Morgunblaðið - 20.05.2006, Qupperneq 42

42 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UNDANFARNA daga hefur mikið verið rætt um breytingar á mið-
bænum okkar hér á Akureyri. Fólk hefur yfirleitt sterkar skoðanir á þessu
máli; hvort sem það er varðandi síki, verslunarmiðstöðvar eða neðan-
jarðarbílastæði.
Ég ætla ekki að taka beina afstöðu til neins af þessu hér
en mig langar að velta upp ákveðnu efni sem ég hef verið að
spá í.
Ekki nóg að gert í fjölgun rýma
Mér skilst að síki muni kosta bæinn hálfan milljarð króna
eða rúmlega það. Út frá þeirri tölu fór ég að velta fyrir mér
hvort þessum peningum væri ekki betur varið í eitthvað
annað. Datt þá strax í hug fullorðna fólkið okkar hér á Akureyri.
Hvað erum við að gera fyrir það?
Nú er verið að byggja nýja álmu við Hlíð þar sem eiga að rúmast 60 ein-
staklingar, allir í sér herbergi með sér snyrtingu. Fyrirhugað er að flytja
frá Kjarnarlundi árið 2008 og það hlýtur að eiga að flytja frá Skjaldarvík
þegar nýja byggingin verður tekin í notkun, enda var þar bara verið að
leysa mesta vandann. Þar eru komnir um 50 manns. Svo á að breyta 2ja
manna herbergjunum í eins manns. Þá sýnist mér að búið sé að fylla þessa
nýju álmu.
Hver er staðan þá í málefnum aldraðra á Akureyri. Eða er það bara
seinnitíma vandamál fyrir næstu kosningar?
Ég veit einnig til þess að það þarf að fara í miklar lagfæringar á einni
álmu Hlíðar sem heitir Einihlíð og á að loka þeim gangi þegar nýja bygg-
ingin verður tekin til starfa í haust.
Eftir þeim heimildum sem ég hef hefur ríkið ekki lofað neinum pen-
ingum að sinni í slíkar viðgerðir svo hvernig væri að taka eitthvað af síkis-
peningunum og setja í þær lagfæringar?
Aldraðir eiga skilið að fá góða umönnun
Annað sem mér datt í hug að við gætum nýtt síkispeningana í er að fjár-
magna stöðu öldrunarlæknis við öldrunarheimili Akureyrarbæjar. Á öllum
helstu öldrunarstofnunum í Reykjavík eru sérhæfðir öldrunarlæknar. Eins
og er skilst mér að heilsugæslulæknarnir hér á Akueyri sinni öldr-
unarheimilunum. Þeir koma tvisvar í viku í húsvitjanir og vinna þar mjög
gott starf. Það segir sig samt nokkurn veginn sjálft að það væri betra að
hafa þarna einn lækni sérhæfðan í öldrunarmálum.
Ég fer helst ekki til heilsugæslulæknis þegar ég þarf á aðstoð kven-
sjúkdómalæknis að halda. Ég panta tíma hjá sérhæfðum eyrnalækni ef mér
er illt í eyrunum.
Það er hverju samfélagi til skammar að sinna öldruðum ekki vel, það eru
þau sem eru ömmur okkar og afar. Þau sem byggðu það sem við njótum
nú.
Ætli þeir sem stjórna landinu í dag myndu sætta sig við að vera í sömu
sporum?
Ég sé fyrir mér ráðherra landsins, til dæmis Siv Friðleifs eða Þorgerði
Katrínu, vera á stað þar sem þau þyrftu að deila herbergi með öðrum,
starfsfólkið sem sinnti þeim væri þreytt og óánægt og ekki tími til að sinna
öllum þeirra þörfum.
Það þarf að breyta hugsunarhættinum hjá ráðafólki þjóðarinnar.
Við erum að selja öldruðum þjónustu og við eigum að kappkosta að það
sé ánægt með hana.
En þetta voru bara hugleiðingar dagsins. Góðar stundir!
