sýslu-
mönnum og öðrum emb-
ættismönnum. Þar til seint á 19. öld
tók atvinnulífið til sjávar og sveita
litlum breytingum, og unglingar
lærðu vinnubrögðin á heimilunum.
Síðan hafa risið margir ágætir skólar
á sviði verkmennta. Meðal annars
gera fjölbrautaskólarnir sveitar-
félögum víða um land kleift að sam-
nýta skólahúsnæði og starfskrafta
kennara til verk- og bóknáms. En
bóknámið er enn heimaríkt eins og
fyrr segir. Ég dreg stundum í efa
þörfina á þeirri miðstýringu á starfi
grunn- og framhaldsskóla sem felst í
tíðum samræmdum prófum. Gæti
ekki verið að þeim tíma kennara og
nemenda, sem fer í undirbúning og
töku þessara prófa, væri betur varið í
annað? En ef yfirvöld fræðslumála
telja að þeirra sé þörf til að tryggja
samhæfingu í námi og námskröfum,
verður að sjá til þess að prófin taki
jafnt til færni í verklegum greinum
og bóklegum. Mér er ljóst að það
kallar á önnur vinnubrögð við prófa-
gerð en til þessa hefur tíðkast hér-
lendis. En þangað til menntamála-
ráðuneytið og prófastofnun þess
treystast til að setja fram þannig
próf, eru samræmd próf í grunnskóla
atlaga við þá yfirlýstu stefnu yfir-
valda menntamála að auka veg verk-
menntunar í landinu.
En það er fleira en samræmd próf,
sem stendur í vegi fyrir því að nem-
endur leiti í framhaldsnám á sviði
starfsmennta. Unglingur, sem velur
framhaldsskóla í lok grunnskóla-
náms, veit kannski hvort áhugi hans
og hæfileikar beinast að námi á sviði
tungumála og bókmennta ellegar
tækni, raunvísinda og stærðfræði. En
hvernig er hann settur til að meta
eigin hæfni og forsendur til starfs-
náms?
Ég fæddist og sleit barnsskóm í
Austurbæjarskólanum í Reykjavík,
þar sem faðir minn var skólastjóri.
Árið 1930, þegar skólinn tók til
starfa, voru þar fullbúnar sérstofur
til kennslu í smíðum, matreiðslu,
saumum og teikningu, bíósalur með
leiksviði þar sem nemendur gátu sýnt
listir sínar, svo og sundlaug og leik-
fimisalur. Mér sýnist að nokkuð vanti
upp á að þeir barna- og grunnskólar
sem síðan hafa risið hérlendis, stand-
ist, þegar kemur að þjálfun nemenda
í hand- og verklagni, samanburð við
þennan skóla, sem reistur var á tím-
um heimskreppu, og engum virðist
þá hafa dottið í hug að það væri borg
og þjóð ofviða að reisa og innrétta
slíkt stórhýsi í einum áfanga!
Fyrir réttum þrjátíu árum var ég
veturlangt við nám í uppeldis- og
kennslufræðum við Háskólann í Ed-
inborg, og bauðst raunar síðar, í hópi
skólameistara, tækifæri til að end-
urnýja kynnin við skoska skólakerfið.
Þar í landi setjast börnin tólf ára í
framhaldsskóla og eru þar flest við
nám næstu sex árin. Oftar en ekki
eru þetta stórir framhaldsskólar, þar
sem allir nemendur stunda nám bæði
til bókar og handar, hver sem loka-
áfanginn er. Í vel búnum, skoskum
„comprehensive school“ standa öllum
til boða kennslustofur í tré- og málm-
smíðum, aðskilin kennslueldhús fyrir
gaseldun og rafmagnseldun og stofur
til hannyrða- og myndlistarnáms.
Tölvukennsla var á bernskustigi þeg-
ar ég var þarna í kennaranámi.
Það er mun brýnna verkefni fyrir
íslensk fræðsluyfirvöld að leiðrétta
þá slagsíðu í námsframboði sem hér
hefur verið vikið að, og auka jafn-
framt virðinguna fyrir starfsnámi, en
að stytta framhaldsskólann.
Verknám og bóknám
Örnólfur Thorlacius fjallar um
menntamál ’Hvergi örlar á aðfræðsluyfirvöld leiti að
áhuga eða hæfni á sviði
handmennta, að ekki sé
minnst á listræna tal-
entu.‘
Örnólfur Thorlacius
Höfundur var rektor Menntaskólans
við Hamrahlíð.
