Morgunblaðið - 17.12.2005, Qupperneq 10

10 LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Starf íslensku friðargæsluliðanna ínorðurhluta Afganistans fólst aðmeginhluta í eftirliti með öryggis-ástandi og stöðugleika, að sögn
stjórnanda íslensku friðargæslusveitarinnar.
Um 90% af tímanum hefðu farið í að styðja við
staðarlögregluna og sýna fram á að hún hefði
stuðning ISAF.
Íslensku friðargæsluliðarnir klæddust her-
búningum, báru vopn og voru stundum kall-
aðir til ef afganskir lögreglumenn töldu
ástæðu til að sýna fram á að þeir hefðu stuðn-
ing ISAF, alþjóðlegs friðargæsluliðs Atlants-
hafsbandalagsins. Ásgeir Þór Ásgeirsson,
stjórnandi sveitarinnar telur engu að síður að
umræða um að verkefni sveitarinnar hafi verið
hernaðarlegs eðlis sé á villigötum, nær væri að
líkja störfum sveitarinnar við eftirlit lögreglu.
Ásgeir hefur mikla reynslu af lögreglustörf-
um á ófriðarsvæðum. Hann starfaði m.a. í 2½
ár í alþjóðalögreglu Sameinuðu þjóðanna í
Kosovo, þar af var hann eitt ár yfirmaður allra
öryggis- og sérsveita alþjóðalögreglunnar sem
auk annars höfðu það hlutverk að handtaka
eftirlýsta stríðsglæpamenn.
Ásgeir tók frá upphafi þátt í undirbúningi
fyrir starfsemi íslensku friðargæslunnar í
vestur- og norðurhluta Afganistan og fór auk
annarra í könnunarleiðangur þangað í janúar
á þessu ári. Í viðtali við Morgunblaðið sagði
hann að aðstæður í Afganistan hefðu því ekki
komið sér á óvart og verkefnin í engu verið
frábrugðin þeim sem hann bjóst við að þurfa
að sinna þegar hann hélt aftur utan sl. haust.
Um öryggisgæslu fyrir sendinefndir, sem
fjallað var um í Morgunblaðinu í gær, sagði
hann að hann hefði tekið þetta verkefni að sér
þar sem hann hefði sérþekkingu á þessu sviði,
sem sérsveitarmaður í sérsveit ríkislög-
reglustjóra og frá þeim tíma sem hann starfaði
í Kosovo.
Ásgeir sagði að hér á landi hætti sumum til
að gera of mikið úr kunnáttu hermanna er-
lendra ríkja í Afganistan. Staðreyndin væri sú
að yfirleitt væri um að ræða menn um tvítugt
sem hefðu lokið nokkrum árum af herskyldu
og hefðu takmarkaða innsýn í eðli eftirlits-
starfa, m.a. sökum þess hve ungir þeir væru.
Íslensku friðargæsluliðarnir hefðu verið á
„betri aldri“, þ.e. þeir væru einfaldlega lífs-
reyndari en flestir hermannanna og hefðu auk
þess haft betri bakgrunn og tækjabúnað en
aðrar sambærilegar sveitir. Að margra mati
hefði íslenska sveitin verið hæfari til að sinna
sínum verkefnum en þær sveitir sem skipaðar
voru hermönnum.
Sýndu fram á stuðning ISAF
Önnur íslensk friðargæslusveit hefur verið
að störfum í vesturhluta landsins. Áður en ís-
lensku friðargæsluliðarnir héldu utan í haust
ræddu fulltrúar utanríkisráðuneytisins um að
þeir mynduðu tvær hreyfanlegar eftirlits-
sveitir (Mobile observation teams), skamm-
stafað MOT, og að meginhlutverk þeirra væri
að leggja mat á þörfina fyrir hjálparstarf.
Seinna kom í ljós að slíkar sveitir eru einnig
nefndar hernaðarlegar eftirlitssveitir (Milit-
ary observation teams) og sagði Ian Ridge,
sem er undirofursti í breska hernum að hlut-
verk þeirra væri klárlega hernaðarlegt og fæl-
ist m.a. í því að vera úti í afskekktari byggðum
til að sýna heimamönnum að ISAF væri á
staðnum til að gæta öryggis.