Væru síkispeningarnir ekki
betur komnir í öldrunarmál?
Eftir Margréti Kristínu Helgadóttur
Höfundur skipar 5. sætið á lista Samfylkingarinnar á Akureyri.
BORGARSTJÓRAEFNI Sjálfstæðisflokksins, Vilhjálmur Þ. Vilhjálms-
son, borgarfulltrúi í 24 ár, segir: ,,Við erum með fjölskyldustefnu.“ Þegar
áherslur Sjálfstæðisflokksins í borginni eru skoðaðar og bornar saman við
það sem ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins er að framkvæma, er ekkert sam-
hengi þar að finna.
Engar vaxtabætur
Farið er bera á að fjölskyldur eigi í erfiðleikum með að
standa í skilum með afborganir af húsnæðislánum. Þessu
fólki mun bregða hrikalega þegar því verður ljóst að flokkur
Vilhjálms, Sjálfstæðisflokkurinn, eyddi vaxtabótunum sem
það hafði gert ráð fyrir að fá í ágúst í sumar. Réttur til
vaxtabóta fellur nú niður ef þú átt meira en 5,9 milljónir eða
ef þú og maki þinn eigið meira en 9,8 milljónir. Fasteignamat hækkaði
vegna óábyrgrar efnahagsstjórnar, um 17% árið 2004 og 30% árið 2005.
Ríkisstjórnin réð ekki við uppsveifluna frekar en verðhrunið nú.
Fjölskyldustefna Sjálfstæðisflokks
Skoðum áhrifin á hjón sem eru með 440 þús. kr. í tekjur á mánuði. Þau
kaupa 100 fermetra íbúð árið 2003 fyrir 23 milljónir króna. Þau áttu 2,3
milljónir og tóku 21,7 milljónir í lán til 25 ára. Í fyrra fengu þau 270 þús. kr.
í vaxtabætur, en árið 2006 fá þau væntanlega ekki krónu. Í stöðugu efna-
hagsástandi hefðu þessi hjón fengið 290 þúsund kr. í vaxtabætur í sumar.
Skuldirnar eru þær sömu og jafnmikið af laununum fer í afborganir. Eigna-
aukningin, sem mældi bara stjórnleysi í efnahagsmálum, er ástæðan fyrir
því að fjölskyldan missir allar vaxtabætur því grunnurinn hefur ekki hækk-
að í takt við verðlag. Alvarlegast er þó að þegar hjónin keyptu íbúðina voru
vaxtabæturnar hluti af greiðslumati og lagðar til grundvallar kaupunum.
Hjónin eru orðin ómerkingar í bankanum vegna ómyndugleika ríkis-
stjórnarinnar.
Öðruvísi umhyggju, takk
Ríkisstjórnin undir forystu Sjálfstæðisflokksins hefur kippt fjárhagslegum
forsendum undan íbúðakaupum hundruða fjölskyldna með óstjórn. Þrátt
fyrir þessa staðreynd talar borgarstjóraefni Sjálfstæðisflokksins um sér-
staka umhyggju fyrir fjölskyldunni, „Við erum með fjölskyldustefnu,“ og
hvetur ungt fólk til að byggja einbýlishús. Vilhjálmur, þetta er ekki fjöl-
skyldustefna.
Sjálfstæðisflokkurinn, Vil-
hjálmur og vaxtabótakerfið
Eftir Þorbjörn Guðmundsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Samiðnar og
í 15. sæti á lista Samfylkingarinnar í Reykjavík.
Vegna mikils aðstreymis aðsendra greina í aðdraganda bæjar- og sveitarstjórnarkosninganna verður
formi þeirra greina, sem lúta að kosningunum, breytt. Er þetta gert svo efnið verði aðgengilegra fyrir les-
endur og auka möguleika Morgunblaðsins á að koma greinunum á framfæri fyrir kosningar.