FYRIR stuttu kom ég formlega út
úr skápnum sem sósíalisti. Þetta
gerðist í kjölfarið af því að ég var að
lesa mér til um kommúnismann og
fattaði þá allt í einu hvað þetta er
frábær hugmynd. Jafnrétti er aðal-
hugtakið, að allir geti verið jafnir og
unnið saman að uppbyggingu rík-
isins. Vinna er ekki eitthvað sem
fólkið þarf að gera til að berjast við
að lifa af heldur er vinna framlag til
samfélagsins. Vinna verður grunnur
sem síðan er hægt að byggja ofan á
og þá getur fólk farið að hugsa um
að leyfa hæfileikum sínum að þrosk-
ast.
Í kjölfarið fór ég að hugsa um
hvað það væri mikið um fordóma í
garð kommúnismans og var að velta
fyrir mér af hverju. Málið er að það
hefur aldrei verið til vel heppnað
kommúnistaríki, ástæðan er einn
stóri gallinn í kommúnismanum.
Maðurinn. Mannlegi þátturinn, sú
staðreynd að maðurinn er gráðugur
og þráir völd og er ekki nógu þrosk-
aður til að geta myndað og lifað í
samfélagi þar sem fólk hjálpast að
við að ná saman á toppinn. Í staðinn
troðum við hvert annað niður í lífs-
gæðakapphlaupinu. Það verð alltaf
einhverjir undir og að sama skapi
eru líka alltaf einhverjir sem græða,
en af hverju að hafa það þannig
þegar allir geta grætt.
Ef við stöndum saman getum við
myndað sterka heild sem sigrar
heiminn saman. Kommúnisminn
hefur alltaf farið til fjandans sem
stjórnarfar en það er vegna spill-
ingar á þeim tíma sem verið er að
byggja grunninn og mynda heild-
ina. Þeir fordómar sem komið hafa
upp í garð kommúnismans hafa ver-
ið á þessa leið að þetta sé bara önn-
ur mynd af fasisma og eitthvað í þá
áttina. Þetta er rangt. Þegar komm-
únisminn er kominn yfir þetta milli-
tímabilsástand er ríkið óþarfi. Þar
að segja er ríkið bara umsjónar-
maður um að hugmyndafræðinni sé
fylgt eftir.
Þessir fordómar byggjast á þekk-
ingarleysi sem er einmitt það sem
ég ætlaði að tala um. Við gerum of
mikið af því að dæma hluti án þess
að hafa kynnt okkur þá. Að hafa
skoðun er náttúrulega ekkert nema
gott en maður verður að hafa rök
fyrir því. „Típískar klisjur“ eru t.d.
þegar fólk segir að klassísk tónlist
sé ömurleg. Hefur þetta fólk virki-
lega kynnt sér klassíska tónlist?
Svarið er tvímælalaust nei. Ástæð-
an fyrir því að ég er svona óhrædd-
ur um að fullyrða þetta er sú að í
öllum tónlistastefnum, stjórnmála-
stefnum, myndlist o.s.frv. eru góðir
hlutir að gerast. Það er til fullt af
lélegri klassískri tónlist en aftur á
móti líka fullt af frábærri. Jafnvel í
kántrý eru góðir hlutir að gerast
(þótt mér finnist erfitt að viður-
kenna það).
Nú hver er þá ástæðan fyrir
þessum fordómum. Svarið er bæði
að hluti sem við þekkjum ekki og
skiljum ekki dæmum við. Í hvaða
aðstöðu var Bush til dæmis að ráð-
ast inn í Írak. Hann ræðst inn í
Írak í krossferð Bandaríkjanna
gegn hryðjuverkum, sannfærður
um að lýðræði væri svarið fyrir
Írak. Ekki misskilja mig, ég fyrirlít
Saddam, en var rétt af Bush að
reyna að troða öðrum menningar-
heimi upp á fólk? Þegar kvenrétt-
indasamtök segja arabakonum að
taka niður slæðurnar, er það rétt?
Til þess að þroskast verðum við
að kynna okkur hluti og síðan get-
um við haft skoðun á þeim. Við
verðum að geta séð hlutina frá öðr-
um sjónarhornum því þröngsýni
þjónar engum tilgangi.
