Morgunblaðið - 09.06.2006, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 2006 35
artin Chu-
m Zarqawi
r tekið.
aldan tvær
en þennan
bhib, mun
skv. áður-
rhershöfð-
ríkjahers,
ðin í fyrra-
„mikillar
grundvelli
ðu síðustu
smynd af
nafundi og
andaríkja-
ndarískar
að tveimur
engjum á
orum ekki
m að Zar-
Caldwell.
Fyrir nokkrum vikum hefði tekist,
með aðstoð eins af fylgismönnum
Zarqawis, að bera kennsl á Abu Ab-
dul-Rahman al-Iraqi, næstráðanda
Zarqawis. Var byrjað að hafa eftirlit
með honum og ráða í hvenær hann
myndi hitta Zarqawi. „Í gær [í fyrra-
dag] hittust þeir aftur kl. 18.15 og þá
var tekin sú ákvörðun að láta til
skarar skríða og gera árás á skot-
markið og gera út af við þá báða,“
sagði Caldwell.
Haft var eftir jórdönskum emb-
ættismönnum í gær að Zarqawi
hefði ekki dáið samstundis. Er hann
sagður hafa lifað í tíu mínútur en síð-
an hefði líf hans fjarað út.
Til að fullvissa sig um að hér væri
um lík Zarqawis að ræða studdust
Bandaríkjamenn við fingrafara-
sýni, upplýsingar um húðflúr og ör,
sem vitað var að Zarqawi væri með.
Í yfirlýsingu sem birtist á ísl-
amskri vefsíðu í gær staðfesta sam-
tökin al-Qaeda í Írak dauða Zar-
qawis en heita því að halda áfram
„heilögu stríði“ sínu í landinu. Yf-
irlýsingin er eignuð áðurnefndum
al-Iraqi en bæði Caldwell og Casey
hershöfðingi fullyrtu hins vegar að
al-Iraqi hefði dáið með Zarqawi.
„Fékk makleg málagjöld“
Bandaríkjamenn hafa nokkrum
sinnum áður verið nálægt því að
hafa hendur í hári Zarqawis. Rætt
er um að þeir hafi rétt misst af hon-
um í apríl á þessu ári, þegar ráðist
var inn í byggingu 30 km suðvestur
af Bagdad, og í febrúar 2005 slapp
hann naumlega undan í bíl sínum,
að því er fullyrt er. Þá greindi
Hussein Kamal, aðstoðarinnanrík-
isráðherra Íraks, frá því að seint á
árinu 2004 hefðu íraskar öryggis-
sveitir handsamað Zarqawi nálægt
borginni Fallujah en sleppt honum
aftur, sökum þess að menn áttuðu
sig ekki á því hver hér var á ferð-
inni.
Bandaríkjamenn höfðu sett 25
milljónir dollara til höfuðs Zarqawi,
jafn mikið og til höfuðs Osama bin
Laden, leiðtoga al-Qaeda-hryðju-
verkanetsins.
Aðeins vika er liðin síðan Zar-
qawi setti á netið upptöku þar sem
hann heyrist fara með fúkyrðaflaum
um sjía-múslíma í Írak og segir að
súnnítar verði að refsa vígasveitum
sjíta sem gangi um, nauðgi konum
og drepi súnníta. Áður hefur hann
margoft lýst sjítum sem „öpum“,
virðist hafa talið þá réttdræpa.
Ekki þarf því að koma á óvart að í
mörgum hverfum sjíta í Bagdad í
gær brutust út mikil fagnaðarlæti
er fréttist af dauða Zarqawis. Mátti
víða sjá lögreglumenn skjóta af
vopnum sínum upp í loftið. „Ég er
eins glaður og hamingjusamur og
daginn sem ég gifti son minn,“ hafði
AFP-fréttastofan eftir Sjeik Abdal-
lah Kahdim. Súnnítar brugðust þó
við tíðindunum af meira jafnaðar-
geði, sögðu dauða Zarqawis engu
breyta og sumir lögðu áherslu á að
vopnaðar dauðasveitir sjíta bæru
jafn mikla, ef ekki meiri, ábyrgð á
ófremdarástandinu í Írak og Zar-
qawi.
