Réttur - 01.04.1987, Page 57

dregur úr eftirspurn og er pólitískt óraun-
sætt, vegna samtakamáttar launþega aö
reyna launalækkun. Hann taldi raunsærri
leið að auka gróðamöguleika fyrirtækj-
anna með því að auka peningamagn og
um leið verðbólgu því það leiddi til lækk-
unar raunlauna án harðra stéttaátaka.
Auk þess sýndi Keynes fram á að það
hefði nákvæmlega sömu áhrif gagnvart
gróðaaukningu fyrirtækjanna að raun-
gildi, að lækka laun ef peningamagnið er
óbreytt og að auka peningamagnið ef
raunlaun eru óbreytt. Seinni aðferðin er
pólitískt auðveldari sagði Keynes og hún
dregur úr óvissu á mörkuðum vegna
hugsanlegra eða raunverulegra stétta-
átaka.
Það er því eðlileg niðurstaða Keynes
að boða þá stefnu að ríksivaldið ætti að
auka almenna eftirspurn með opinberum
framkvæmdum og þjónustu og auka
gróðavæntingar, fjárfesta með því að
auka peningamagn því það leiddi til vaxta-
lækkunar þegar til lengri tíma er litið og
lækkunar raunlauna.
En Keynes lét ekki þar við sitja. Hann
taldi að umsvif ríkisvaldsins í auðvalds-
kerfinu myndu aukast verulega frá því
sem þau voru á hans dögum og að það
myndi jafnvel eiga beina aðild að fjárfest-
ingum. Um þetta skrifar hann í Almennu
kenningunni:
„Ríkisvaldið verður að hafa mótandi
áhrif á neysluvilja fólks að hluta til með
skattastefnu sinni, að hluta til með vaxta-
stefnu sinni og ef til vill með öðrum hætti.
Jafnframt virðist ólíklegt að áhrif stefnu
bankanna á vexti nægi til að tryggja há-
mörkun fjárfestinga. Ég tel því að fremur
umfangsmikil fjárfesting félagslegra aðila
muni reynast verða eina leiðin til að
tryggja nálgun að fullri atvinnu.“
Hefðbundinn keynesismi
— nýklassísk samsuða
Keynes er vissulega ekki að boða sós-
íalisma með þessum orðum sínum um
nauðsyn félagslegra eða opinberra fjár-
festinga. Hann er aðeins að reka enda-
hnútinn á kenningu sem viðurkennir að
markaðsöfl auðvaldskerfisins eru ófær um
að skapa jafnvægi fullrar atvinnu og há-
marksframleiðslu. í samanburði við þá
hagfræði sem Keynes hafnaði breytist nú
verksvið hagfræðinnar úr því að vera hug-
myndafræðileg réttlæting auðvaldskerfis-
ins í það að vera stjórntæki sem notað er
til að stjórna óbeint auðmagnsupphleðsl-
unni og arðráni fyrirtækjanna.
Það voru hægrisinnaðir nýklassískir
hagfræðingar eftirstríðsáranna (sbr. P.
Samuelsson) sem urðu ofan á í túlkunum
á verkum Keynes. Peir lögðu megin-
áherslu á að kenningar Keynes lytu aðeins
að vandamálum heildareftirspurnar og
heildarjafnvægis í hagkerfinu og að kenn-
ingar hans skákuðu ekki hefðbundnum
nýklassískum kenningum um hegðun
einstakra fyrirtækja í samkeppni á
mörkuðum. Samkvæmt þessari nýklass-
ísku samsuðu átti ríkisvaldið því ekki að
hafa bein áhrif á sviði fyrirtækjanna
sjálfra, heldur að einbeita sér að skatta-
og peningastefnu sem aðeins hefði óbein
áhrif á fyrirtækin og fjárfestingar.
Vinstri-keynesisminn
Markmið Keynes með Almennu kenn-
ingunni var að setja fram hagfræðikenn-
ingu sem lýsti á raunsæjan hátt samspili
þeirra efnahagsþátta sem mótuðu
skammtímaþróun efnahagskerfisins og
nýttist þannig sem hagnýtt stjórntæki. En
skörp aðgreining milli annars vegar „gef-
inna“ menningarlegra, félagslegra,
105