Ásgeir kvaðst vera ósammála því að hlut-
verkið væri hernaðarlegt. Hann sagði að starf
sveitanna fælist fyrst og fremst í eftirliti,
áþekku löggæslu, og skipting í hernaðarlegar
eða hreyfanlegar sveitir færi að mestu eftir
því hvort þær væru skipaðar hermönnum eða
öðrum. Allar þessar sveitir hefðu unnið sam-
bærileg störf og telur Ásgeir raunar að starfið
henti miklu betur þjálfuðum lögreglumönnum
en hermönnum.
Studdu staðarlögregluna
Eins og fyrr segir líkir Ásgeir starfinu við
eftirlit löggæslu. Hann sagði að meðlimir í
sveitinni hefðu talað við allskonar fólk og setið
fjölda funda og með því reynt að leggja mat á
ástandið, aðallega með tilliti til öryggis og
stöðugleika en einnig með tilliti til þarfar fyrir
hjálparstarf. Hvarvetna hefði þeim verið vel
tekið. Til stóð að um áramótin kæmi þróun-
arfulltrúi til liðs við sveitina og teymið og
sagði Ásgeir að þá hefði upplýsingaöflun
vegna uppbyggingar- og hjálparstarfs eðlilega
aukist.
Ásgeir sagði að um 90% af starfinu hefðu
falist í að styðja staðarlögregluna á hverjum
stað og sýna fram á að ISAF stæði við bakið á
henni. Ef talið var að spenna væri að aukast í
tilteknum þorpum eða svæðum hefðu þeir far-
ið á staðinn til að sýna fram á stuðning við
staðaryfirvöld og lögreglu. Það hefðu þeir gert
einfaldlega með nærveru sinni. Einnig hefðu
þeir fylgst með framvindunni. Aðspurður
hvort í þessu hafi falist að sveitin hefði gripið
til vopna ef ráðist yrði á lögregluna sagði Ás-
geir að þeir hefðu átt að vera „óþekkt stærð“ í
augum þeirra sem lögreglan hafði áhyggjur af.
Þeir hefðu einnig verið í góðri aðstöðu til að
þrýsta á að afgönsk stjórnvöld sendu aukið
lögreglulið á staðinn eða afganska hermenn.
Það hefði verið alveg klárt að þeir áttu ekki að
beita valdi. Þá hefðu þeir aldrei farið í beinar
lögregluaðgerðir, s.s. að elta menn uppi, hand-
taka eða ráðast inn í hús.
Herbúningar urðu fyrir valinu
Aðspurður hvort hann teldi að lýsing hans á
starfi sveitarinnar væri í ósamræmi við þá við
lýsingu sem hefði komið fram af hálfu ráðu-
neytisins, sagðist Ásgeir ekki telja að svo
væri. Hann teldi að umræða um hugsanlegt
hernaðarlegt eðli verkefnisins réðist að miklu
leyti af því að íslensku friðargæsluliðarnir
klæddust herbúningum. Til samanburðar
benti hann á að í Kosovo hefðu íslenskir sér-
sveitarlögreglumenn tekið þátt í leit að eft-
irlýstum stríðsglæpamönnum og séð um flutn-
ing á þeim á milli staða. Vopnabúnaður hefði
verið sambærilegur og þetta hefðu verið
hættulegri störf en þau sem um var að ræða í
Afganistan. Hugsanlega hefði verið betra ef
íslenska sveitin hefði verið í lögreglubúningum
en herbúningarnir hefðu orðið fyrir valinu að
kröfu yfirmanna hjá uppbyggingarsveitum
ISAF. Ásgeir er lögreglumaður og hefur titil
aðalvarðstjóra hjá lögreglunni í Reykjavík.
Hann var sá eini í sveitinni sem hafði hlotið
sérsveitarþjálfun áður en til þessa verkefnis
kom. Gunnar Schram, settur yfirlög-
regluþjónn á Keflavíkurflugvelli, var hans
næstráðandi í sveitinni. Fleiri voru lög-
reglumennirnir ekki en að auki voru í sveitinni
þrír slökkviliðsmenn, einn vélvirki og einn bif-
vélavirki.
