Fréttablaðið - 22.12.2004, Qupperneq 62

22. desember 2004 MIÐVIKUDAGUR30
ar
g
u
s
–
0
4-
07
73
Verkefnisstjóri á villigötum?
Í frétt í Fréttablaðinu hinn 15.
desember síðastliðinn., undir yfir-
skriftinni „Fríkirkjuprestur vill
jafnræði trúfélaga“, var rætt við
sr. Hjört Magna Jóhannsson,
prest í Fríkirkjunni í Reykjavík,
en hann hefur undanfarin misseri
vakið athygli á verulegri mismun-
un milli evangelísk-lúterskra trú-
félaga í landinu. Í stjórnarskrá Ís-
lands er í 62. gr. kveðið á um að
hin evangelíska-lúterska kirkja
skuli vera þjóðkirkja á Íslandi og
að ríkisvaldið skuli að því leyti
styðja hana og vernda. Fríkirkjan
í Reykjavík er evangelískt-lút-
erskt trúfélag, eins og kveðið er á
um í lögum safnaðarins, en er
sjálfstætt trúfélag og með fullt
forræði í eigin málum gagnvart
stofnunum og stjórnvöldum. Frí-
kirkjuprestur hefur í málflutningi
sínum óskað eftir að jafnræði ríki
milli trúfélaganna, hinnar evang-
elísku-lútersku þjóðkirkju og ann-
arra evangelískra-lúterskra trú-
félaga, en hvorki að Fríkirkjan í
Reykjavík njóti forréttinda um-
fram önnur trúfélög né að hún
gangi inn í Þjóðkirkjuna (ríkis-
kirkjuna). Í fréttinni í Fréttablað-
inu bendir Fríkirkjuprestur á að
Þjóðkirkjan sé ekki kristileg þar
sem hún loki augum fyrir þessu
ranglæti. Í tilefni af þessum orð-
um er í frétt blaðsins haft sam-
band við Halldór Reynisson, verk-
efnisstjóra fræðslusviðs Þjóð-
kirkjunnar. Hann telur málflutn-
ing prests Fríkirkjunnar ómál-
efnalegan og vísar svo til þess að
svo virðist sem það sé meginósk
Fríkirkjuprests að Fríkirkjan geti
sótt í svokallaðan jöfnunarsjóð
Þjóðkirkjunnar. Síðan segir verk-
efnisstjórinn að um þann sjóð
gildi hins vegar lög sem komi í
veg fyrir að það sé hægt, m.a.
vegna þess að meðlimir í Fríkirkj-
unni greiði ekki í hann sem með-
limir Þjóðkirkjunnar geri aftur á
móti.
Gera verður verulegar athuga-
semdir við þessi orð verkefnis-
stjóra Þjóðkirkjunnar. Í fyrsta
lagi er meginósk Fríkirkjuprests
að jafnræði ríki meðal þeirra trú-
félaga sem stjórnarskráin veitir
vernd, þ.e. evangelísk-lúterskri
kirkju, en innan þeirrar kirkju-
deildar eru mörg trúfélög og Þjóð-
kirkjan þeirra stærst, en Fríkirkj-
an í Reykjavík kemur þar næst á
eftir. Þetta er grundvallaratriðið –
jafnræði þessara trúfélaga. Því er
það rangt að meginósk Fríkirkj-
unnar sé að geta sótt í jöfnunar-
sjóð Þjóðkirkjunnar, eins og verk-
efnisstjórinn nefnir svo, en sá
sjóður er reyndar ekki kenndur
við Þjóðkirkjuna heldur ber heitið
Jöfnunarsjóður sókna og um hann
er fjallað í II. kafla laga um sókn-
argjöld ofl. nr. 91/1987 og í sér-
stakri reglugerð um sjóðinn nr.
206/1991 með síðari breytingum.
Telja verður verulegan vafa
leika á að sú staðhæfing verkefn-
isstjórans fáist staðist, að þau
ákvæði laga um sóknargjöld sem
um Jöfnunarsjóðinn gilda, girði
fyrir það að Fríkirkjan geti sótt í
þann sjóð, verði látið reyna á synj-
un þjóðkirkjustofnunarinnar þar
um, en þjóðkirkjustofnunin hefur
synjað umsókn frá Fríkirkjunni í
Reykjavík um úthlutun úr sjóðn-
um. Ekki verður séð af ákvæðum
laga og reglugerðar um sjóðinn að
skilyrði um þjóðkirkjuaðild sé
forsenda úthlutunar úr sjóðnum.