Bæjar- og sveitarstjórnarkosningar
LEIFUR Kr. Jóhannesson, sem
skipar 10. sæti á framboðslista
B-listans í Mosfellsbæ, ritar grein í
2. tbl. Mosfells-
frétta í maí 2006
með yfirskriftinni
„Áhyggjulaust ævi-
kvöld?“
Við lestur á grein
Leifs og með hlið-
sjón af stefnuskrá
B-listans hér í Mos-
fellsbæ er mér ljósara en nokkru
sinni fyrr orðatiltækið „að skjóta
sig í fótinn“.
Í inngangi greinar sinnar getur
Leifur þess að mikil umræða hafi
verið undanfarið um málefni aldr-
aðra og að nú virðist sem svo að
margir frambjóðendur til sveitar-
stjórna hafi skyndilega fengið
áhuga á að ræða þau mál. Leifur
telur það „dálítið grunsamlegt“ að
þetta skuli gerast í aðdraganda
kosninga en ekki fyrr.
Framsóknarmenn í Mosfellsbæ
hafa nú ekki haft miklar áhyggjur
af málefnum aldraðra á því kjör-
tímabili sem nú er að ljúka né held-
ur á þeim átta árum sem þeir voru
við stjórnvölinn og því vil ég spyrja:
Er Leifur með þessu að segja, að
það sé „dálítið grunsamlegt“, svo
notað sé hans eigið orðalag, að
framsóknarmenn skuli nú allt í
einu, „í aðdraganda kosninga“, fá
skyndilegan áhuga á málefnum
aldraðra?
Og Leifur heldur áfram í grein
sinni og segir: „Það vekur tor-
tryggni hjá mörgum, en gott og vel,
ef þessum óvænta áhuga fylgir ein-
hver alvara er það af hinu góða.
Eftir því verður tekið hvort hugur
fylgir máli“.
Ég er Leifi hjartanlega sammála.
Það vekur vissulega tortryggni að
framsóknarmenn skuli nú allt í einu
vakna til lífsins um málefni eldri
borgara og eftir því verður að sjálf-
sögðu tekið hvort hugur fylgir máli
hjá þeim í þessu efni.
Skoðum nú stefnuskrá B-listans í
Mosfellsbæ, þar segir:
„B-listinn mun berjast fyrir því
að í Mosfellsbæ rísi hjúkrunar-
heimili þannig að bæjarbúar þurfi
ekki að dvelja utan bæjarmarkanna
á hjúkrunarheimilum, eins og raun-
in er í dag.“
Þetta er ákaflega fallega orðað,
en því miður er það svo að til þess
að framkvæmdir við hjúkrunar-
heimilið geti hafist þarf samþykki
heilbrigðisráðherra og þrátt fyrir
harða baráttu meirihlutans í bæjar-
stjórn Mosfellsbæjar hefur hvorki
fyrrverandi né heldur núverandi
heilbrigðisráðherra veitt heimild til
þess að hefja framkvæmdir. Veistu
það Leifur, að bæði fyrrverandi og
núverandi heilbrigðisráðherrar eru
framsóknarmenn? Kolröng dreif-
býlishugsjón framsóknarráðherr-
anna hefur haft það í för með sér að
það vantar sárlega hjúkrunarheim-
ili á suðvesturhorni landsins, en úti
á landi eru ónotuð 126 hjúkrunar-
rými.
Þetta er ástæða þess að bæjar-
búar hafa þurft að „dvelja utan
bæjarmarkanna á hjúkrunar-
heimilum, eins og raunin er í dag,“
svo vitnað sé í stefnuskrá fram-
sóknarmanna.
Leifur segir í grein sinni: „Ríkis-
stjórnin skipaði starfshóp til þess
að fjalla um málefni aldraðra. Það
vekur nokkra undrun að það starf
eigi að taka marga mánuði eða hátt
í ár að skila frá sér áliti.“
En Leifur, hver er Akkilesar-
hællinn í þessu ferli? Á sl. ári var,
að tilhlutan Landssambands eldri
borgara (hér eftir LEB), skipuð
nefnd undir forsæti Elínar Líndal
til þess að fara yfir málefni eldri
borgara og gera tillögur til úrbóta.
