Morgunblaðið - 09.10.2005, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 2005 23
til Mjólkurstöðvarinnar í Reykjavík.
Jörgensen kom ekki aftur til starfa
hjá Mjólkurbúi Flóamanna. Munu
þeir Egill Thorarensen hafa lítið
ræðzt við eftir að Jörgensen var sett-
ur stöðvarstjóri Mjólkurstöðvarinn-
ar í Reykjavík, en Jörgensen segir
þá hafa fyrir rest komið á skilningi
sín í milli. Honum var formlega veitt
lausn frá starfi mjólkurbússtjóra
Mjólkurbús Flóamanna 1. ágúst
1936 og við ráðningu eftirmanns
hans hugsaði stjórnin sem svo, að
hann yrði aðeins vinnslustjóri, en yf-
irbókhaldið falið öðrum manni – ís-
lenzkum – undir handleiðslu stjórn-
arinnar.
Leiðindalok í Reykjavík
Carl Jörgensen starfaði hjá
Mjólkurstöðinni í Reykjavík í rúmt
ár. Í þrjátíu ára afmælisriti Mjólk-
ursamsölunnar segir Sigurður Ein-
arsson í Holti: „C. Jörgensen for-
stjóri stöðvarinnar var mjög dugandi
maður og fær í sinni grein og nokk-
urveginn augljóst af ýmsum gögn-
um, að rekstur stöðvarinnar og
vinnuhættir bötnuðu undir stjórn
hans.“
En pólitískir sviptivindar léku um
fyrirtækið og það næddi um forstjór-
ann:
„Ég verð því miður að segja, að
það var ekki minn besti tími á Ís-
landi. Það var pólitískt stríð milli rík-
isstjórnarinnar og Mjólkurfélags
Reykjavíkur, sem átti Mjólkurstöð-
ina. Hún var tekin leigunámi og ég
var tekinn frá Mjólkurbúi Flóa-
manna og látinn stjórna henni.
Þótt ég hefði sett að skilyrði, að ég
héldi stöðu minni hjá MBF einnig,
gat ég ekki haldið áfram að ferðast
milli Reykjavíkur og Selfoss í hverri
viku og þegar lagt var hart að mér að
ég yrði í Reykjavík fluttum við þang-
að 1936. Það var erfiður tími og vinn-
an við Mjólkurstöðina gekk ekki vel.
Ég vildi ekki blanda mér í ágreining
MR og ríkisstjórnarinnar. Daglega
voru langar greinar í blöðunum og
aðfinnslur um allt sem skeði í mjólk-
urstöðunni og um sjálfan mig, sem
ég átti enga sök á.“
Jörgensen minnist þess að eitt
sinn, þegar hann sótti fund í forsæt-
isráðuneytinu, hafi Hermann Jónas-
son sagt honum að hann ætti að láta
skrif Vísis sem vind um eyru þjóta.
Ég svara fyrir alla pólitíska útúr-
snúninga. Kærðu þig bara kollóttan,
sagði ráðherrann. Jörgensen segist
þó ekki hafa staðizt mátið að svara
sumu af því sem hann taldi persónu-
lega að sér vegið. „Allt þetta var
byrjað að fara í taugarnar á mér og
að lokum sagði ég starfinu lausu
1938 og fór heim til Danmerkur.
Þetta var leiðinlegur endir á níu góð-
um árum á Íslandi.“
Þrátt fyrir þennan endi minntist
Jörgensen ávallt lands og þjóðar
með elsku og ánægju. Þau hjón eign-
uðust góða vini og náðu að ferðast
því næst um landið allt utan Austur-
lands.
Þeim hjónum varð tveggja barna
auðið á Íslandi, en misstu það yngra,
Tove Ósk, á fyrsta ári og var hún
jarðsett í Fossvogskirkjugarði.
Skyr fyrir Íslendinga
Þegar Jörgensen kom aftur til
Danmerkur keypti hann lítið mjólk-
urbú í Óðinsvéum á Fjóni og rak það
í þrjú ár.
Þar barst honum áskorun frá
sendiherra Íslands í Kaupmanna-
höfn, Sveini Björnssyni, síðar forseta
Íslands, um að búa til íslenzkt skyr
því í Danmörku væru margir Íslend-
ingar, sem myndu kunna að meta þá
framleiðslu.
Jörgensen sneri sér til fornvinar
síns, Jónasar Kristjánssonar á Ak-
ureyri, sem sendi honum skyr og
með því byrjaði Jörgensen skyr-
framleiðsluna í Danmörku. Fyrstu
viðskiptavinirnir voru Sveinn
Björnsson og Jón Sveinbjörnsson
konungsritari.
„Þetta var byrjunin á stærri við-
skiptum, sérstaklega eftir að ég
keypti 1941 Jyllinge-Mejeri fyrir
norðan Hróarskeldu. Nú var ég kom-
inn nær Kaupmannahöfn og átti auð-
veldara með að senda vöruna til
borgarinnar.
