Fréttablaðið - 26.01.2007, Blaðsíða 28

greinar@frettabladid.is
Ef stjórnarflokkarnir fá þingmeirihluta í komandi
kosningum, þá er eðlilegast, að
þeir haldi áfram samstarfi. Það
hefur gengið vel. Ef stjórnarand-
stæðingar verða hlutskarpari, þá
munu þeir reyna stjórnarmyndun
saman, eins og þeir segjast stefna
að. Hvað myndi vinstri stjórn
undir forsæti Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur gera? Reynum að
reikna það út.
Í fyrsta lagi má styðjast við
reynsluna af fyrri vinstri stjórnum
á Íslandi. Vinstri stjórnin 1971-
1974 skildi eftir sig 50% verð-
bólgu, en vinstri stjórnin 1980-1983
100% verðbólgu. Vinstri stjórnin
1988-1991 sóaði almannafé í
loðdýrarækt og fiskeldi og lét eftir
sig stórkostlegan fjárlagahalla.
Í öðru lagi má styðjast við
reynsluna af stjórn Ingibjargar
Sólrúnar í Reykjavík 1994-2002. Á
sama tíma og ríkið lækkaði skatta
verulega, hækkaði R-listinn
opinber gjöld í Reykjavík. Útsvar
hækkaði úr 9,2% 1994 í 13,03%
2005. Skatttekjur borgarinnar
jukust um fjórðung. Á sama tíma
og ríkið lækkaði hreinar skuldir
sínar úr 172 milljörðum kr. 1997
niður í 45 milljarða kr. 2006,
tífölduðust hreinar skuldir
borgarinnar, úr röskum 4 milljörð-
um kr. 1993 í 44 milljarða kr. 2002.
Í þriðja lagi má styðjast við
reynsluna af stjórn jafnaðarmanna
í Svíþjóð, en Samfylkingin vill fara
„sænsku leiðina“. Svíar voru
löngum ríkasta þjóð Norðurlanda,
en eru nú hin fátækasta. Lands-
framleiðsla á mann í Svíþjóð var
1964 um 90% af landsframleiðslu á
mann í Bandaríkjunum, en er nú
um 75%. Raunverulegt atvinnu-
leysi er um 15-17% og bitnar
aðallega á æskufólki. Nánast öll ný
störf frá 1950 hafa orðið til í
opinbera geiranum. Skattheimta
nemur um 60% af landsfram-
leiðslu. Í fjórða lagi má styðjast
við orð Ingibjargar Sólrúnar og
annarra forkólfa Samfylkingarinn-
ar. Þau virðast ekki geta á heilum
sér tekið, því að í góðæri síðustu
tíu ára hefur sumum gengið enn
betur en öðrum. Þau tala um, að
fjármagnstekjuskattur sé of lágur
og auka þurfi framlög til velferð-
armála (þótt þau hafi stóraukist
síðustu ár). Þau vilja stöðva
virkjanir og hafa í hótunum við
útgerðarfyrirtæki. Þau virðast
ekki hafa neinn áhuga á hagvexti.
Fyrsta verk Ingibjargar
Sólrúnar í Stjórnarráðinu verður
vitanlega að taka niður málverkin í
húsinu af Jóni Þorlákssyni, Ólafi
Thors og Bjarna Benediktssyni.
Annað verkið verður að ráða
nokkra vildarvini til skrafs og
ráðagerða. En umræðustjórnmálin
munu ekki reynast ókeypis.
Ríkisútgjöld munu stóraukast og
skattar hækka. Skatttekjur ríkisins
munu minnka vegna aukinnar
skattheimtu, því að atvinnulífið
mun dragast saman, og þá verða
tekin lán, svo að hreinar skuldir
ríkisins munu stóraukast.
Fjármagnstekjuskattur verður
hækkaður úr 10% í 20%, en við það
hverfur skattstofninn áreiðanlega
að mestu leyti, svo að ríkið missir
af 15-20 milljarða tekjum á ári.
Tekjuskattur á fyrirtæki verður
hækkaður úr 18% í 30%, en við það
minnka tekjur ríkisins (alveg eins
og þær jukust við lækkunina),
líklega um 10 milljarða. Sérstakur
skattur á útgerðarfyrirtæki verður
stórhækkaður.