Þegar til kastanna kom varð ljóst
að það umboð sem Elín hafði frá
heilbrigðis- og tryggingarráðherra
(framsóknar) fólst eingöngu í að
gera úttekt á því hvernig staðið
hefði verið við samkomulag LEB og
stjórnvalda frá því 2002. Þessu
undu fulltrúar LEB ekki og mót-
mæltu þessari málsmeðferð. For-
sætisráðherra upplýsti svo á fundi
með fulltrúum LEB í ráðherra-
bústaðnum þann 21. desember sl.
að þessi nefnd sem Elín veitti for-
ystu hefði verið lögð niður!
Á þessum fundi voru ráðherrarn-
ir, sem fundinn sátu, sammála um
að taka þyrfti á tekjutengingu launa
og skattamálum. Á þessu hefur nú-
verandi heilbrigðis- og tryggingar-
málaráðherra (sem er víst fram-
sóknarkona) allt aðra skoðun og
hefur lýst því yfir í útvarpsviðtali að
ekki komi til greina að hrófla við
skerðingarákvæðum laganna. Og
forsætisráðherra hefur látið frá sér
fara að skattamál séu ekki til um-
ræðu í þessu efni, þrátt fyrir að í
bókun frá fundinum í ráðherrabú-
staðnum þann 21. des. 2005 segi, og
vitnað til orða forsætisráðherra, að
skattamál skuli tekin til umræðu.
Niðurstaða fundarins í ráðherra-
bústaðnum varð sú, að skipuð var
ný nefnd til að fjalla um málefni
aldraðra undir forsæti Ásmundar
Stefánssonar ríkissáttasemjara.
Skyldi nefndin taka til starfa í byrj-
un janúar 2006. Nefndinni vær ætl-
að að ljúka störfum á næstu mán-
uðum. Nokkrir fundir hafa verið
haldnir, en nú hafa stjórnvöld
ákveðið að nefndin komi ekki aftur
saman til funda fyrr en í september
eða október á þessu ári.
Miklir eruð þér framsóknarmenn.
Áhyggjulaust ævikvöld?
Eftir Grétar Snæ Hjartarson
Höfundur er eftirlaunaþegi og
skipar 13. sæti D-listans
í Mosfellsbæ.
FLEST okkar erum við velkomin í heiminn og fátt
finnst okkur yndislegra en sinna frumþörfum nýfædds
barns. Þetta hefur mér oft dottið í hug við rúmstokk
aldraðs hjúkrunarsjúklings. Fáir sjá líklega fegurðina
í lífi örvasa gamalmennis sem ekki get-
ur björg sér veitt en það getur verið
gott að hugsa til þess að einu sinni var
þessi einstaklingur fallegt nýfætt barn.
Allir óska börnum sínum langrar ævi
en auðvitað ekki þess að leggjast í kör.
Í okkar heimshluta lifum við lengi og
margir aldraðir búa við góða heilsu en
árgangarnir stækka, aldraðir verða
stærri og stærri hluti af þjóðfélagsþegnunum og las-
burða einstaklingum sem sinna þarf fjölgar.
Æskan er oft sveipuð dýrðarljóma en elliárin viljum
við helst ekki hugsa svo mikið um, ekki fyrr en við
kannski neyðumst til þess einhverra hluta vegna til
dæmis þegar foreldrar eða nákomnir ættingjar verða
gamlir og veikir.
Allir hljóta að vera sammála um að fólk á það skilið
að lifa með reisn frá vöggu til grafar. Það er mikilvægt
að málum verði þannig fyrir komið að enginn þurfi að
kvíða ellinni og að alls staðar á landinu verði öldrunar-
málum þannig fyrir komið að elstu þjóðfélagsþegn-
unum bjóðist öll sú þjónusta og umönnun sem þörf er
á.
