Réttur - 01.01.1975, Blaðsíða 45

ins, á aðdragandatímabili byltingarinnar, í bylting-
unni sjálfri og eftir valdatökuna, með hverjum hætti
sem hún verður. En slikt m ðstjórnarvald verður
að vera vaxið upp úr virku lýðræði í flokknum.
Það má aldrei verða að siálfstæðu valdi, aldrei
annað og meira en skipulagt vald hinna virku og
sjálfstætt hugsandi flokksfélaga i heild. Annars
eru hætturnar á misbeitingu þess á hverju leiti,
það hættir að vera sósíalískt miðstjórnarvald og
glatar mætti sinum, þegar til átaka kemur, af því
oð það er ekki lengur samvirkt vald þess hugsandi
og starfandi mannvals, sem flokkinn skipar. En
virkt lýðræði er heldur ekk hugsanlegt án traustr-
ar stjórnar og góðs skipulags. Það kemur ekki af
sjálfu sér að veita hverjum einum þá marxísku
þekkingu á grundvallaratriðum, sem öllum flokks-
mönnum er nauðsynleg, og það gerist ekki heldur
af sjálfu sér, að hver flokksfélagi eða að minnsta
kosti allur þorri þe'rra taki þátt I stefnumótun
flokksins á hverjum tima og sé virkur í starfi. Til
þess þarf mikið átak af hálfu þeirra, sem taka
að sér trúnaðarstörf fyrir flokkinn i heild. Ef flokks-
stjórn lætur það viðgangast, að lýðræðislegar sam-
þykkt'r séu að engu hafðar, hver einstaklingur og
hópur getur farið sinu fram, þá er úti um lýðræðið
i flokknum. Þá hefur hinn almenni flokksmaður ekki
lengur áhrif á stefnuna, því að það sem hann á
þátt i að samþykkja, er að engu haft, hver klíkan
fer sínu fram og skrifstofuvaldið verður einrátt.
Eitthvað likt þessu var ástandið i Sósíalistaflokkn-
um um nokkurt skeið áður en hann var lagður n'ð-
ur. I stuttu máli: Án virks lýðræðis er sósialískt
flokksskipulag og miðstjórnarvald ekki hugsanlegt
og án sósíalísks flokksskipulags og miðstjórnar-
valds ekkert sósíalískt lýðræði.
Flokkur af þeirri gerð, að hann sé hinum sögu-
lega vanda vaxinn, er e n allra mikilvægasta for-
senda sósíalískrar byltingar. En hér verður ekki
tími til að fara lengra út í þá sálma. Ég vil hins-
vegar benda ykkur á, að í Leið Islands til sósíal-
ismans er talsvert itarlegur kafli um gerð og hlut-
verk sósíalísks flokks með sérstöku tilliti til ís-
lenskra aðstæðna og verkefna á núverandi timabili.
I tilvitnuninni úr Neista, sem ég minntist á áðan,
er ,,þróuð byltingarvitund framsæknasta hluta
verkalýðsstéttarinnar" nefnd sem eitt skilyrði fyrir
valdatöku verkalýðsins. Þar j felst líka, að bylting-
aröflin eigi sér hæfan forustuflokk. En í þvi sam-
bandi er líka nauðsynlegt að minnast orða Leníns.
Forustuliðið eitt og framsæknasti hluti verkalýðsins
getur ekki sigrað. Til þess þarf stuðning alls fjöld-
ans, byltingarafla hverrar þjóðar. „V.ð viljum enga
„valdatöku", þar sem reynsla allra byltinga hefur
sýnt, að ekkert vald fær staðist til lengdar, nema
það hafi stuðning meir.hluta þjóðarinnar", segir
Lenín I greininni „Stríð og bylting". Og í „Barna-
sjúkdómi kommúnismans" segir hann, að það sé
ekki aðeins heimska heldur líka glæpur að ota
forustulið nu út í úrslitabaráttu um völdin án þess,
að til komi stuðningur eða að minnsta kosti vel-
viljað hlutleysi allrar stéttarinnar og þorra fólksins.
Hæfan flokk og þroskaða byltingarvitund hinna
undlrokuðu getum við kallað einu nafni hin hug-
lægu skilyrði byltingarinnar.
SÉRKENNI OKKAR TÍMA
Að kunna skil á þessum grundvallaratriðum,
sem ég nú hef nefnt, er að sjálfsögðu undirstaða
allrar stjórnlistar. Næst er að athuga það tímabil,
sem nú stendur, hvaða byltingarmöguleika það
felur í sér og hvaða stjórnlist verður að beita 11
þess að hagnýta þá.
Marx og Engels höfðu sýnt fram á, að sjálft
hagkerfi auðvaldsins ber I sér sitt eigið dauða-
mein. Andstæður þess eru ósættanlegar og sivax-
andi, leiða til styrjalda og stéttastríða, sem hljóta
að sprengja það að lokum. Vandi þess verður ekki
leystur nema með því að kollvarpa því og taka
upp nýtt hagkerfi und r forustu þeirrar stéttar, sem
er i senn burðarás hins kapitaliska hagkerfis og
timasprengja þess. Allt þetta hefur reynst rétt, allt
þetta hefur sagan staðfest. Sívaxandi andstæður,
ekkert lát á styrjöldum og tvær heimsstyrjaldir
stærri í sniðum og skelfilegri en nokkurn gat órað
fyrir á síðari hluta 19. aldar, linnulaust stéttastrið
og kollvörpun auðvaldsskipulags'ns i stórum hluta
heims. Eigi að siður hefur auðvaldsskipulagið orðið
lifseigara en flesta grunaði, átt sín blómaskeið og
kunnað furðuvel að aðlaga sig breyttum aðstæðum.
Manni hefur stundum fundist það líkjast einna mest
drekunum í ævintýrunum, sem óx nýtt höfuð fyrir
hvert, er af var skorið. Samt hefur þetta verið
eitt samfellt hnignunarskeið, þegar við lítum á það
i heild. Á þessu timaskeiði hefur það tekið gagn-
gerum breytingum hvað eftir annað. Góður marx-
isti miðar jafnan stjórnlist sína v:ð þessar breyting-
ar, vlð aðstæður hvers tíma og þá þróunarmögu-
leika, sem þær fela í sér. Lenín skrifaði sínar
45