Þá verður ekki betur séð en að
sú staðhæfing verkefnisstjórans,
að ákvæðin um jöfnunarsjóðinn
útiloki úthlutun til Fríkirkjunnar
m.a. á þeim grundvelli að meðlim-
ir í Fríkirkjunni greiði ekki í þann
sjóð sem meðlimir Þjóðkirkjunn-
ar geri aftur á móti, sé mjög um-
deilanleg. Eins og kunnugt er eiga
þjóðkirkjusöfnuðir, skráð trú-
félög og Háskólasjóður hlutdeild í
álögðum tekjuskatti og í samræmi
við það greiðir ríkissjóður ákveð-
ið gjald fyrir hvern einstakling 16
ára og eldri. Þetta gjald skiptist
þannig að vegna einstaklings sem
skráður er í Þjóðkirkjuna, greiðist
það til þess safnaðar sem viðkom-
andi tilheyrir. Vegna einstaklings
sem tilheyrir skráðu trúfélagi
greiðist gjaldið til hlutaðeigandi
trúfélags og vegna einstaklings
sem hvorki er í Þjóðkirkjunni né
skráðu trúfélagi greiðist gjaldið
til Háskóla Íslands. Það er einung-
is gjald vegna þeirra einstaklinga
sem eru í Þjóðkirkjunni en eru
óstaðsettir á landinu samkvæmt
þjóðskrá, sem rennur til Jöfnun-
arsjóðs sókna. Auk gjalds vegna
þessara síðastgreindu einstak-
linga sem ríkissjóður skilar í
Jöfnunarsjóðinn, greiðir ríkis-
sjóður hins vegar ákveðið fram-
lag í sjóðinn af tekjuskatti og er
miðað við 18,5% af þeim gjöldum
sem renna til safnaða Þjóðkirkj-
unnar. Það að tiltaka þetta viðbót-
arframlag ríkissjóðs í Jöfnunar-
sjóðinn sem sérstaka greiðslu
sérhvers meðlims Þjóðkirkjunn-
ar í Jöfnunarsjóðinn er hins veg-
ar afar umdeilanlegt ef ekki bein-
línis rangt.
Ljóst er af framansögðu að
Fríkirkjan í Reykjavík hefur
margvíslegar athugasemdir við
þann málflutning sem fram kem-
ur hjá verkefnisstjóra fræðslu-
sviðs Þjóðkirkjunnar og sem end-
urspeglast hefur í afgreiðslu
þjóðkirkjustofnuninnar á erind-
um frá Fríkirkjunni í Reykjavík
um leiðréttingu á þeim rangind-
um. Hins vegar er það von Frí-
kirkjunnar að þau orð sem fram
koma í fréttinni um vilja Þjóð-
kirkjunnar að Fríkirkjusöfnuður-
inn í Reykjavík sitji ìvið sama
borð og þjóðkirkjusöfnuðirî end-
urspegli raunverulegan vilja til
að leiðrétta þessa mismunun og
ranglæti og að orðum í þá veru
fylgi gerðir.
Höfundur á sæti í safnaðarráði
Fríkirkjunnar í Reykjavík.
Þrælahald nútímans og Jósef Stalín
Um þessar mundir birtist hver
bókin á fætur annarri um hryðju-
verkamenn fyrri tíma sem í krafti
ríkisstjórna hafa stundað stórtæk
hryðjuverk gagnvart eigin þegn-
um. Hörmulegasta dæmið er ný-
útkomin bók um stjórnartíð Jós-
efs Stalíns og það einræði sem
honum tókst að koma sér upp árið
1932, afbrotaliði sínu til verndar
og sem ekki lauk fyrr en með frá-
falli hans í mars 1953.
