Morgunblaðið - 09.10.2005, Blaðsíða 21

Ljóðagerðin er eftirlæti
Ljóðabókin Eitt vor enn er átt-
unda ljóðabók Gylfa. Hann hefur ort
ljóð síðan hann var lítill drengur.
„Ljóðagerðin hefur verið snar
þáttur í mínu lífi. Þótt ég sé kunn-
astur fyrir ævisögur og viðtalsbæk-
ur, hefur ljóðagerðin alltaf verið
mitt eftirlæti,“ segir hann.
„Ef einhver hefði sagt við mig
þegar ég var ungur að ég ætti eftir
að skrifa svona margar viðtalsbæk-
ur og ævisögur, þá hefði ég hlegið.
Þær eru orðnar 30. Skáldskapurinn
var eitt og allt og ég ætlaði mér að
verða ljóðskáld eingöngu. Ljóða-
bækur seljast hins vegar lítið sem
ekkert svo ég sá fljótt að það gengi
ekki. Ég valdi mér þess vegna það
starf sem er næst ritstörfum, nefni-
lega blaðamennsku. Löngu síðar fór
ég að gefa út bækur,“ segir hann.
Í stofunni á Hlíðarveginum hjá
Gylfa og eiginkonu hans, Þórönnu
Tómasdóttur Gröndal, er huggulegt
að drekka kaffi og rifja upp gamla
daga.
27 ára ritstjóri á Alþýðublaðinu
„Ég stundaði blaðamennsku í 30
ár. Sá tími var geysilega skemmti-
legur og fjölbreyttur. Á Alþýðu-
blaðinu kynntist ég útgáfu dagblaðs
og öllum þeim hamagangi sem því
fylgir. Ég var 27 ára gamall þegar
ég varð ritstjóri blaðsins. Einnig var
ég ritstjóri tveggja vikublaða, Fálk-
ans og Vikunnar. Það var líka afar
skemmtilegt. Að lokum var ég rit-
stjóri Samvinnunnar, sem er mán-
aðarblað. Ég kynntist því ólíkum
tegundum af blöðum.“
Aðspurður hvaða tegund miðils
hann hafi kunnað best við, svarar
Gylfi að skemmtilegast hafi verið að
vinna á dagblaði.
„Það var erfiðast en skemmtileg-
ast. Langviðburðaríkasta tímabilið
var á Alþýðublaðinu. Á þessum tíma
gáfu stjórnmálaflokkarnir út blöðin
og það var eilíft basl. Fjárhagserf-
iðleikarnir voru botnlausir,“ segir
hann og bætir sposkur við: „Sér-
staklega var erfitt að vinna á Al-
þýðublaðinu og Þjóðviljanum. Það
voru fátækustu blöðin.“
Barátta að koma blaðinu út
Gylfi segir það hafa verið baráttu
dag hvern að koma blaðinu út.
„Blaðið var „sett“ eftir miðnætti,
oft ekki fyrr en eitt eða tvö um nótt-
ina. Eitt sinn þegar vakt lauk heyrði
ég setjara þvo sér um hendurnar og
tauta þessa setningu sem ég get
ekki gleymt: „Sigur vinnst að lokum
– og blaðið kemur út!“ Þetta lýsir
vel baráttunni sem við stóðum í,“
segir Gylfi og hlær. Hann bendir á
að miklar breytingar hafi átt sér
stað í blaðamennsku meðan hann
stundaði hana.
„Það var dýrt að hafa myndir í
blöðunum. Búa þurfti til sérstök
myndmót og grafa myndirnar í sink.
Ekki mátti hafa nema að jafnaði
tvær í hverju blaði. Þetta var af fjár-
hagsaðstæðum,“ segir hann og bæt-
ir við að þetta hafi breyst með „off-
set-tækninni“. Þá mátti nota myndir
ótakmarkað og í framhaldinu jókst
til dæmis að tekin væru viðtöl við
fólk.
