Fréttablaðið - 28.08.2008, Blaðsíða 18

18 28. ágúst 2008 FIMMTUDAGUR
FRÉTTAVIÐTAL: Ráðstefna eldfjallasérfræðinga í Reykjavík
FÖSTUDAGUR
8. FEBRÚAR 200
8
FYLGIRIT FRÉT
TABLAÐSINS
...alla daga
Allt sem þú þarft...
Fréttablaðið er mest lesna dagblað landsins
og það eina sem kemur út alla daga vikunnar.
Lesendur vita að hverju þeir ganga þegar þeir
opna Fréttablaðið.
Þing Alþjóðasambands eld-
fjallafræðinga (IAVCEI)
var haldið í Reykjavík dag-
anna 17.-22. ágúst. Saman
voru komnir hartnær 1000
vísindamenn frá 50 þjóð-
löndum. Skipuleggjendur
ráðstefnunnar segja hana
vera stórviðburð í fræða-
samfélaginu á Íslandi.
Um var að ræða stærsta þing í
raunvísindum sem farið hefur
fram á Íslandi en þing alþjóða-
sambandsins eru haldin á fjög-
urra ára fresti. Flutt voru 700
erindi en fjallað var um alla þætti
eldvirkni og eldgosa, stærstu
sprengigos, sem verða á tugþús-
unda ára fresti, jarðhita, jökul-
hlaup og eldvirkni á öðrum hnött-
um.
Þau Guðrún Larsen, Magnús
Tumi Guðmundsson og Ármann
Höskuldsson báru hitann og þung-
ann af ráðstefnuhaldinu.
Thorarinsson Medal
„Á ráðstefnunni voru birtar nið-
urstöður fjölmargra óbirtra
fræðigreina þar sem verið er að
kynna nýjar og ferskar hugmynd-
ir,“ segir Ármann. „Birt voru á
ráðstefnunni 1.300 framlög sem
skiptist í 700 erindi og 600 vegg-
spjöld. Þetta er gríðarlega fjöl-
breytt og þeir sem að þessu koma
eru bæði stúdentar og sérfræð-
ingar.“
Ráðstefnan hefur verið í undir-
búningi í tæp fjögur ár. Þá var
lögð fram tillaga frá Íslandi um að
halda ráðstefnuna, en Frakkar
sóttust einnig eftir því að halda
ráðstefnuna. „Þetta er stórt skref
fyrir okkur hér að fá að halda
þetta þing sem snertir á fjölmörg-
um ólíkum sviðum,“ segir Magn-
ús Tumi. Hann segir útilokað að
skýra frá efni eða sérstökum nið-
urstöðum ráðstefnunnar í stuttu
máli. „En nefna má að hér hefur
verið fjallað um áhrif eldgosa á
loftslag og hvernig á að bregðast
við eldgosavá og hvernig á að
koma henni á framfæri við
almenning, svo eldfjallafræðin
nær ekki aðeins til náttúruvísinda
heldur einnig óskyldra hluta eins
og almannavarna. Þetta sýnir
hvað eldfjallafræðin er breitt
fræðasvið.“
Á ráðstefnunni voru veitt æðstu
verðlaun IAVCEI, sem kennd eru
við Sigurð Þórarinsson jarðfræð-
ing og nefnast á ensku Thorarins-
son Medal. Að þessu sinni hlaut
þau Stephen Sparks, prófessor í
eldfjallafræði við háskólann í
Bristol í Englandi. Hann hefur
unnið að rannsóknum víða um
heim, en með fyrstu verkefnum
hans voru athuganir í Heimaeyj-
argosinu 1973 og einnig vann hann
við rannsóknir á gjósku úr Öskju-
gosinu 1875. „Það er til marks um
þá virðingu sem Sigurður nýtur
innan fræðigreinarinnar að litið
er til þessara verðlauna sem lang-
samlega mikilvægustu viðurkenn-
ingar sem vísindamanni á sviði
eldfjallafræðinnar getur hlotn-
ast,“ segir Ármann.
Naflaskoðun
En hvar er naflann að finna í eld-
fjallafræðinni? „Það er enginn
einn nafli en það eru nokkrir staðir
í heiminum sem eru lykilstaðir,“
segir Magnús Tumi. „Það er Hawaí,
sögulega séð má nefna Suður-
Ítalíu, Japan, Indónesíu og Ísland.