Samfelldri kúgun, hryðjuverk-
um, fjöldaaftökum, einstökum
morðum undir yfirskini umferð-
arslysa, ofsóknum í garð ein-
stakra stétta menntafólks, herfor-
ingja, þjóðarbrota sem engan endi
tók ár eftir ár. Beitt var kerfis-
bundnum stjórnvaldsaðgerðum
sem leiddu til stórfelldrar hung-
ursneyðar meðal íbúa heilla
landssvæða. Sagnfræðingurinn og
fréttamaðurinn Simon Sebag
Montefiore sat nær allan tíunda
áratug síðustu aldar og fletti
skjölum leynilögreglu Sovétríkj-
anna. Hún var síðast þekkt undir
nafninu KGB, áður NKVD og þar
áður GPU. Bókin lýsir örlögum
samverkamanna, sem margir
urðu fórnarlömb eigin bragða, og
pyntingum og morðum sem voru
skipulögð persónulega á hæstu
stöðum undir forustu Stalíns
sjálfs. Að sjálfsögðu eru þetta
sorglegar og ógnvekjandi stað-
reyndir í augum allra sem hafa átt
sér draum um möguleika sósíal-
ismans til að skapa betra þjóðfé-
lag með því að byggja nýtt. Mörg-
um kemur eflaust í hug að mat
jafnaðarmanna hafi á sínum tíma
verið betri leið, að bæta það sem
fyrir var og sveigja í átt að þörf-
um ALLRA íbúa. Skapa víxlsverk-
an hagsmunanna undir friðsam-
legum formerkjum lýðræðislegs
stjórnarfars.
Það er að sjálfsögðu ekki sósí-
alismi að senda nær 30 milljónir
manna í vinnubúðir til að verða
ódýrt vinnuafl til að byggja upp
hagvöxt og aukin lífsgæði með
ókeypis sjúkrahúsum og fræðslu-
stofnunum fyrir þá sem fengu að
ganga lausir. En þeir bjuggu hins
vegar við stöðugan ótta um að
verða næstir inn í Gúlagið!
Tæplega 30 milljónir manna
voru fluttar í þrælkunarbúðir á 20
ára tímabili. Af þeim fórust um 21
milljón manns. Árin 1947-1948, á
dögum Krútsjoffs sem „forsætis-
ráðherra“ Stalíns í Úkraínu, lést
nær 1 milljón manns úr hungri.
Þegar jafnvel þessum blóði drifna
manni ofbauð ástandið og lagði til
skattalækkanir til bænda, var
honum vikið frá völdum. Þótti
heppinn að verða ekki skotinn.
Þessar tölur ná ekki til mannfórna
vegna síðari heimsstyrjaldar. Á
þessu sést að Adolf Hitler er „ekki
nema“ hálfdættingur á við Jósef
Stalín. Aðrar helfarir svo sem Pol
Pot ónefndar. Í ljós kemur að aðr-
ar ofsóknir í heimssögu síðustu
alda verða hégómi einn við þenn-
an samanburð.
En svo vaknar áleitin spurning;
hverju eru menn bættari með því
að velta sér upp úr þessum mann-
réttindabrotum fyrri tíma? Þetta
fólk er hvort sem allt horfið yfir
móðuna miklu og verður ekki end-
urheimt né beðið afsökunar!? Er
þetta ekki hvort sem er liðin tíð?
Nei, þetta er ekki liðin tíð.
Fyrir fáum árum fóru fram
fjöldamorð í okkar heimshluta á
Balkanskaga. Enn er verið að
grafa upp úr fjöldagröfum lík sak-
lausra borgara og bera á þau
kennsl, vinna úr sálrænum afleið-
ingum ofbeldis á borð við pynting-
ar og nauðganir.
