Réttur - 01.01.1980, Blaðsíða 28

1842 liefndu Bretar ófaranna með blóð-
ugri herferð — og þannig mætti lengi
rekja ljóta sögu. — 1919 sagði Afghanist-
an Englandi stríð á hendur og við friðar-
samninginn 8. ágúst 1919 lauk yfirráðum
Englands yfir utanríkispólitík Afghanist-
ans, —27. mars 1921 gerðu Afghanistan og
Sovétríkin vináttusamning og Sovétríkin
afhentu Afglianistan landamærahéruð,
sem rússneska keisarastjórnin hafði lagt
undir sig 1884 og 1895.
Sífelldar deilur voru innan Afghanist-
an um völdin, konungum steypt með
valdaránum og ættflokkaóeirðir tíðar.
íhúar eru taldir rúmar 15 milljónir, fjór-
ir fimmtu Idutar ólæsir og óskrifandi.
Þjóðfélagsskipan er víða enn miðaldanna:
stórjarðeigendur og hálfánauðugir hænd-
ur. Verkalýður fámennur. Aðalatvinna
kvikfjárrækt og akuryrkja. Bretar höfðu
lagt jámhrautir að landamærunum. Sov-
étstjórnin lagði nýlega hílahraut til Ka-
bul, höfuðborgarinnar.
II.
Stjórnmálaþróun
síðustu áratuga og ára
Róttæk lýðhreyfing gegn konungsein-
veldi og aðalsdrottnum tók að láta á sér
bera um miðja öldina. Tiltölulega frjáls-
ar kosningar til „frjálslynda þingsins
(1949—52) sýndu að um 50 vinstri sinn-
aðir þingmenn náðu kosningu á þingið,
er skipað var 120 þingmönnum. En kon-
ungsstjórninni og afturhaldinu leist ekki
á blikuna: Frelsishreyfingamar og hlöð
þeirra voru hönnuð áður en kosningar
áttu að fara fram 1952. En frelsishreyfing-
in óx. Mágur konungs, Mohammad Da-
oud, notaði tækifærið og rændi konung-
inn völdum í sept. 1953, og gerðist for-
sætisráðherra. Hann snéri sér til Sovét-
ríkjanna um efnahags- og hernaðaraðstoð.
Daoud ríkti í 10 ár og urðu allmiklar
efnahagsframfarir undir stjórn hans. I
mars 1963 sagði hann af sér.
Lýðhreyfingar höfðu vaxið nokkuð á
þessu skeiði: Nur Mohammad Taraki,
hugsjónamaður og skáld, tók að gefa út
blaðið Khalq (Eólkið). Komu út sex blöð
Irá apríl 1966 — 16. maí 1966. Elokkur
eða hreyfing undir sama nafni og undir
forustu Taraki, barðist fyrir frelsi alþýðu
af oki yfirstéttanna. Blaðið var bannað
og hreyfingin ofsótt, einkum vegna har-
áttu fyrir jarðaskiptingu á milli bænda.
Khalq-flokkurinn klofnaði 1967 og
Bahrak Karmal stofnaði flokkinn Par-
cham með samnefndu hlaði („Fáninn").
Sumir töldu það hlað „nær Moskvu“, en
aðrir héldu flokk jiess hafa tengsl við
valdhafana. Khalq þótti óháð.
Ókyrrð varð allmikil, nýir flokkar risu
upp og 17. júlí 1973 gerði Daoud bylt-
ingu gegn konungi og stjórn, studdur af
hernum, og lýsti yfir lýðveldi, varð sjálf-
ur forseti og forsætisráðherra. Daoud
fannst hins vegar allar tilraunir með lýð-
ræði hafa mistekist og tók 1977 að stjóma
að hætti einvalda með frændur sína í
æðstu stöðum.
Lýðhreyfingin gegn þessu afturhaldi
óx. í júlí 1977 sameinuðust Khalq og
Parcham til baráttu gegn afturhaldinu.
í apríl 1978 tekur þessi sameinaði
flokkur (Lýðræðisflokkur aljrýðu í Afg-
Iianistan,PDPA er enskaskammstöfunin)
völdin. Taraki, sem var formaður flokks-
ins verður forsætisráðherra og formaður
hyltingarráðsins. Tíu af ráðhemmum
28