Réttur - 01.07.1917, Síða 48

50
Réttur
anum að þakka, að í jörð hans lágu ónotaðar auðsupp-
sprettur, sem enginn kom auga á, eða kunni að meta,
er honum var bygð jörðin ? Og á svo hann, eða afkomendur
hans, að fá þau náttúrugæði ókeypis, og græða síðan á
því, að leigja þau eða selja, er þau, eða afnot þeirra, eru
komin í hátt verð, án þess að eigendurnir hafi bætt þau
að nokkru?
Ef skilningurinn á þessum atriðum hefði verið Ijósari
í hugum manna og meðvitund, myndi þess hafa gerzt
færri dæmin, að jarðir, sem hið opinbera hefir selt á síð-
asta áratug, sé nú seidar aftur tvöfalt, þrefalt ti! fjórfalt
hærra verði en þá, og án þess að á tímabilinu hafi þær
umbæiur verið gerðar á jörðinni, sem nándarnærri svari
til verðhækkunarinnar. Kemst þó slík sala á jörðum til
landbúnaðarnota aldrei neitt í samjöfnuð við lóðasölu í
bæjum og borgum, því þar eð öll mannvirki eru þar virt
sérstaklega, er öll verðhækkun á lóðunum bein afleiðing
af aukinni eftirspurn, sem fólksfjölgun og almennar fram-
farir eru orsök að. Getur enginn öðrum fremur talið sig
eiga kröfurétt til þeirrar verðhækkunar, — hana eiga allir,
sem eru í því bæjarfélagi.
En hvernig verður sú regla fundin, sem bezta hug-
mynd gefur um sannvirði jarða?
Peirri spurningu eiga menn erfitt með að svara, eink-
um að því er snertir jörð til landbúnaðarnota. í kaup-
stöðum gefur eftirspurnin, sem kemur fram í söluverði
lóða, miklu ákveðnari hugmyndir um sölugildi þeirra.
Pað greiðir og mikið fyrir, að þar er oftlega greint á
milli lóðarverðsins sjálfs, og verðs þeirra mannvirkja, er
á henni standa. I flestum landbúnaðarhéröðum horfir
þetta öðruvísi við. Þó þar sé mikil eftirspurn eftir jarðar-
afnotum, þá er hún víðast þeim skilyrðum háð, að hún
nýtur sín ekki til að skapa verðlagsgrundvöll á jörðum.
Alstaðar kemur það í Ijós að hlutfallslega hæst verð er
a smáítökum, t. d. engjablettum, sem leigðir eru út, og
gefa því með leigunni glögga hugmynd um verðgildi