Þetta verður atvinnulífinu
þungbært. Seðlabankinn verður
sviptur sjálfstæði og látinn „leysa“
vandann með lánsfjárþenslu.
Verðbólga eykst þá í 20-30% að
minnsta kosti, en fjöldi fólks mun
ekki ráða við afborganir af
húsnæðislánum og missa heimili
sín. Bankar munu lenda í miklum
erfiðleikum. Ríkt fólk hraðar sér
til útlanda með fyrirtæki sín og
fjármagn (en við það verður
tekjuskipting vissulega jafnari).
Atvinnuleysi eykst í 10-15%,
sérstaklega í röðum æskufólks. Nú
eru hreinar skuldir ríkisins á mann
um 150 þúsund kr. Þær munu
tífaldast, í 1,5 millj. kr. á mann.
Skattheimta ríkisins, sem á
samkvæmt áætlunum að fara í
32% 2008, mun þess í stað aukast
um fjórðung, í 40%, svo að hið
opinbera, ríki og sveitarfélög, mun
samtals taka til sín 52% af
landsframleiðslu. Ísland mun
dragast aftur úr Danmörku og
Noregi í almennum lífskjörum og
lenda við hlið Svíþjóðar.
Hér hef ég ekki gert annað en
reikna framtíðina út eftir fenginni
reynslu. Vonandi hef ég rangt fyrir
mér. En sporin hræða.
Vinstri stjórn?
Fyrsta verk Ingibjargar Sól-
rúnar í Stjórnarráðinu verður
vitanlega að taka niður mál-
verkin í húsinu af Jóni Þorláks-
syni, Ólafi Thors og Bjarna
Benediktssyni. Annað verkið
verður að ráða nokkra vildar-
vini til skrafs og ráðagerða.
Samningur sá sem nýlega var gerður við Háskóla Íslands um eflingu rannsókna
við skólann markar tímamót. Sameiginlegt
markmið samningsaðila er að tryggja gæði
kennslu og rannsókna við Háskólann og
stuðla að metnaðarfullri framþróun í starf-
semi skólans.
Framlög til Háskóla Íslands voru hækk-
uð um 300 milljónir króna á fjárlögum 2007
í tengslum við samninginn. Rannsóknarframlög til
skólans munu hækka um 640 milljónir króna árlega á
tímabilinu 2008-2011 og hafa þá hækkað um tæpa þrjá
milljarða í lok samningstímabilsins, árið 2011.
Það er athyglisvert að Samfylkingin hefur nú tekið
þann kúrs að leggjast gegn þessari eflingu Háskóla
Íslands líkt og fram kemur í grein þingmannsins Þór-
unnar Sveinbjarnardóttur í Fréttblaðinu miðvikudag-
inn 24. janúar. Þórunn segir að best sé að setja aukið
fjármagn í samkeppnissjóði og að sú ákvörðun að efla
rannsóknir við HÍ „sé í raun óskiljanleg í ljósi þróun-
arinnar á háskólastigi og í vísindasamfélaginu“. Með
samningnum sé verið að „feta veg meðalmennskunn-
ar“.
Þetta eru kaldar kveðjur til Háskóla Íslands og
óneitanlega nýstárlegur rökstuðningur að með því að
efla okkar helstu menntastofnun verulega sé verið að
ýta undir meðalmennsku.
Ekki síður vekur athygli að Samfylkingin
sem til þessa hefur verið óvinveitt einka-
reknum háskólum og haft horn í síðu sam-
keppnissjóða skuli nú leggjast gegn því að
Háskóli Íslands sé efldur með þeim rökum
að betur hefði farið á því að leggja fjármagn-
ið í samkeppnissjóði.
Höldum nokkrum staðreyndum til haga.
Á undanförnum árum hafa framlög til
háskólamenntunar aukist hröðum skrefum,
eða úr 6,6 milljörðum við upphaf kjörtíma-
bilsins árið 2002 í 10,8 milljarða á fjárlögum
þessa árs. Fjöldi háskólanema hefur tvöfald-
ast á örfáum árum. Námsframboðið hefur aldrei verið
meira. Framlög í samkeppnissjóði hefur rúmlega tvö-
faldast á kjörtímabilinu. Er þetta að feta veg meðal-
mennskunnar?
