Réttur - 01.01.1975, Side 17

Ölafur R. Einarsson
Lifandi mynd af
þ j óðf élagsgagnrýnanda
— HUGLEIÐING UM GAGNMERKA ÆVI-
SÖGU SKÚLA THORODDSEN
Á hverju hausti gefur að líta í bókaflóð-
inu ýmis rit um sagnfræðilega efni, en fjöldi
þeirra er minni hlutfallslega eftir því sem
titlafjöldinn vex og gæðin minnka. S.l. haust
kom þó óvenjumikið út af sagnfræðiverkum
og kann að vera að allt þjóðhátíðarumstang-
ið skýri þessa undantekningu. Hafin var út-
gáfa á samfelldri Islandssögu — svonefndri
Þjóðhátíðarútgáfu og út kom fyrra bindið
af Islandssögu — uppsláttarriti í alfræðisafni
Menningarsjóðs, sem Einar Laxness hefur
tekið sáman. Eðlilegra er að fjalla um þessi
verk er framhald þeirra birtist, en hér mun
aðeins verða ritað um það sagnfræðiverk sem
gnæfir upp úr í útgáfu síðasta árs, en það er
rit Jóns Guðnasonar um Skúla Thoroddsen.
VINSÆLDIR
LANDSHÖFÐINGJATÍMABILSINS
Það er óhætt að segja, að forystumenn
Islendinga í sjálfstæðisbaráttunni á lands-
höfðingjatímabilinu 1874—1904 hafi verið
vinsælt rannsóknarefni hjá sagnfræðingum
síðustu árin. Reyndar er það svo, að tíminn
frá 1870—1918 hefur verið einkar vinsælt
söguefni og er stór hluti sagnfræðirita hin
síðari ár um þetta tímabil. Hins vegar hafa
millistríðsárin enn orðið illa útundan, en
þess mun þó skammt að bíða að það tímabil
komist í tísku, ef svo má að orði komast.
Það var á árunum 1961—1964 að Krist-
ján Albertsson sendi frá sér ritverk um
Hannes Hafstein þar sem burgðið var upp
glansmynd af þeim leiðtoga og þótti þá
ýmsum að ómaklega væri vegið að Skúla
Thoroddsen, enda má líta á verk Kristjáns
sem tilraun íslenskrar borgarastéttar til að
setja Hannes á stall sem mikla frelsishetju.
Þá var það að Kristinn E. Andrésson ákvað
að Mál og menning skildi leita til sagnfræð-
ings um að skrifa ævisögu Skúla og varð Jón
Guðnason fyrir valinu. Þegar bæði bindin
hafa nú séð dagsins ljós eftir meira en ára-
tugsrannsókn höfundar, þá fer enginn í graf-
götur um að vel hafi tekist til er Jón fékkst
til að vinna þetta vandasama verk. Þetta er
yfirgripsmikið verk og aðdáunarvert hvernig
Jón hefur getað unnið þetta samtímis öðrum
störfum. Eins og menn vita eru sagnfræði-
rannsóknir á „sögueyjunni" aðeins stundaðar
17