Ísland er því vissulega einn af
fimm stöðum í heiminum sem eld-
fjallafræðingum finnst að þeir
verði að heimsækja. Enginn staður
í heiminum getur gefið fullnaðar
upplýsingar en Ísland er hugsan-
lega fjölbreyttasti staður hvað eld-
virkni varðar í heiminum.“
Lykilgos
Sérstaða eldfjallafræðinnar gæti
verið að einstakir atburðir, ein-
stök eldgos, skipta miklu máli í
þróun og auknum skilningi á fræð-
unum. Einnig hefur ný tækni vald-
ið byltingu á síðustu áratugum,
mælitækni og ekki síður tölvu-
tækni sem gerir alla fræðilega
útreikninga auðveldari. „Einstök
gos hafa skipt geysilega miklu
máli eins og þegar fjallið St. Hel-
ena í Bandaríkjunum gaus árið
1980. Fjallið einfaldlega sprakk
og kannski var hægt að sjá að svo
myndi fara.
Annað lykilgos, sem hefur aukið
mjög skilning manna er Surtseyj-
argosið,“ segir Magnús Tumi og
Guðrún bætir við að það sama sé
hægt að segja um Skaftárelda árið
1786. „Lakagosið hafði svo gríðar-
leg áhrif að rannsóknir standa
stöðugt yfir í tengslum við það.
Allt byggir það á frábærum heim-
ildum sem gerir sérfræðingum
kleift að fá heildstæða mynd af
því sem þar gekk á. Áhrifanna
gætti um allt norðurhvel og mjög
mikilvægt að skilja það gos upp á
framtíðina að gera,“ segir
Ármann.
Guðrún segir að ef viðlíka
atburðir myndu gerast í dag þá
megi til dæmis nefna að flugum-
ferð yfir N.-Atlantshafi myndi að
öllum líkindum leggjast af í tölu-
vert langan tíma. „Þó svo okkur
virðist sem langt sé um liðið frá
Lakagosinu þá er aðeins um augna-
blik að ræða í jarðsögulegum skiln-
ingi. Svæðið er í raun virkt, þó ég
vilji alls ekki vera að spá fyrir um
að gos þar sé líklegt á næstunni,“
segir Ármann.
Guðrún segir að enn stærra gos
hafi verið í Eldgjá á 10. öld. „Það
hefur valdið miklu tjóni þó frá-
sagnir séu ekki miklar og erfitt að
gera sér fyllilega grein fyrir
umfanginu.“ Í þeim fáu annálum
sem finnast frá 10. öld kemur í ljós
að það var uppskerubrestur í Ind-
landi og Japan sem talið er tengj-
ast þessum miklu jarðhræringum.
Sambúð með eldrisum
Undirtitill þingsins er „að skilja
eldfjöll,“ og Ármann segir það
aðalatriði að auka skilning á fyrir-
bærinu til að maður og fjall geti
lifað saman í sátt. „Eldfjöll eru alls
staðar og við sækjum í þau þar
sem þau eru svo rík. Í nálægð
þeirra er frjósamur jarðvegur og
námur fyrir málma og verðmæta
steina tengjast eldvirkum svæð-
um. Það er því til mikils að vinna
að öðlast skilning á eðli þeirra.
Seint mun koma upp sú staða að
við getum forðast að lifa í nálægð
við þessi fjöll og svarið er að skilja
hvernig þau haga sér. Þegar þau
fara af stað þá færum við okkur
frá og leyfum þeim að pústa.“
Ísland má kalla nafla
eldfjallafræðanna
SKIPULEGGJENDUR Ármann Hösk-
uldsson eldfjallafræðingur, Guðrún
Larsen jarðfræðingur og Magnús Tumi
Guðmundsson jarðeðlisfræðingur.
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
GRÍMSVÖTN Eldgos hófst í Grímsvötnum í Vatnajökli 1. nóvember 2004. Líklega
er um virkustu eldstöð Íslands að ræða og vitað er um tugi eldgosa frá landnámi
sem mjög líklega tengjast Grímsvötnum. FRÉTTABLAÐIÐ/JÓM
Katla er eldstöð sem staðsett er
undir Mýrdalsjökli og er stór meg-
ineldstöð. Kötlueldstöðin er um 30
kílómetrar í þvermál og rís hæst í
yfir 1400 metra hæð yfir sjó. Í miðju
eldstöðvarinnar er Kötluaskjan, um
100 ferkílómetrar að stærð og allt
að 700 metra djúp. í henni er víðast
400-700 metra þykkur ís.