Maliki, forsætisráðherra Íraks,
sagði á fréttamannafundinum í gær
að þeir sem tækju líf annarra, líkt
og Zarqawi, myndu sjálfir fá mak-
leg málagjöld. Þá varaði hann hvern
þann við sem gerði sig líklegan til að
taka við hlutverki Zarqawis, sagði
að „hvenær svo sem nýr Zarqawi
kemur fram á sjónarsviðið þá mun-
um við drepa hann [líka]“.
„Þetta sendir öllum þeim skilaboð
sem beita ofbeldi, drepa og eyði-
leggja, um að hætta og draga sig í
hlé áður en það er um seinan,“ sagði
Maliki. „Þetta er bardagi við alla þá
sem ala á trúflokkastríði.“
út
“
nar
s
.%
/$
/
 FF
7HJ

 
 "
$

&%!
 '
!
%

(
AP
Hermaður fjarlægir mynd af Abu Musab al-Zarqawi þar sem hann er á lífi og setur upp mynd af honum látnum.
Jórdaninn Abu Musab al-Zar-qawi, leiðtogi al-Qaeda-hryðjuverkasamtakanna íÍrak, er talinn bera ábyrgð á
mörgum af mannskæðustu sjálfs-
morðsárásunum í landinu frá innrás
Bandaríkjamanna og Breta 2003. Þá
er talið að hann hafi staðið fyrir fjöl-
mörgum mannránum og að hann
hafi sjálfur skorið höfuðið af tveimur
fórnarlömbum sínum.
Fullvíst er talið að hann hafi á síð-
asta ári tekið þátt í skipulagningu
fjölmargra árása. Meðal þeirra var
þreföld sjálfsmorðsárás á hótel í
Amman, höfuðborg heimalands
hans, 9. nóvember, þar sem 60
manns féllu. Hann einbeitti sér þó
fyrst og fremst að árásum í Írak með
það að meginmarkmiði að koma á
borgarastyrjöld á milli súnníta og
sjíta í Mið-Austurlöndum, en sjítar
voru að hans sögn „óvinir íslams“.
Hann beitti netinu óspart í bar-
áttu sinni og vöktu myndbönd, þar
sem fangar hans sáust afhöfðaðir,
óhug um heim allan. Er talið að al-
Zarqawi hafi sjálfur skorið höfuðið
af Bandaríkjamönnunum Nicholas
Berg og Eugene Armstrong.
Ólst upp við fátækt í Jórdaníu
Al-Zarqawi fæddist í Jórdaníu 20.
október 1966 og var skírður Ahmad
Fadhil Nazzal al-Khalayleh. Hann
ólst upp í Zarqa, iðnaðarþorpi í Jórd-
aníu, þar sem hann mótaðist af
hörðu lífi götunnar og tók sér
baráttunafnið al-Zarqawi sem hann
varð síðar þekktur undir.
Hann þótti fremur einfaldur en
blóðheitur ungur maður. Það kom
þeim sem þekktu hann í æsku á
óvart að hann skyldi fara til Afgan-
istans til að berjast við hlið uppreisn-
armanna, sem Bandaríkjamenn
studdu, gegn Sovétríkjunum. Átök-
unum í Afganistan var þó að mestu
lokið árið 1989 þegar al-Zarqawi
kom þangað og sneri hann sér því að
blaðamennsku fyrir íslamskt áróð-
ursrit.
Síðar er sagt að al-Zarqawi hafi
hneykslast mjög yfir því félagslega
frelsi sem umbreytti íhaldssömu
samfélagi Jórdaníu í kjölfar straums
Kúveita þangað eftir Persaflóastríð-
ið 1991. Þá er hann sagður hafa
sannfærst um köllun sína eftir að
hafa fengið vitrun í draumi um að
heyja heilagt stríð með fullum stuðn-
ingi guðs.
