Réttur - 01.07.1978, Page 52

urs góðs af verðbólgu þessari, er burgeisastéttiu
skipulagði, þá er hitt aðalatriðið að stórkostlegur
auður hefur færst frá verkalýð og millistétt tii ein-
stakra auðmanna og auðfélaga eins og byggingar
þeirra fyrirtækja og einkabústaða ber vott um, þótt
mesti auður þeirra leynist enn ósýnilegur erlendis.
Hin aðferðin sem átti að nota til að koma upp
auðugri og voldugri en hlýðinni stóratvinnurekenda-
stétt var að „kaninn" gerði það að skilyrði að stór-
fyrirtæki eins og t .d. Sementsverksmiðjan og Áburð-
arverksmiðjan yrðu f einkaeign. Skyldu Marsitall-
lánin notuð í þessu skyni.
Þetta var á árunum kringum 1948-52.
En þá áttu meira að segja borgaraflokkarnir þá
foringja sem þorðu að segja nei við „boðskap crki-
biskups" í Washington.
Ríkisstjórn þar sem formenn þessara flokka
eins og Ólafur Thors og Hermann Jónasson
höfðu úrslitaáhrif, þverneituðu að gera Sements-
verksmiðjuna að einkafyrirtæki. Hún skyldi vera
ríkiseign - og braskarakaninn varð að beygja sig.
„Sjálfstæðisflokkurinn" var ekki sokkinn eins
djúpt í hyldýpi fjárgræðginnar og undirgefninnar
undir erlent vald og nú.
Átökin um Áburðarverksmiðjuna urðu öðruvfsi,
cn lærdómsrfk fyrir þá aðferð, sem beitt var og nú
mun vaka fyrir forystumönnum fégræðginnar f
landi voru.
Frumvarp ríkisstjórnarinnar um Áburðarverk-
smiðjuna fól það skilyrðislaust f sér (3. gr.) að hún
væri þjóðareign (sjálfseignarstofnun undir yfirstjórn
Aljúngis eins og ríkisbankarnir). En við 2. umræðu
f sfðari deild, fær heildsali úr Reykjavík skotið inn
13. gr., þar sem ákveðið er að verksmiðjan skuli „rek-
in sem hlutafélag". Var svo stofnað hlutafélag: 10
milljón króna hlutafé, hvar af ríkið átti 6 milljónir.
Sfðan komu aðferðirnar sem vafalaust yrðu fyrir-
mynd nú ef íhaldið og fjárplógsmenn Framsóknar
fcngju að ráða:
1. Fyrst lýstu ráðherrar yfir því að Áburðarverk-
smiðjan væri eign hlutafélagsins
2. Sfðan fékk fulltrúi Amerfkana á íslandi, stjórn-
andi Framkvæmdabankans, sem Kaninn lét stofna
hér, það fram í löggjöf frá Alþingi að hlutabréf
ríkisins f Áburðarverksmiðjunni yrðu seld einkaað-
ilum á nafnverði (þ. e. að eign scm var þá a. m. k.
180 milljóna kr. virði kæmist f hendur einkaaðila
fyrir 6 milljónir króna, er þeir líklega fengju að
láni í ríkisbönkunum).
Sósíalistaflokkurinn mótmælti strax á Aljringi
bæði yfirlýsingum ráðherranna og fyrirætlunum
Frainkvæmdabankans. En í um 20 ár stóð baráttan
um að hindra það að „einkaaðilar" sölsuðu undir
sig fyrirtæki, er kostar nú mörg hundruð milljónir
króna, fyrir svo að scgja ekki neitt. En j>að tókst að
lokum að hindra ránið.
III.
Það eru svona dæmi sem menn þurfa að hafa í
huga þegar úlfur fhaldsins talar flátt við þá þjóð
sem hann enn álftur Rauðhettu litlu og unt sé að
gleypa. Við skulum taka citt dæmi hér af mörgum:
Slippstöðin á Akureyri er eitt af því sem íhaldið
heimtar í eign einkarekstursins núna ásamt fleiru.
En sá mikli atvinurekstur er dæmigerður f raun fyr-
ir vesaldóm og ágirnd fjárplógsklfkunnar sem ræður
fhaldinu .Fyrir nokkruin árum „átti" einkarekstur-
inn jretta fyrirtæki - og setti ]>að á hausinn með
sfnum alkunna „dugnaði og framtakssemi". Ríkið
varð að taka við jrví til að tryggja f senn atvinnu og
þjóðhagslega framleiðslu. Og nú er Slippstöðin f
höndum ríkisins, dugandi stjórnenda og starfs-
manna, orðin gott fyrirtæki.
Og jrá teygja ránsklær sig f hana. llialdsforustuna
klæjar í lófana að klófesta [x:tta fyrirtæki og fleiri.
Og hver skyldi aðferðin verða, ef íhaldið réði?
Ætli Jrað yrði ekki eflir „amerfska lyfseðlinum"
frá jjvf fyrir 30 árum um að skapa „heilbrigt at-
vinnulff", þ. e. stóratvinnufyrirtæki í höndum ein-
stakra auðmanna, sem drottna eins og einræðisherr-
ar yfir atvinnu og afkomu mannanna ,er vinna og
skapa auðinn og geta sagt Jreim upp og stöðvað at-
vinnulffið Jjegar Jjcim Jióknast?
Slippstöðin á Akureyri er nú fyrirtæki sem ætla
má að sé a. m. k. 600 milljóna króna virði. Hluta-
féð er hins vegar læpar 83 milljónir kr. Af Jjví á
ríkið meirihlutann eða 45 millj. kr.
Skyldi íhaldinu ekki finnast heillaráð, ef J)að réði,
að ,jelja“ góðum framtakssömum gæðingum hluta-
bréf ríkisins í Slippstöðinni á nafnvirOi. „Einka-
framtakið" fengi Jrá vænan bita fyrir lítið, - Qg Jretta
„litla" máske lánað í ríkisbönkum - til að borga
rfkinu smátt og smátt - og svo yrði gengið lækkað,
„lánið" afskrifað smátt og smátt. Væri Jrá ekki allt
fullkomnað? Þannig gæti braskaraklíka fhaldsins
stolið hverju rfkisfyrirtækinu á fætur öðru, uns
draumurinn rættist: einrœði nokkurra einkabrask-
ara yjir atvinnulífi landsins. Þegar þessir síblönku
en forríku braskarar væru að sölsa Jretta uudir sig,
196