Réttur - 01.04.1987, Blaðsíða 58

stjórnmálalegra þátta og framleiðslu-
tækni, sem falla utan við skýringar Keyn-
es og hins vegar þeirra skammtíma þátta
sem lýst var hér að ofan gerir það að
verkum að kenning hans um fjárfesting-
arhneigð og væntingar er ófullkomin og
óraunsæ. Ástæðan er skortur á sögulegri
vídd í kenningunni. Þetta sést best af því
að á krepputímum eykst óvissan í fjár-
festingum enn frekar en kenningar Keyn-
es gera ráð fyrir vegna óvissu um hagnýt-
ingu nýrrar tækni og stéttaátaka sem af
henni leiða auk óvissu um sköpun nýrra
markaða og neysluvenja sem hin nýja
tækni gefur tilefni til. Þar á ofan bætist
óvissuþáttur sem felur í sér viðbrögð
ríkisvaldsins og væntanleg stefna eða
stefnuleysi þess. Það er einmitt einn reg-
ingallinn á kenningum Keynes að hann
lítur ríkisvaldið augum hefðbundinnar
frjálshyggju sem sjálfstæðan geranda
óháðan efnahagslegum og félagslegum
öflum, en raunsæ mynd af stefnu ríkis-
valdsins og hlutverk þess dregur fram þá
staðreynd, að stefna þess er afleiðing
valdajafnvægis stríðandi stétta og félags-
legra afla. En það er einkum tæknilegt og
félagslegt þrátefli kreppunnar sem magn-
ar óvissu í fjárfestingum á krepputímum.
í stuttu máli má því segja að sá ljóður
sé á kenningu Keynes að hún greinir ekki
hvernig langtímaþættir hafa úrslitaáhrif á
skammtímaóvissu á ákveðnum tímum.
Auk þessara galla á kenningunni, hvað
varðar skammtímaþróun efnahagslífins,
er hún rýr í ljósi greininga á langtímaþró-
un auðvaldsbúskaparins. Saga auðvalds-
kerfisins hefur einkennst af djúptækum
kreppum á 40-50 ára fresti, en um þá
sögu hefur Almenna kenningin harla lítið
að segja. Þegar sú saga er greind kemur í
ljós að skammtímakenning Keynes er lít-
ils megnug til skýringa og að þeirra verð-
ur að leita í samspili tæknibyltinga, undir-
okunar verkafólks undir nýja tækni, til-
komu nýrra hópa launafólks og tekju-
dreifingar og síðast en ekki síst tilkomu
nýrra neysluvenja, en allt þetta samspil
getur af sér langtíma upphleðslukerfi
auðmagnsins sem skapar ný form arðráns
eða gróðamyndunar fyrirtækja og lendir í
kreppu þegar gróðamöguleikarnir eru
uppurnir á mörkuðum.1
Keynesisminn í ljósi sögunnar
Það er athyglisvert að skoða keynes-
ismann í ljósi langtímaþróunar af því tagi
sem hér er lýst. Þegar samfélags- og efna-
hagsþróun Vesturlanda eftir seinni
heimsstyrjöldina er skoðuð kemur í ljós
að harla erfitt er að greina mikilvægi
keynesismans í samanburði við mikilvægi
tækniframfara, félagslegra og stjórnmála-
legra þátta, þegar skýra á ástæður tiltölu-
lega jafnrar efnahagsþróunar þenslu-
skeiðsins eftir stríð á Vesturlöndum. Þar
kemur til að hefðbundnum keynesisma
var ekki beitt fyrir alvöru fyrr en með
Kennedy-stjórninni í Bandaríkjunum í
byrjun sjöunda áratugarins og sömu sögu
er að segja um V-Þýskaland. V-Þjóðverj-
ar náðu miklu forskotí yfir Evrópuþjóðir
á tæknisviðinu þegar efnahagskerfi þeirra
var reist úr rústum eftir styrjöldina, en
jafnframt komu þeir sér upp öflugu stétta-
samvinnukerfi um ákvörðun launaþróun-
ar, með þríhliða þátttöku ríkisvalds og
hreyfinga launþega og atvinnurekenda,
sem leiddi til tiltölulega sveiflulausrar
þróunar eftirspurnar.
Athyglisverðara er að bera saman þró-
un Frakklands og Bretlands. Á Bretlandi
hefur bankaauðmagnið verið leiðandi
meðal stétta atvinnurekenda og þar í
landi varð hefðbundinn keynesismi ofan
á. en stéttasamvinnukerfi gagnvart inn-
106