Aðspurður hvort ekki hefði verið þörf á
fleiri sérsveitarmönnum, sagði Ásgeir að hans
persónulega skoðun væri sú að hlutfall sér-
sveitarmanna í sveitinni hefði mátt vera hærra
og það hefði raunar verið skoðað, áður en
sveitin hélt utan, að fjölga þeim. Á hinn bóginn
hefði verið nauðsynlegt að í sveitinni væri vel
þjálfaður neyðarflutningamaður og góður við-
gerðarmaður en slíka menn gæti verið erfitt
að finna innan sérsveitarinnar. Þá hefði staðið
til, hefði orðið framhald á verkefninu í norður-
hlutanum, að fjölga sérsveitarmönnum þegar
næsti hópur yrði sendur út.
Spurður hvaða þjálfun friðargæsluliðarnir
hefðu hlotið sagði Ásgeir að þeir hefðu fengið
undirbúningsþjálfun í fyrrasumar og síðan
hefði tekið við sex vikna þjálfun í Noregi. Taldi
hann að þjálfunin hefði verið fyllilega nægj-
anleg. Hafa yrði í huga að þeir hefðu ekki
þurft herþjálfun, heldur eingöngu nægilega
þjálfun til að geta bjargað sér kæmu hættu-
legar aðstæður upp. Þá hefði reynsla hans af
sérsveitarstörfum vegið þungt.
Gætu ekki sætt sig við mannfall
Ásgeir metur það alls ekki svo að verkefnið í
norðurhlutanum hafi verið Íslendingum ofviða
eða þarna hafi verið farið út fyrir ákveðin
mörk hvað varðar þátttöku Íslands í alþjóð-
legum friðargæsluverkefnum. Ísland væri að
sjálfsögðu í annarri stöðu en ríki sem hefðu
her og að hans mati gætu Íslendingar ekki
sætt sig við að íslenskur friðargæsluliði biði
bana í átökum. Það þýddi á hinn bóginn ekki
að verkefnið í Afganistan hefði verið misráðið,
þvert á móti ættu Íslendingar að einbeita sér
að sambærilegum verkefnum. Þeir hefðu mik-
ilvæga sérþekkingu fram að færa, m.a. í sam-
göngum, og vísaði til sérútbúnu jeppanna sem
hefðu reynst margfalt betur en nokkur önnur
farartæki eftirlitssveitanna. Alltaf væri hætta
á árás á friðargæsluliða, svæði þar sem þörf
væri á friðargæsluliði væri í eðli sínu varasamt
og það væru í raun meiri líkur á að ráðist yrði
á óvopnaða friðargæsluliða en vopnaða.
„Mér finnst að það þurfi að koma skýrt fram
að þetta verkefni sem við tókum þátt í skipti
greinilega miklu máli fyrir fólkið á svæðinu.
Alls staðar þar sem við komum var okkur
mætt af miklum velvilja og greinilegt að mikl-
ar væntingar um betri tíð eru bundnar við
nærveru okkar og annarra friðargæsluliða í
Afganistan,“ sagði Ásgeir.
Stjórnandi friðargæslusveitarinnar í norðurhluta Afganistan telur störf hennar ekki hernaðarleg
Um 90% af starfinu fólust í
stuðningi við staðarlögregluna
Ásgeir Þór Ásgeirsson á fundi með lögreglumönnum og þorpshöfðingjanum í Andkhoy. Meg-
inhluti starfs sveitarinnar fólst í að styðja staðarlögregluna og sýna fram á stuðning ISAF.
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
PAUL H. Müller, aðal-
forstjóri Alusuisse frá
árinu 1976 til 1983 og
fyrrverandi stjórnarmað-
ur í félaginu, er látinn, 87
ára að aldri.
Dánardægur hans var
hinn 2. desember 2005 í
Kuesnacht í Sviss.
Müller var annar
tveggja helstu hvata-
manna þess að Alusuisse
reisti álverksmiðju á Ís-
landi á sjöunda áratugn-
um og dvaldi mikið á Ís-
landi vegna samninga-
gerðar og uppbyggingar fyrirtæk-
isins.