Kötlugos hafa að meðaltali orðið
á 40 til 80 ára fresti og hafa 16 eld-
gos verið skráð í eldstöðinni frá land-
námi en þau eru þó líkast til fleiri,
eða 20 talsins. Síðast gaus Katla árið
1918 og því eru miklar líkur á gosi á
næstu árum. Katla er ein frægasta
eldstöð á Íslandi og alræmd fyrir
hinar miklu hamfarir sem fylgja í
kjölfar eldgosanna. Við gos bráðnar
jökulísinn ofan við gosopið og safn-
ast leysingavatn fyrir undir jöklinum,
þangað til að það brýst fram af miklu
afli í gríðarlegu jökulhlaupi. Mikið
magn af ís, ösku og aur berst með
hlaupvatninu. Mestallur Mýrdals-
sandur er einmitt myndaður í hinum
miklu jökulhlaupum sem hafa orðið
í kjölfar Kötlugosa.
KATLA KOMIN Á TÍMA?
FRÉTTAVIÐTAL
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
Fram hefur komið að utanríkisráðherra vilji að íslenskir friðargæsluliðar leggi
niður vopn og hverfi frá þeim verkefnum sem krefjast vopnaburðar. Eitt þeirra
er á flugvellinum í Kabúl, höfuðstað Afganistans, en alræmd teppakaup á
Kjúklingastræti voru einmitt gerð í Kabúl. Íslenska friðargæslan í Afganistan er
undir alþjóðlegum sveitum sem kallast Isaf, sem er skammstöfun á Inter-
national Security Assistance Force.
Hver er tilgangurinn með Isaf-sveitunum og hverjir eru í þeim?
Isaf í Afganistan er fyrsta og stærsta landgönguliðaverkefni Nató utan Evrópu.
Í júní tóku þátt í því um 53.000 manns frá fjörutíu löndum. Hlutfallslega eru
flestir þeirra frá Bandaríkjunum (14.000) og Bretlandi (7.800). Þess má geta
að einnig eru 19.000 Bandaríkjamenn í austurhluta landsins í Operation End-
uring Freedom, en það verkefni kemur Isaf ekki við.
Yfirlýstur tilgangur Isaf er að hjálpa ríkisstjórn Afganistans við
að halda uppi lögum og reglu í landinu og styðja við og vinna
með afganska hernum. Til dæmis er Isaf hernum innan
handar við að afvopna talíbana. En langtímamarkmið-
ið mun vera að koma á stöðugleika í landinu.
Hvernig er vopnaburður Isaf?
Flestir Isaf-liðar eru í hernaði í suðurhéruðum landsins.
Þeir berjast með flestum þeim vopnum sem nútímaherjum
bjóðast, skriðdrekum, þyrlum og þess háttar. Annars staðar
í landinu er friðsælla og Isaf-liðarnir þá skotvopnaðir og í
brynvörðum bílum.
Isaf leggur áherslu á að friður án uppbyggingar sé
ómögulegur og starfar víðs vegar um landið að því að
endurbyggja skóla og sjúkrahús, vatnsveitur og svo fram-
vegis.
Hvað finnst afgönskum borgurum um Isaf?
Samkvæmt skoðanakönnun BBC frá því síðla árs 2007 vilja
flestir íbúar Afganistans að alþjóðlegar hersveitir dveljist í
landinu. Íbúar norðurhéraða, þar sem friðarhorfur eru best-
ar, voru jákvæðastir. Helsta andstaðan fannst í suðurhéruð-
um, þar sem talíbanar eru sterkastir. Heimild: BBC
FBL-GREINING: ALÞJÓÐLEGU SVEITIRNAR Í AFGANISTAN
Aðstoða við að halda
uppi lögum og reglu
Meðan nýríkir Rússar
kaupa ensk fóboltalið,
þýskar hallir og glæsi-
hýsi á Rivíerunni borga
Finnar reikningana í
Rússlandi. Ekkert bendi
til þess að fjárhagsaðstoð
Finna fari minnkandi og
reyndar hefur finnska
utanríkisráðuneytið lagt
til að hún hækki enn
frekar.
Þetta kemur fram í
grein í finnlandssænska blaðinu
Hufvudstadsbladet.
Rússneska ríkisstjórnin
notar olíumilljarðana sína
til að kaupa vopn og tæki
fyrir herinn „og kúga
óþæga nágranna eins og
Georgíu. En þegar kemur
að því að byggja upp heil-
brigðiskerfið, veita HIV-
sjúklingum eða fórnar-
lömbum heimilisofbeldis
meðhöndlun biður rúss-
neska ríkisstjórnin Finna
um að borga reikninginn,“
segir blaðið.
- ghs
Fjárhagsaðstoð Finna við Rússland:
Rússar borga vopn-
in en Finnar annað
VLADIMÍR PÚTÍN