Réttur - 01.11.1965, Page 82

290 RÉTTUR
veitir ekki fullnægingu í kapitalísku þjóðfélagi, heldur er hún mönn-
um kvöð og ill nauðsyn.
Hvað veldur? Þessa spurningu krauf Marx til mergjar, liklega
betur en nokkur hefur gert hingað til. í allri fortíð mannkynsins sá
hann sannindamerki þess að maðurinn — bæði sem einstaklingur
og tegund — framleiðir sjálfan sig í starfi með því að tileinka sér
náttúruna. Sagan um árþúsunda iðju hans sýair hvernig hann hefur
smám saman „húmaniserað“ umhverfi sitt og náttúruna yfirleitt.
Því má segja með sanni að smíði fyrsta verkfærisins hafi verið
fæðingarvottorð mannsins, fyrsta skrefið í fráhvarfi hans frá dýra-
ríkinu og um leið fyrsta tilraún.in til að temja hin andstæðu náttúru-
öfl. Hið hagnýta starf mannsins sem tegundar er þess vegna aðall
sögu hans. „Mannkynssagan er um leið náttúrusaga“, sagan um það
hvernig manninum hefur tekizt að gera náttúruna sér undirgefna.
Og það er í starfi sínu og viðskiptum við náttúruna og hluti þá er
hann framleiðir úr henni, sem maðurinn hefur fundið sannleika sinn
og fullnægingu sem skapandi veru. Aðall mannsins birtist í fram-
leiðslunni, „hún er hluttekja eðlis hans.“ Skynjun mannsins hefur
þroskazt í snertingu við hlutina sem hann hefur skapað í sinni mynd
úr náttúrunni: skynjun hans verður mannlegrí eftir því sem nátt-
úran öðlast mannlegra svipmót. Og þessir „húmaniseruðu“ hlutir
eru um leið félagslegir vegna þess að þeir eru sprottnir af vinnu
mannsins sem félagsveru.
En kapitalisminn, vélvæðingin og þróun einkaeignarinnar firrir
starfið allri sjálfsfullnægingu. í fyrsta lagi neyðir vélvæðingin
manninn til sérhæfingar, þ. e. til að þroska með sér ákveðinn, sér-
hæfðan hæfileika á kostnað allra hinna sem fá aldrei að njóta sin í
starfinu. Vélin bindur manninn daglangt og árlangt við ákveðið
handbragð sem markar aðeins örlítið stig í framleiðsluferli vör-
unnar. Þar með verður vinnan brotakennd, slitin úr samhengi við
þann heildarferil sem hluturinn gengur í gegnum. í verksmiðju nú-
timans hefur vélin tekið völdin af manninum, drottnar yfir honum
og notar hann. Vélamaður.inn er ekki lengur herra sinna eigin hreyf-
inga, hann er sviptur því frelsi sem ætti að vera aðalsmark allrar
mannlegrar vinnu.
Vöruframleiðslan lætur ekki sitja við að afbaka allar mannlegar
þarfir: hún breytir vinnu mannsins í vöru eins og fyrr segir: „Þetta
þýðir einfaldlega að hluturinn sem v.inna mannsins getur af sér
kemur honum fyrir sjónir sem framandi hlutur, afl sem er óháð
framleiðandanum,“ „Verkamðurinn verður því fátækari sem hann