„Will you buy me an icecream?“
Þóranna, eiginkona Gylfa, færir
meira kaffi. Meðan tæmt er úr boll-
unum reikar hugurinn aftur til
bernskuáranna.
„Ég er í raun alinn upp við
óvenjulegar aðstæður. Þegar ég var
2 ára flutti ég í hús sem hét því
virðulega nafni Skálholt. Það stóð
við Kaplaskjólsveg. Húsið var um-
lukið grænu túni og stóð úti í sveit.
Einn góðan veðurdag kom banda-
ríski herinn, girti húsið af og byggði
Camp Knox allt í kring. Ég er þann-
ig í raun alinn upp innan girðingar!
Það var bæði gott og vont sem
maður hafði af hernum. Í kampnum
var ísbúð og ef maður eignaðist
fimm kall fór maður og hékk í girð-
ingunni. Gengi einhver hjá spurði
maður hvort hann gæti keypt fyrir
mann ís. Þetta voru fyrstu orðin
sem ég lærði í ensku: „Will you buy
me an icecream?“ Sá sem keypti ís-
inn tók síðan sjaldnast við neinum
peningum,“ segir Gylfi og hlær.
Hann bætir við að þegar herinn yf-
irgaf kampinn hafi fjölskyldan
hlakkað til að endurheimta túnið
græna í kringum húsið. Þá hafi
kampurinn hins vegar fyllst af fólki.
„Ramminn í minni bernsku er
eiginlega saga þjóðarinnar í hnot-
skurn. Fyrst er það sveitin, síðan
hernámið og þá flutningar til bæj-
arins. Frá Skálholti flutti ég 12 ára
gamall í Mávahlíðina. Þá var ég þeg-
ar byrjaður að skrifa.“
10 ára bókaútgefandi
Gylfi var innan við 10 ára þegar
hann hóf að stunda ritstörf. „Þá
samdi ég bækur og ljóð og hand-
pikkaði þetta á ritvél,“ segir hann.
Þóranna skýtur inn í að Gylfi virðist
hafa haft peningavit sem lítill
drengur en það hafi horfið með ár-
unum. „Hann heftaði það sem hann
skrifaði nefnilega saman og seldi
fjölskyldumeðlimum,“ segir hún
glettin. Gylfi brosir.
„Þannig var að mér var gefin lítil,
svört Erica ritvél og þá gat ég farið
að framleiða bækur. Ég vélritaði og
notaði kalkipappír til að búa til fleiri
eintök,“ segir hann og bætir hugs-
andi við að með því að leggja fyrir
sig ritstörf þyki sér augljóst að hann
hafi verið á réttri hillu í lífinu. Hann
segir ritstörf vera áráttu í fjölskyld-
unni og að hann sjálfur sé sjötti ætt-
liðurinn sem gefi út bækur.
– Þannig að það hefur ekki komið
á óvart þegar þú sýndir snemma
áhuga?
„Nei, nei. En móðir mín hafði
miklar áhyggjur. Hún sagði að skáld
væru alltaf svo óhamingjusöm!“
Forsetar og frumkvöðlar
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan Gylfi skrifaði ljóð og bækur á
Erica ritvélina ungur að aldri. Hann
verður sjötugur á næsta ári og helg-
aði líf sitt bókaskrifum eftir þrjá
áratugi í blaðamennsku. Hann ritaði
til að mynda ævisögur fyrstu
þriggja forseta Íslands, Sveins
Björnssonar, Ásgeirs Ásgeirssonar
og Kristjáns Eldjárns. Hann gaf út
ævisögu Steins Steinars og fyrra
bindi hennar var tilnefnt til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna árið 2000.