Árið 1994 var hann dæmdur í 15
ára fangelsi í Jórdaníu fyrir samsæri
um að steypa konungdæminu. Innan
veggja fangelsisins tileinkaði hann
sér svo og mótaði róttæka íslamska
hugmyndafræði sína, lærði kóraninn
utanbókar og íhugaði trú sína.
Fangelsisdvöl al-Zarqawis lauk
svo árið 1999 þegar Abdullah II
Jórdaníukonungur veitti fjölmörg-
um föngum sakaruppgjöf. Þetta
þótti síðar kaldhæðnislegt í ljósi her-
ferðar Jórdaníustjórnar gegn al-
Zarqawi.
Eftir að afplánun hans lauk fór al-
Zarqawi til Afganistans, þar sem
hann tengdist Osama bin Laden,
leiðtoga al-Qaeda-hryðjuverkasam-
takanna, nánum böndum. Spenna
átti þó eftir að einkenna samskipti
þeirra og var al-Zarqawi stundum
sagður vilja taka við hlutverki bin
Ladens sem leiðtogi al-Qaeda.
Hann flúði svo frá Afganistan þeg-
ar Bandaríkjaher steypti stjórn tal-
ibanahreyfingarinnar í kjölfar
hryðjuverkaárásanna í New York
11. september 2001. Hann flúði til
Íraks, með viðkomu í Íran.
Seint á árinu 2003 byrjaði nafn al-
Zarqawis að birtast í tengslum við
hryðjuverkahópinn „Eingyðistrú og
heilagt stríð“ og var hann sagður
leiðtogi hópsins. Í október 2004 birt-
ist tilkynning frá hópnum á netinu
þess efnis að hann hefði gengið til
liðs við al-Qaeda og bin Laden, eða
„föður allra stríðsmanna“. Í kjölfarið
var nafni hópsins breytt og hét hann
upp frá því „al-Qaeda í Írak“.
Í september 2005 lýsti hann svo
yfir allsherjarstríði á hendur sjítum,
en þá var nokkuð liðið frá því Banda-
ríkjastjórn setti 25 milljónir dollara,
rúmar 1800 milljónir króna, til höf-
uðs honum, sömu upphæð og til höf-
uðs bin Laden.
Al-Zarqawi var hetja í augum
margra öfgasinnaðra súnníta og var
talið að hann hefði reynt að treysta
þessa ímynd í sessi þegar hann birti
myndband af sér í apríl. Það skref
reyndist hins vegar dýrkeypt, að
sögn íraskra yfirvalda leiddi það til
þess að upp komst um felustað hans.
Blóði drifinn
ferill mannrána
og morða
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
a var
ýmsar efa-
a um að
ði stjórn-
jamenn,
kuli hafa
mannsins
ndlit upp-
m
nn lagði
atur
ti jafnvel
i útrýmt.
ngsmenn
mild-
rqawis sé
ur atburð-
ir langt
annast
nrík-
órn hins
uri al-
eglin. Fall
efið al-
augum
huga að
flestir sérfræðingar um málefni al-
Qaeda álíta að ekki sé lengur um að
ræða skipulögð samtök í hefð-
bundnum skilningi orðanna og sama
eigi við um deild al-Qaeda í Írak sem
Zarqawi stýrði. Frekar megi líta á
heitið al-Qaeda (sem merkir Stöðin)
sem eins konar heróp, andlega upp-
örvun fyrir þá sem vilji styrjöld
gegn svonefndum óvinum íslams um
allan heim.
Ekki er fyllilega ljóst hvernig
samskipti Zarqawis við Osama bin
Laden voru en margt bendir til að
bin Laden og næstráðandi hans,
Egyptinn Ayman al-Zawahri, hafi
haft illan bifur á honum. Þeir gerðu
sé grein fyrir því að taumlaus
grimmd Jórdanans í garð sjía-araba
mæltist æ verr fyrir. Ekki er víst að
þeir hafi átt margra kosta völ í
fylgsni sínu, hvar sem það er, stöð-
ugt hundeltir af Bandaríkjamönnum
en séu bréf sem fundust og Banda-
ríkjamenn töldu vera frá þeim til
Zarqawis, ófölsuð reyndu al-Qaeda
leiðtogarnir að hafa hemil á honum.