Paul H. Müller gegndi ásamt Em-
anuel R. Meyer, stjórnarformanni
Alusuisse, lykilhlutverki hjá fyrirtæk-
inu á miklum breytingatímum. Þeir
Müller og Meyer gerðu Alusuisse að
einu stærsta álfyrir-
tæki heims sem einnig
átti hagsmuna að gæta
í námugreftri og hrá-
efnisvinnslu, efna-
vinnslu og verkfræði-
þjónustu. Þeir félagar
urðu síðar að takast á
við erfiðleika af ýmsu
tagi, m.a. vegna orku-
kreppunnar, sem ollu
mörgum álfyrirtækj-
um búsifjum á árunum
1970 til til 1983.
Pauls H. Müllers
verður minnst sem
stjórnarmanns sem vann af trúfesti
við hlið Meyers að miklum framförum
í áliðnaði á heimsvísu á hröðu vaxt-
arskeiði greinarinnar.
Paul H. Müller var um árabil í
stjórn fyrirtækisins Iceland Spring
Water, Íslenskt ferskvatn hf.
Andlát
PAUL H.
MÜLLER
HREINN Elíasson list-
málari lést á Sjúkrahúsi
Akraness fimmtudaginn
15. desember sl., sjötíu
og tveggja ára að aldri.
Hreinn fæddist 19. sept-
ember 1933 í Reykjavík.
Hreinn var sonur
hjónanna Sigríðar Vikt-
oríu Einarsdóttur hús-
freyju og Elíasar Guð-
mundssonar skipstjóra.
Hann var þriðji í röð
átta systkina og ólst upp
á Akranesi frá 6 ára
aldri. Hreinn stundaði
nám við Bændaskólan-
um á Hólum 1952-1953.
Myndlistarnám hóf hann 1954 í
Myndlistarskóla Reykjavíkur, síðan
í Handíða- og myndlistarskólanum í
Reykjavík. Framhaldsnám stundaði
hann í Hamborg og Glasgow.
Hann hélt hátt á
annan tug einkasýn-
inga, flestar á Akra-
nesi auk samsýninga í
Reykjavík og víðar.
Hann var valinn fyrsti
bæjarlistamaður
Akraness 17. júní
1992.
Hreinn var frum-
kvöðull í útflutningi á
reiðhestum, mest til
Þýskalands og lagði
þar með grunninn að
frægð íslenska hests-
ins á erlendri grundu.
Frá og með árinu
1978 helgaði hann sig alfarið mynd-
listinni.
Á nýársdag 1954 kvæntist hann
eftirlifandi eiginkonu sinni Rut Sig-
urmonsdóttur frá Kolkuósi og eign-
uðust þau sex börn sem öll eru á lífi.
Andlát
HREINN
ELÍASSON UMSÓKNARFRESTUR um embættihéraðsdómara, sem mun eiga fast
sæti við Héraðsdóm Reykjaness,
rann út 9. desember sl. Dóms-
málaráðherra skipar í embættið frá
og með 1. febrúar 2006 að telja.
Umsækjendur eru fimm: Alma V.
Sverrisdóttir, löglærður fulltrúi við
embætti sýslumannsins í Reykjavík,
Arnfríður Einarsdóttir, skrif-
stofustjóri í Héraðsdómi Reykjavík-
ur, nú settur héraðsdómari við sama
dómstól, Bergþóra Sigmundsdóttir,
löglærður fulltrúi við embætti sýslu-
mannsins í Reykjavík, Pétur Dam
Leifsson, lektor við félagsvísinda- og
lagadeild Háskólans á Akureyri og
Sandra Baldvinsdóttir, lögfræð-
ingur á lagaskrifstofu dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins.
Umsóknir ásamt gögnum verða
nú sendar dómnefnd samkvæmt 4.
mgr. 12. gr. laga um dómstóla sem
fjallar um og lætur dómsmálaráð-
herra í té rökstudda umsögn um um-
sækjendur.
Fimm umsóknir
um embætti
héraðsdómara