Þær raddir heyrast að stórstíl-
að vinnubúðaþrælahald sé liðin
tíð, þrælkun til að lækka vöruverð
og auka hagsæld sé ekki lengur
við líði. Þetta er hins vegar mikill
misskilningur. Kommúnista-Kína
rekur í dag umfangsmestu þræla-
vinnubúðir heimsins. Það er
mönnum greitt kaup, 20 kr á dag,
vinnutíminn er milli 14 og 16 tím-
ar á dag, 7 daga vikunnar. Fjórir
frídagar á ári. Menn komast iðu-
lega ekki heim til sín í fríum
þessa fjóra daga, hvorki eru efni
né tími nægileg til að yfirgefa
búðirnar. Þetta vita menn. Það
mun enginn geta komið eftir 40 ár
og sagt: „Við vissum þetta ekki.“
Þessar þrælkunarbúðir bjóða okk-
ur Vesturlandabúum upp á ódýr-
ari vörur, meiri lífsgæði ofan á
það sem fyrir er. Þetta fer fram
með vitund og vilja kínverskra
stjórnvalda og er því ekki hægt að
bera alveg saman við aðstæður á
Indlandi. Munurinn er þó ekki
mikill. Þrælkun fólks á báðum
stöðum.
Ýmis jákvæð teikn eru á lofti.
Verkalýðshreyfingunni hefur tek-
ist að fá örfá stórfyrirtæki í lið
með sér, t.d. í Kína, eins og IKEA.
Þeir standa að kröfunni um rétt-
indi verkafólks. Íslensk verka-
lýðshreyfing á mikið lof skilið
fyrir virka þátttöku í alþjóða-
starfi verkalýðshreyfingarinnar,
þrátt fyrir lítil efni. Barátta sjó-
manna við þrælakjör á sjónum er
endalaus. Iðnaðarmannasamtökin
hafa stutt aðgerðir í Kína og víðar,
samtök opinberra starfsmanna í
Suður-Kóreu og samtök verslun-
armanna hafa sinnt verkefnum á
Balkanskaga og víðar. Síðast en
ekki síst Efling með beinu sam-
starfi við verkalýðsfélögin í
Búlgaríu sem tengjast fyrirtækj-
um í eigu íslenskra aðila.
Áfram verður vonandi haldið á
þessari braut, braut sem allir
landsmenn mega vera stoltir af að
styðja og styrkja. Þannig gerum
við tvennt. Stöndum vörð um þró-
un og eflingu okkar eigin velferð-
arkerfis á sama tíma og menn
taka þátt í að byggja upp og skapa
lífvænlegar forsendur framfara,
menntunar og velferðar í þessum
löndum meðal almennra íbúa
landanna. Slík þróun eflir og
styrkir friðvænlegri heim þegar
til lengri tíma er litið. Sameinuðu
þjóðirnar starfa á svo margþætt-
um sviðum. Samstarf um hernað á
hendur harðstjórum sem hentar
Bandaríkjamönnum hverju sinni
er mest áberandi. Samþykktir SÞ
snúast um atriði eins og þríliða
samstarf vinnumarkaðarins. Þar
er kveðið á um rétt fólks til að
bindast samtökum um kaup og
kjör. Í því starfi ber ekki aðeins
verkalýðshreyfingin ábyrgð, þó
mönnum sýnist svo. Ábyrgð at-
vinnurekenda er ekki minni en
ríkisvaldsins í þessum efnum. Það
er þetta starf sem byggja verður
undir í okkar heimshluta, í Rúss-
landi og fyrrverandi austantjalds-
ríkjum.
Alþjóðasamtök verða að koma
að þessari þróun í Kína. Þangað til
eigum við að velta vandlega fyrir
okkur hvort við látum freistast til
að kaupa ódýrt glingur og dót það-
an. Ég hef látið slík innkaup eiga
sig undanfarin ár og mun halda
áfram að gera svo þangað til vinnu-
búðir þar í landi verða aflagðar.
Látum ekki svita, tár og angist
þrælkunarbúðafólks í Kína verða
undirstöðu velferðarþjóðfélagsins
okkar. Gerum þá kröfu til þeirra
sem stunda viðskipti við Kína að
þeir setji fram kröfur um réttindi
fólks í samræmi við samþykktir SÞ
sem Kínverjar sjálfir hafa staðfest
og fullgilt sem aðili að SÞ.
Höfundur er túlkur og leiðsögu-
maður – fyrrum starfsmaður
verkalýðshreyfingarinnar.
BORGÞÓR S. KJÆRNESTED
UMRÆÐAN
STYRJALDIR OG
KÚGUN
ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR, LÖG-
FRÆÐINGUR SKRIFAR UM TRÚFÉLÖG