Ég byrjaði þá samtímis að fram-
leiða aðra vöru, sem ég kallaði
„Salma“ sem líktist skyri en var ekki
eins súrt. Salma seldi ég stórum sal-
atverksmiðjum í Kaupmannahöfn.
Síðar var það einnig selt í búðum.“
Árið 1950 var leitað til Jörgensens
um að hann tæki að sér forstjóra-
stöðu á mjólkursamsölu í nágrenn-
inu; Vigen, sem átti í erfiðleikum.
Hann rak svo bæði Jyllinge og
Vigen, en 1956 vildu eigendur Vigen
selja honum fyrirtækið og varð það
úr að hann keypti. Þá seldi hann Jyll-
inge byggingameistara nokkrum
undir verksmiðju.
Jörgensen lýsir framhaldinu svo:
„Mjólkurstöðin í Vigen var alveg
nýbyggð og langtum betur innréttuð
en Jyllinge og betur hæf til skyr-
gerðar. Þegar fram liðu stundir voru
framleidd u.þ.b. 150.000 kg á ári. Allt
gekk vel, þangað til olíukreppan kom
og allar framleiðsluvörur hækkuðu í
verði. Mjólkin sem ég þurfti að
kaupa hækkaði stöðugt. Verð á olíu,
rafmagni og laun verkafólksins
hækkuðu einnig, svo verð á skyri og
Salma varð líka að hækka, sem or-
sakaði það, að salan minnkaði svo við
urðum að hætta. Hinn 1. janúar 1982
hætti fyrirtækið og byggingarnar
voru seldar til annarra nota.“
Þrisvar til Íslands
Carl Jörgensen andaðist í Dan-
mörku á tíræðisaldri. Elzti sonur
þeirra hjóna, Niels Jörgen, varð
stöðvarstjóri British European Air-
lines í Kaupmannahöfn. Karl Kjeld,
sem fæddist á Íslandi 1933, fetaði í
fótspor föður síns og varð mjólkur-
fræðingur og starfaði að iðn sinni í
Danmörku. Hann kom til Íslands um
tvítugt og starfaði um tíma í mjólk-
ursamlaginu í Borgarnesi. Yngsta
barnið, Edda Ósk, giftist til Sviss og
gerðist húsmóðir þar.
Carl Jörgensen kom þrisvar sinn-
um til Íslands eftir að hann flutti aft-
ur heim til Danmerkur; 1955 bauð
Mjólkurbú Flóamanna Jörgensen-
hjónunum til 25 ára afmælisfagnaðar
MBF. Þar flutti Jörgensen ávarp á
íslenzku, sagðist reyndar vera farinn
að ryðga í málinu en vonaði að áheyr-
endur skildu hann eins og bændurnir
hefðu gert meðan hann var bústjóri!
Í lok ræðunnar færði hann MBF
fundarbjöllu að gjöf.
Árið 1972 kom Carl Jörgensen
einn, þar sem kona hans var þá látin.
Þeir Jón Pálsson dýralæknir fóru um
Suðurland og heimsóttu bændur og
hitti Jörgensen þar víða vini í varpa.
Árið 1979 kom hann í síðasta skipti
til Íslands.
freysteinn@mbl.is
Carl Jörgensen í heimildaviðtali við Erling
Brynjólfsson 1988.
Carl Jörgensen í viðtali við Jón Gísla Högna-
son. Heima er bezt, 35. árgangur.
Sigurgrímur Jónsson, Jón Guðmundsson og
Páll Lýðsson: Flóabúið – Saga Mjólkurbús
Flóamanna í 60 ár. Mjólkurbú Flóamanna,
Selfossi 1989.
Sigurður Einarsson í Holti: Mjólkursamsalan í
Reykjavík 1935-15.janúar-1965, Þrjátíu ára
afmælisrit. Reykjavík 1965.
Jón Pálsson: Fyrsti bústjóri MBF. Suðurland
24. september 1955.
Gunnar Jónsson mjólkurfræðingur í samtali
við Freystein Jóhannsson.
Opnum kosningamiðstöð!
Stuðningsmenn Kjartans Magnússonar borgarfulltrúa
í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins vegna borgarstjórnarkosninga,
sem haldið verður dagana 4. og 5. nóvember 2005,
opna kosningamiðstöð að Síðumúla 13 í dag kl. 14.00.
Við bjóðum alla velkomna til þess að líta inn
og þiggja kaffiveitingar milli kl. 14.00-17.00.
Stuðningsmenn.
Skrifstofan verður opin milli kl. 15.00 og 21.00 virka daga og 11.00 og 18.00 um helgar.
Kosningaskrifstofa Kjartans Magnússonar, Síðumúla 13, 108 Reykjavík. Sími 5 530 530.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn