Fréttablaðið - 22.12.2004, Síða 48

Að geta verið óþekktur
Stundum kemur sú tilfinning að heim-
urinn virðist vera hvolfast yfir og
vandamálin hverfa ekki heldur verða
stærri og stærri. Sem betur fer eiga
flestir einhvern til þess að leggja eyru
við vanda okkar; maka, foreldra eða
vini. En þeir eru líka margir sem hafa
engan til þess að hlusta á. Sumum
finnst þá gott að vera nafnlausir og
lausir undan þeim ótta að þekkjast.
Hjálparsími Rauða krossins er
hugsaður fyrir þá sem finna sig í þeirri
aðstöðu að þá vantar einhvern til þess
að tala við, deila hugsunum sínum og
tilfinningum. „Við hlustum með at-
hygli á hvern einstakling fyrir sig og
vandamál hans, viljum frekar að fólk
hafi einhvern til þess að deila kvíða sín-
um með í stað þess að sitja uppi með
hann einn,“ segir Elfa Dögg Leifsdótt-
ir, umsjónarmaður sjálfboðaliða Hjálp-
arsíma Rauða krossins.
Þann fyrsta nóvember síðastliðinn
sameinuðust Hjálparsími Rauða kross-
ins og Vinalínan undir einn hatt og
fengu númerið 1717. Síminn, sem er
opinn allan sólarhringinn yfir jólin, er
rekinn af Reykjavíkurdeild Rauða
krossins og er í samstarfi við Bráðamót-
töku geðsviðs, Landlæknisembættiið
og Neyðarlínuna 112.
Elfa Dögg segir tvo síðustu mánuði
ársins oft vera erfiða fyrir þá sem glíma
við þunglyndi, einmanaleika eða aðra
erfiðleika. Hátíðir eins og jólin magni
oft upp erfiðar tilfinningar sem eru til
staðar. Hátíðir þar sem fjölskyldan
skipti miklu máli og fjölskyldutengsl
eru ræktuð dragi enn frekar einmana-
leika og þunglyndi fram í ljósið.
Hjá Hjálparsímanum starfa að
mestu leyti sjálfboðaliðar. „Þeir sem
koma til starfa hjá okkur verða að vera
orðnir 23 ára og fara í gegnum þrenns
konar námskeið. Fyrst er grunnnám-
skeið um mannúðarstefnu Rauða
krossins. Þar á eftir fara þeir á námskeið
í sálrænni skyndihjálp sem stýrt er af
fagaðila og þar að auki fara sjálfboða-
liðarnir á námskeið í viðtalstækni sem
er á vegum aðila frá Landlæknisemb-
ættinu.“
Elfa segir að í erfiðustu tilvikunum
geti starfsfólkið sent símtölin áfram.
„Þegar sjálfboðaliði metur aðstæðurnar
þannig að um er að ræða lífshættu
vegna til dæmis hættu á sjálfsvígi, getur
hann áframsent símtölin til fagaðila,
svo sem bráðamóttöku Geðsviðs eða
112.“ Elfa hvetur þá sem á þurfa að
halda, að nýta þjónustu Hjálparsímans,
1717.
Sálgæsla er samfylgd
Fyrir marga er sjúkrahúsvist erfið og
reynir bæði á líkamlegt og andlegt þol.
Á meðan þeirri vist stendur er gott fyrir
sjúkling og aðstandendur hans að geta
rætt í trúnaði hluti sem þeir eru ef til
vill óvanir að ræða eða þora ekki að tala
um.
Séra Sigfinnur Þorleifsson, sjúkra-
húsprestur á Landspítalanum, Foss-
vogi, hefur starfað að sálgæslu á sjúkra-
húsum í tæp tuttugu ár og margt hefur
breyst síðan hann hóf störf. Í fyrstu var
hann aðeins einn, auk sjúkrahúsprests
Þjóðkirkjunnar, sem þá var starfandi á
Landspítalanum. Núna eru hins vegar
átta einstaklingar sem starfa við sál-
gæslu á sameinuðu ríkisspítölunum
þremur.
„Við reynum að vera samferða sjúk-
lingi í þeim átökum sem hann á við líf-
ið. Ef verið er að fara á braut sem end-
ar í vegleysu, þá reynum við að leiðrétta
stefnuna.“ Sigfinnur segir sálgæsluna
einnig vera til þess að hjálpa sjúklingi í
leit hans að eigin styrk og hvar sá styrk-
ur liggi. „Sjúklingur leitar merkingar í
hlutum sem oft virðast vera óskiljanleg-
ir eða miskunnarlausir.“ Sálgæslan er
því fyrst og fremst stuðningur við sjúk-
linginn sem er að heyja baráttu við lífið
sjálft.
Sú reiði sem oft blossar upp við
sjúkrahúsvist er ein þeirra erfiðra til-
finninga sem sálgæslan fæst við. „Við
reynum að vinna þetta þannig að sú til-
finning verði sjúklinginum ekki hindr-
un, heldur geti hjálpað honum að ná
fram og vaxa.“
Sálgæsla á sjúkrahúsi er samfylgd
um lengri eða skemmri veg og tekur
eitt skref í einu. Hún byggist fyrst og
fremst á trausti og trúnaði þannig að
sjúklingurinn geti verið öruggur með
sig. Sigfinnur segir það vera mikilvægt
að ekki sé farið á bakvið sjúklinginn og
hann sé ekki leyndur neinu. Slíkt geti
skapað vantraust milli hans og aðstand-
enda hans. „Sjúklingurinn verður að
vera viss um að það sem fari okkar á
milli, fari ekki út fyrir það. Hann verð-
ur líka að vera viss um að ekki sé verið
að fara á bak við hann.“
Umhyggja, hlýja og virðing eru
meginforsendur í sálgæslu og segir Sig-
finnur að forsenda þess að gera gott
gagn sé að viðkomandi fái þá tilfinn-
ingu að hann sé virtur fyrir það sem
hann er. „Það má aldrei ætla einstak-
lingi eitthvað annað en hann er. Hann
er það sem hann er og því þarf að nálg-
ast hann á hans eigin forsendum. Það
má aldrei ryðjast inn í sál annarrar
manneskju eða persónu.“
Þrátt fyrir að dauðinn sé oft og tíð-
um nálægur á sjúkrahúsum segir Sig-
finnur þá sem starfi að sálgæslu ekki
einblína á hann. „Þó óhjákvæmilega
geti brugðið til beggja vona, þegar
fengist er við erfiða sjúkdóma, þá tök-
um við fyrst og fremst afstöðu með líf-
inu og erum lífsins megin. Allt okkar
starf byggist á því, að sjúklingurinn hafi
sigur. Við verðum engu að síður að vera
raunsæ og passa okkur á því að ekki séu
gefnar neinar falsvonir.“
Sorgin afhjúpar okkur
Andlát af völdum slysfara vekja upp
sterk viðbrögð og spurningar sem erfitt
er að svara. Áfallið sem snöggt andlát
veldur er oft gríðarlega mikið. „Erfiðar
spurningar, reiði og sorg eru eðlileg við-
brögð,“ segir séra Kjartan Sigurbjörns-
son, sjúkrahúsprestur á Landakoti, sem
auk þess hefur starfað með lögreglunni
í veitingu áfallahjálpar síðan 1995.
„Eftir snjóflóðin fyrir vestan varð tölu-
AÐGÁT HÖFÐ Í NÆRVERU SÁLAR
Sorg, sektarkennd og
reiði eru allt sam-
mannlegar tilfinning-
ar sem brjótast fram,
þegar erfiðir sjúk-
dómar, andlát eða
áföll bera að dyrum.
Á slíkri stundu er gott
að leita til fólks sem
við vitum að hægt er
að treysta, sem sýnir
okkur virðingu og
umhyggju á erfiðri
stundu í fullum trún-
aði. Freyr Gígja Gunn-
arsson hitti fólkið
sem hjálpar öðrum að
fást við baráttu lífsins
sem oft getur orðið
hvað erfiðust þegar
jólin ganga í garð.
F2 16 22. desember 2004 MIÐVIKUDAGUR
Séra Sigurður Pálsson
Hlýja og nánd skiptir barnið meira máli en nokkuð annað þegar það fæst við sorgina.