Þegar ákvarðanir eru teknar af stjórnvöldum í þess-
um málum er mjög mikilvægt að ráðfæra sig við fólk
sem menntað er í þessum fræðum og hefur starfað í
öldrunarþjónustu. Það er ekki bara lausnin að byggja
fleiri hús.
Samkvæmt nútíma öldrunarlækningum skal þjón-
usta við aldraða vera þannig að fólki sé gert mögulegt
að búa sem lengst heima. Til þess að það sé hægt verð-
ur að bjóða upp á vel skipulagða heimaþjónustu og
hjúkrun eftir þörfum. Þar sem vel hefur tekist með
slíka starfsemi er þetta hópvinna sjúkraliða, hjúkr-
unarfræðinga og ófaglærðra þar sem hópstjórinn er
reyndur hjúkrunarfræðingur. Í hverju sveitarfélagi
þarf að vera starfandi öldrunarmatshópur (þjónustu-
hópur aldraðra) sem hefur yfirsýn yfir aðstæður aldr-
aðra á svæðinu, metur þarfir hvers og eins og leiðbein-
ir um úrræði. Í öldrunarmatshópnum eru yfirleitt
læknir, hjúkrunarfræðingur og félagsráðgjafi. Góð
samvinna þarf að vera milli öldrunarmatshópsins,
heimaþjónustu og hjúkrunar, hjúkrunarheimila og
sjúkrahúsa í hverju sveitarfélagi.
Þjónustuþörf einstaklings getur verið allt frá stuttri
heimsókn og aðstoð við tiltekt upp í lyfjagjafir, hjúkr-
un og umönnun á síðustu dögum ævinnar. Þegar séð er
fram á langtíma sjúkralegu verður ekki hjá því komist
að leggja aldraða inn á hjúkrunarheimili.
Allir vita að í dag er mikill skortur á hjúkrunarheim-
ilaplássum. Til þess að leysa málin til langframa vantar
nokkur hundruð rúm á Íslandi en hvers vegna ekki að
byrja á því áður en við byggjum nýjan Landspítala?
Efling öldrunarlækningadeilda er líka mikilvæg.
Skammtímainnlagnir á öldrunardeildir eru til þess að
meta heilsufar, lækna og endurhæfa til þess að ein-
staklingar geti útskrifast og búið lengur heima. Þeir
sem ekki geta útskrifast heim af öldrunarlækninga-
deild þurfa að hafa aðgang að hjúkrunardeildarplássi
ef vel á að vera.
Höfum það samt líka í huga að stór hluti aldraðra er
frískt fólk sem sér um sig sjálft og er engum háð.
Til þess að reka góða öldrunarþjónustu þarf gott
starfsfólk. Það er því mikilvægt að laun og starfsskil-
yrði séu góð. Námskeið og skipulögð fræðsla er mjög
mikilvæg, ekki síst fyrir ófaglært fólk sem vinnur við
umönnun aldraðra. Góð þekking á öldrun og sjúkdóm-
um aldraðra bætir þjónustuna við gamla fólkið.
Það er tími til kominn að ríkið og sveitarfélögin
vinni saman að því um allt land að koma lagi á málefni
aldraðra. Brýn þörf er á fjölgun hjúkrunarplássa, það
er óumdeilt. Þótt mönnum vaxi ef til vill í augum þær
upphæðir sem þarf til að byggja upp góða heimaþjón-
ustu og hjúkrun sparar það samt án efa byggingu og
rekstur dvalarheimila.
Í þessari grein eru engin ný sannindi. Í raun er fátt
sem þarf að rífast um í þessu sambandi.
„Allir vilja verða gamlir en enginn vill vera gamall“
(Abraham Lincoln 1809–1865).
Við höfum efni á að sinna þeim sem verða gamlir.
Tvisvar verður gamall maður barn
Eftir Rún Halldórsdóttur
Höfundur er læknir og leiðtogi VG á Akranesi.