Morgunblaðið - 21.05.2006, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 33
Erfðir eða uppeldi, hvort er þyngra á met-unum? Ekki fer hjá því að sú hugsunleiti á þegar ævinni vindur fram ogmaður horfir á eiginleika fyrri kynslóðaspeglast í saklausu ungviði. Hún er þó
einkar áleitin nú um stundir þegar fréttir berast
af vaxandi vanlíðan yngstu kynslóðarinnar, sem
kemur fram í sálrænum erfiðleikum af ýmsu tagi.
Skuldinni virðist skellt á þá sem fara með félags-
og heilbrigðismál og greinilega er þar víða pottur
brotinn. En skýringin liggur samt ekki þar nema
að litlu leyti, þótt erfiðleikarnir eigi sér oftast fé-
lagslegar eða læknisfræðilegar
orsakir. Og þá vaknar sama
spurning en í öðru formi. Eru
þessir sálrænu kvillar arfgengir
eða afleiðingar umhverfisþátta
sem eru óheillavænlegri núna
en þegar samfélagið var ein-
faldara í sniðum og boðleiðir skýrari?
Fjölfróður menntaskólakennari fullyrti við okk-
ur nemendur sína að „intelligensinn“ eins og hann
tók til orða, væri arfgengur og félagsvísindi nú-
tímans virðast styðja það. En hvað þá með ýmsar
hvatir, svo sem græðgi, öfundsýki og sjálfhverfu,
sem eru svo skelfing áberandi nú á tímum, eða
andstæður þeirra, nægjusemi, velvild og fórnfýsi.
Skyldu þær liggja í litningunum, mótast af um-
hverfi okkar eða spretta upp af samspili beggja
þátta?
Að sjálfsögðu brestur hér forsendur til að kveða
upp úr um slík eilífðarmál en niðurstaða mín sem
uppalanda og kennara er sú að börnin okkar komi
afar vel nestuð í þennan heim og hafi mótuð skap-
gerðareinkenni sem beri að virða. Það sé einmitt
lítilsvirðing gagnvart eigindum þeirra, tilfinn-
ingum og geðslagi sem valdi því að þau temji sér
hvimleiðar hvatir. Slíkt virðingarleysi kemur fram
með ýmsum hætti, t.d. skeytingarleysi, að-
finnslum og kröfuhörku þannig að litlir ein-
staklingar bregðast til varnar og skýla sér bak við
keipar og kenjar sem verða þeim fótakefli á brattri
þroskabraut.
Það getur verið afdrifaríkt þegar börn fara á mis við aga
á heimilum sínum. Þar lærast þeim fyrstu umferðarreglur
samfélagsins og séu þær óbilgjarnar eða losaralegar getur
orðið erfitt að fóta sig þegar lengra er haldið. Þar reynir
ekki síst á jafnvægislist uppalendanna sem að sjálfsögðu
þurfa að taka mið af mörgum mislægum gatnamótum í sí-
breytilegu umhverfi. Þessari ábyrgð verður ekki varpað á
leikskóla og aðrar uppeldisstofnanir þrátt fyrir nýjustu
greiningartækni og félagsleg úrræði sem vissulega geta
vísað veginn ef í óefni stefnir. En færustu fagmenn geta
aldrei orðið sömu áhrifavaldar og foreldrarnir í krafti til-
finningasambands síns við börnin.
Það er ekki bara intelligensinn eða skortur á honum
sem gengur í arf heldur líka útlit, heilsufar og margir aðrir
eiginleikar sem uppeldi getur ýmist bætt eða bjagað. Ætli
gott fordæmi sé samt ekki dýrmætasta veganestið sem
fólk getur látið uppvaxandi kynslóð í té? Barn, sem hefur
fyrir augum sér, hvernig unnt er að takast á við eigin
bresti, standast freistingar og umgangast samferðafólk af
festu og drenglyndi eignast hlutdeild í fjársjóði. Sá sjóður
er ígildi margra stiga á öllum þeim kvörðum og vísitölum
sem líf okkar nútímafólks virðist markað af.
Erfingjar á mislæg-
um gatnamótum
HUGSAÐ
UPPHÁTT
eftir Guðrúnu
Egilson
Nordic Art at
International Prices
Christie’s is holding its inaugural Nordic Art and Design Sale
in London on 31 October 2006. This sale is celebrating
the unique creativity of Nordic Art and Design
THÓRARINN
B. THÓRLAKSSON
Stóri Dímon/
Mt. Stori Dimon, 1902
Courtesy of
National Gallery of Iceland
Sponsored by
Christie’s are now inviting
consignments for works of art
by Icelandic artists including
the following:
Ólafur Elíasson, Svavar Gudnason,
Ásgrímur Jónsson, Jóhannes S. Kjarval,
Louisa Matthiasdóttir, Eggert Pétursson,
and Thórarinn B. Thórlaksson
among others.
Enquiries
Barbro Schauman
Specialist Nordic Pictures
bschauman@christies.com
+358 9 608212
Sophie Hawkins
Head of Sale
shawkins@christies.com
+44 20 7389 2453
Auction 31 October 2006
Consign by 21 August 2006
Heimsferðir bjóða frábær tilboð til Rimini í maí og júní. Njóttu
lífsins í sumar á þessum vinsælasta sumarleyfisstað Ítalíu. Rimini
er ekki aðeins frábær áfangastaður út af fyrir sig heldur eru
ótrúlega spennandi valkostir í næsta nágrenni, vilji menn kynnast
mörgum andlitum Ítalíu í einni ferð.
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000 • www.heimsferdir.is
Rimini
Vinsælasti sumarleyfisstaður Ítalíu
Síðustu sætin í maí og júní
frá kr. 29.995
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Síðustu sætin
Verð kr.39.990
Netverð á mann, m.v. 2 í herbergi/stúdíó/íbúð
í viku. Stökktu tilboð 24. og 31. maí.
Flug, skattar, gisting og íslensk fararstjórn.
Aukavika kr. 10.000.
Verð kr.29.995
Netverð á mann, m.v. hjón með 2 börn, 2-11
ára, í íbúð í viku. Stökktu tilboð 24. og 31. maí.
Flug, skattar, gisting og íslensk fararstjórn.
Aukavika kr. 10.000.