Ég fagna því að Samfylkingin áttar sig loks á mik-
ilvægi samkeppnisjóða. Það er stefna ríkisstjórnar-
innar að áfram verði unnið að eflingu þeirra og raunar
sérstaklega tekið fram í samningi stjórnvalda og HÍ.
Til að háskólar og vísindamenn þeirra séu í stakk
búnir til að keppa um fé í samkeppnissjóðum, innlend-
um jafnt sem erlendum, verður hins vegar ákveðinn
grunnur að vera til staðar. Á síðustu árum hafa rann-
sóknarframlög til háskóla margfaldast. Með nýjum
samningi er Háskóli Íslands viðurkenndur sem horn-
steinn okkar háskólakerfis. Er Samfylkingin á móti
því?
Höfundur er menntamálaráðherra.
Er Samfylkingin á móti eflingu HÍ?
H
vaðan skyldi hún ættuð ræðan sem gripið er til um
öfundina þegar fundið er að makindum og óhófi
hinna auðugu?
Rótin er ævinlega sú sama: einhver bubbinn
missir sig í ofsalegu ríkidæmi sínu og ber sig eins
og smákóngar fyrri tíða. Þegar vottar fyrir opinberri vandlæt-
ingu á misskiptingu auðsins hefst ræða, ýmist úr munni eyðslu-
seggsins eða málsvara hans.
Hvað er öfundsvert í högum hins auðuga? Látlítil græðgin
sem heimtar á okkar tímum sjúklegan gróða sem er í engu sam-
ræmi við venjulega ávöxtun fjár, hvorki í þróuðum samfélögum
né þróunarlöndum, er það hún sem er öfundsverð?
Er það valdastaða hans fengin með styrkum vina- og
hagsmunaböndum í samfélagi þar sem kerfin riðlast hratt og
örfáum er veitt tækifæri til uppkaupa á eignum almennings eins
og dæmin sanna í austurvegi og okkur nær? Að kunna og geta
makað krókinn, farið á svig við almenn viðhorf sanngirni og
réttlætis? Er sú gáfa öfundsverð?
Varla er það óhófið sem menn vilja komast í, hin skamma
sæla neyslunnar, þar sem hinn ofsaddi mettar sig á blístrinu svo
honum verður illt. Eða eru það hin ytri tákn hégómans sem menn
skarta og hefja sig á stalla með. Eru þau öfundsverð?
Sálaróvinir sækja heim snauða og ríka. Blasa ekki við dæmin
að auði fylgir oft óhamingja?
Ríkidæmi í samfélagi okkar hefur lengst af farið fram með
meðalhófi og stillingu – skynsemi og varúð þess hyggna sem
veit að veraldargengi er valtast af völtu. Sú auðstétt sem nú er
orðin til á Íslandi veit að hóf er best, þó hún missi sig á stund-
um í oflátungslegum bokkahætti. Flestir í þeim söfnuði þekkja
sér nærri dæmi um sára fátækt, þrældóm langra vinnudaga,
sundrungu fjölskyldunnar og þann einmanaleik sem mörgum er
búinn í okkar samfélagi. Að ónefndum heilsubresti og umönnun
− ef gefst − sem brátt skilur á milli hinna auðugu í samfélaginu
og allra hinna sem eru mannsævina að öngla saman í þak yfir
höfuðið og menntun fyrir börnin sín. Fáir þeirra ná á sinni stuttu
ævi að draga saman það fé sem eytt var í alræmda veislu auð-
manns á dögunum á einni skammri kvöldstund. Betur væri að
þeirri gleði hefði verið aflýst.
Á endanum falla allir eins og grasið: hold verður mold. Nema
upphefjist sá siður að greftra auðkýfinga enn á ný með skarti,
veisluföngum og þjónaliði sínu: þrjá þreytta söngvara og flygil
í mína gröf.
Auðmenn landsins risu upp á skömmum tíma fyrir dugnað,
aðstöðu og tækifæri sem þessi þjóð gaf þeim og þeir hrifsuðu.
Þeim er hollast að misbjóða ekki almenningi með stærilæti og
stórbokkaskap. Kjósi þeir ekki, er þeim skást að finna sér aðra
þjóð. Í útlöndum er öllum sama hvernig þeir láta. Þar þekkir
þá enginn. Hér heima stendur fólki ekki á sama. Skipti það
auðkýfinga landsins máli.
Makindi auðsins
og öfundin