Réttur - 01.07.1917, Side 73

Jarðarleiga og leiguliðakjör 75
hafi verið skal eg láta ósagt, enda er það sama, afleið-
ingin varð söm, og fyrst á 17. og 18. öld fer þetta að
breytast aftur.
Eins og þegar er sagt, er reynslan hér á landi sú, að
geðþótti jarðareiganda, og þörfin á að fá jarðnæði, hafi
skapað hæð jarðarafgjaldsins í hverju einstöku tilfelli, og
eg sé enga ástæðu til að ætla að þetta muni breytast í
náinni framtíð.
En einmitt þetta þurfa allir þeir að festa sér í huga,
sem starfa vilja að því að bæta kjör leiguliða. Fólkinu í
landinu fjölgar, og jarðnæðisþörfin eykst, — bæði til
lóða í bæjum og jarða til sveita — og þá enn betri
mögulegleikar fyrir geðþótta jarðareiganda til að okra á
jarðarleigunni. En við það versna lífsskilyrði leiguliðanna.
Hugsum okkur jörð bygða upp á helming heyja, eins og
Blikastaði, hver mundi vilja búa á henni? En jörð þarf
heldur ekki að vera leigð svo liátt til þess að leigan
verði þjóðarskaði, því það verður hún þegar leigan (bygg-
ingin) er orðin svo há, að jörðin þessvegna fer úrábúð
og legst í auðn. En það hafa margar jarðir gert hér á
landi.
Enginn veit tölu þeirra jarða, sem nú eru í eyði, en
hafa verið bygðar, en talið get eg þær á 14. hundrað,
og er þvi víst óhætt að segja þær 1400 að minstakosti.
Sumar þessar jarðir hafa lagst í auðn af uppblæstri, gos-
um, skriðuhlaupum og öórum náttúruorsökum, en aðrar,
og þær eru miklu fleiri, hafa lagst í auðn af völdum
mannanna. Nokkrar hafa verið gerðar að afréttum og eru
því að nokkru leyti nytjaðar, sumar hafa verið lagðar
undir aðrar jarðir af því jarðareigendunum hefir ekki
nægt sín jörð, heldur þurft meira og eru þær aldrei eða
mjög sjaldan nýttar til fulls og því að nokkru leyti í
auðn, og enn eru jarðir, sem beinlínis hafa lagst í auðn,
af því jarðareigendur héldu jarðarleigunni h'ærri en eftir-
spurnin í það og það skifti leyfði, og því fékst ekki á