Margar bækur Gylfa fjalla um ævi
kvenna, aðallega kvenna sem voru á
undan sinni samtíð, til dæmis Jó-
hönnu Egilsdóttur verkalýðsfor-
ingja og Huldu Jakobsdóttur sem
var fyrsta konan til að verða bæj-
arstjóri á Íslandi. „Á þessum árum
var ekki mikið fjallað um jafnrétt-
ismál, þannig að þetta var upplagt,“
segir hann.
Ritstörf eru árátta
Gylfi viðurkennir að óhemju vinna
sé að skrifa ævisögur sem byggist
alfarið á heimildavinnu. Hann segir
margar þeirra eiga sér langan að-
draganda, til dæmis bækur hans um
Stein Steinarr.
„Ég var búin að vera með Stein
Steinarr á heilanum síðan í mennta-
skóla svo ég var búinn að sanka að
mér heilmiklu um hann þegar ég
loks byrjaði að skrifa bókina. Mér
fannst Steinn svo heilagur að ég
ætlaði varla að voga mér að hefja
skrifin. Jú, ritstörfin og heimildar-
vinnan geta vissulega tekið allan
minn tíma,“ segir hann. Þóranna
bætir eldsnöggt við: „Já, en Gylfi
hefur líka aldrei verið í golfi eða
veiði eða neinu!“
Gylfi brosir og segir einlægur að
ritstörfin séu honum allt. Þetta sé
golfið og þetta sé veiðin. Þetta sé
allt saman.
„Ritstörf eru árátta. Maður er
ekki fyrr búinn að ljúka við eina bók
en maður er farinn að velta fyrir sér
þeirri næstu. Að fást við ritstörf er
ólæknandi árátta. Þetta er eilíf bar-
átta við stílbrögð. Það er kannski
liður í því að halda stöðugt áfram, að
vita hvort maður geti ekki gert að-
eins betur.“
krabbameini
sigridurv@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 2005 21
Hve auðvelt var ekki
með orðgnótt
og skáldlegu hugarflugi
að yrkja um dauðann
á meðan hann var órafjarri
og annarra böl
En þegar hann birtist
og blóðkornastyrjöld
braust út í æðum mínum
lögðu orðin á flótta
vesælir liðhlaupar
lafhræddir við kvöl
Konan í lífi mínu
kemur til mín daglega
Ég bíð eftir henni
langar andvökunætur
ofsjóna og myrkurs
Þegar hún birtist:
Hvílíkur fögnuður
hvílík gleði!
Meinið er: hún þjáist
meira en ég
Ógleði er fallegt orð
yfir flökurleika – alltof fallegt
Ég get ekki legið
ég get ekki setið
ég get ekki staðið
ég get ekki gengið
ég get ekki rakað mig
ég get ekki borðað
Ég get ekki einu sinni
fundið lykt af mat
Ég get ekki gert neitt
nema andað og látið mig dreyma
um mína gömlu og góðu heilsu
stekk fram úr rúminu
um miðja nótt
þeysist niður í eldhús
og er í þann veginn
að háma í mig mat
þegar ég vakna
og skynja aftur ógleðina
og uppköstin
sem vofa yfir mér
Draga djúpt inn andann
halda niðri í sér andanum
Sneiðmynd af meini
Ókind með arma langa
hefur hreiðrað um sig
í hraustum líkama mínum
Verður unnt að fjarlægja hana
með flugbeittum hnífum
fimra læknishanda
eða skyldi hún sofna
af undralyfjum nútímans
og bjartsýni ríkja
í baráttu góðs og ills
um lífsneista minn?
Dagsbrún í desember
örmjó gul ljósrönd
(Skyldi hún verða eldhaf
á albjartri Jónsmessunótt?)
Hríðin skefur kistur
í hvítri auðn
rafmagnslínur: krossar
svo langt sem augað eygir
Myndir birtast mér
frá bernskutíð við orgelspil
sem hljómar í fjarska
Úr hugarmyrki að morgni
rís stysti dagur ársins
í stofu 13 B
með flóðljósum