Núna er ég búinn að blaðra hérna
um hitt og þetta í frekar ómark-
vissri grein, en það sem ég er að
reyna að segja er að gefið hlutunum
séns áður en þið dæmið. Kynnum
okkur hluti sem við skiljum ekki því
þá fyrst getum staðið upp og sagt:
„Vér mótmælum öll.“
STEINAR LOGI HELGASON,
Smáragötu 3, Reykjavík.
Þröngsýni og
þekkingarleysi
Frá Steinari Loga Helgasyni:
LÍTIÐ bæjarfélag með íbúafjölda
rétt innan við 5000 manns kúrir upp
við hlið höfuðborgarinnar. Það tekur
aðeins nokkrar mín-
útur að aka niður í
miðbæ Reykjavíkur,
enda ekki nema rösk
klukkutímaganga niður
í Austurstræti. „Er það
ekki bara eins og að
búa í einu af úthverfum
Reykjavíkur að búa
þarna?“ hafa gamlir
nágrannar frá því að ég
bjó í Reykjavík spurt
mig. Nei, svo ótrúlegt
sem það nú er þá er
það, samkvæmt minni
reynslu, bara ansi ólíkt
vegna þess að litli bærinn sem heitir
Seltjarnarnes býr yfir nokkuð sér-
stöku mannlífi. Hér ríkir sterk sam-
kennd á meðal íbúa sem hefur sýnt
sig margoft og íbúar láta sig líka
miklu skipta málefni bæjarfélagsins.
Birtingarmynd þessarar sam-
kenndar getur verið með ýmsu móti
en hvernig svo sem hún birtist þá
endurspeglar hún skýra samfélags-
vitund Seltirninga.
Stuttu eftir að ég hóf að taka þátt í
sveitastjórnarmálum átti ég tal við
Sigríði Gyðu Sigurðardóttur mynd-
listarmann og eiginkonu Sigurgeirs
Sigurðssonar fv. bæjarstjóra á Sel-
tjarnarnesi. Hún lýsti fyrir mér
blómlegu menningar- og félagslífi
eins og það hafði verið á fyrstu bú-
skaparárum þeirra hjóna hér á Sel-
tjarnarnesi. „Það var
svo gaman“ sagði hún,
„það voru sýndar revíur
í Félagsheimilinu og
það var dansað, það var
svo mikil stemmning
hér á Nesinu“. Orð
þessarar listrænu og
fallegu konu, sem ég
hitti reyndar aðeins
tvisvar sinnum því hún
lést nokkrum mánuðum
síðar, hafa orðið mér
hugstæð.
Það er einmitt
stemmning í þessum
anda sem við sem nú sitjum í menn-
ingarnefnd viljum efla og styrkja.
Um næstu helgi, 10.-12. júní, ætlum
við að freista þess en þá verður hald-
in Menningarhátíð Seltjarnarness í
annað skipti. Hátíðin 2005 verður
„grasrótarhátíð“ og við höfum fengið
fjölda fólks til liðs við okkur. Lista-
menn, félög, stofnanir og ein-
staklingar á öllum aldri taka þátt og
eru flestir þeir sem að hátíðinni koma
Seltirningar. Samstarfið við alla
þessa aðila hefur verið mjög gefandi.
Það eru forréttindi að fá að upplifa
slíka samstöðu og vilja til að leggja á
sig vinnu til að skapa stemmningu og
menningarlegt andrúmsloft í bæn-
um.
Dagskrá menningarhátíðarinnar
hefur verið dreift í hvert hús á Sel-
tjarnarnesi, hún auglýst víða og að
auki má finna dagskrána á heimasíðu
bæjarins, www.seltjarnarnes.is. Nú
þegar menningarhátíðin fer í hönd vil
ég hvetja Seltirninga og aðra þá sem
leggja leið sína á Nesið til að taka
virkan þátt í hátíðinni svo að á mánu-
daginn næsta geti sem flestir sagt
„það var svo gaman“.
„Það var svo gaman“
Sólveig Pálsdóttir segir frá
menningarlífi á Seltjarnarnesi
og minnir á hátíð bæjarins sem
er nú um helgina
’Það eru forréttindi aðfá að upplifa slíka sam-
stöðu og vilja til að
leggja á sig vinnu til að
skapa stemmningu og
menningarlegt and-
rúmsloft í bænum. ‘
Sólveig Pálsdóttir
Höfundur er formaður menningar-
nefndar Seltjarnarness.
TENGLAR
..............................................
www.seltjarnarnes.is