Flestir nánustu liðsforingjar Zar-
qawis eru nú sagðir vera innfæddir
Írakar, ekki erlendir jihadistar. Son-
ur helsta læriföður bin Ladens, Ab-
dullah Azzam, sagði í apríl að upp-
reisnarleiðtogar úr röðum íslamista í
Írak væru búnir að setja Zarqawi af
sem pólitískan leiðtoga. Hlutverk
hans væri nú eingöngu að stýra
árásum.
Samtök Zarqawis sögðust í janúar
hafa gengið til liðs við svonefnd
heildarsamtök uppreisnarmanna,
Ráð heilagra stríðsmanna, en þar
starfa saman sjö samtök undir for-
ystu Írakans Abdul Al-Baghdadi.
Þess ber þó að geta að svo lítið er
vitað um þessa menn að í blaðinu
The New York Times er sagt að ekki
sé vitað með vissu hvort Al-
Baghdadi sé yfirleitt til. Hann geti
verið tilbúningur af hálfu Zarqawis
sem hafi ef til vill reynt að láta líta út
fyrir að hann hlýddi skipunum inn-
fædds leiðtoga.
Mikilvægara
en að fella bin Laden?
Ekki vilja allir sérfræðingar gera lít-
ið úr áhrifunum af dauða Zarqawis.
Michael Clarke við King’s College í
London og sérfræðingur í baráttu
gegn hryðjuverkum segir að Zar-
qawi hafi haft skýrt langtímamark-
mið, þ. e. endurreisn hins fornfræga
kalífaveldis íslams. Fall hans geti
dregið meira úr mætti al-Qaeda en
dauði sjálfs Osama bin Ladens. „Al-
Zarqawi var maður framkvæmd-
anna. Hann var leiðtogi í fremstu
víglínu, hvort sem rætt er um hug-
rekki eða grimmd,“ segir Clarke.
Annar þekktur hryðjuverka-
sérfræðingur, Rohan Gunaratna,
sem hefur aðsetur í Singapore, er
einnig á því að um geysilegt, sálrænt
áfall sé að ræða fyrir alþjóðlega
hryðjuverkamenn úr röðum ísl-
amista þótt ekki muni það duga til
að binda enda á átökin í Írak. Zar-
qawi hafi ekki einvörðungu verið at-
kvæðamesti hryðjuverkaleiðtoginn í
Írak heldur einnig sá kaldrifjaðasti
og dáðasti í þeirra röðum fyrir „af-
rek“ sín. Zarqawi hafi byggt upp al-
þjóðlegt net sem hafi jafnast á við
net bin Ladens og áhrifin af falli
leiðtogans verði sennilega meiri í
grannríkjum Íraks en þar í landi.
Zarqawi sýndi framan af
mikla áróðurshæfileika
Hvað sem þessum vangaveltum líð-
ur er ljóst að Zarqawi sýndi framan
af mikla áróðurshæfileika og var
duglegri en nokkur annar hryðju-
verkaleiðtogi við að afla nýrra liðs-
manna utan Íraks. Einkum voru það
karlar en líka fáeinar konur sem
héldu af stað til að gerast „písl-
arvottar“ í heilögu stríði, jihad, gegn
„útlendum villutrúarmönnum“ og
meintum samverkamönnum þeirra.
Þótt ákafir stuðningsmenn heiti nú
hefndum er hugsanlegt að nokkurt
ráðleysi taki við og erfiðara verði að
fylla raðirnar. Varlegt skyldi þó spá
um það. Takist arftakanum að hefja
Zarqawi á stall píslarvættisins getur
hann orðið jafn öflugur í dauðanum í
augum trúarofstækismanna.
En var þáttur Zarqawis í upp-
reisninni líka ýktur markvisst af
Bandaríkjamönnum? Það var gefið í
skyn í grein í blaðinu The Wash-
ington Post í apríl. Vitnað er í
skýrslur sem lekið var í fréttamenn
og sagt að ráðamenn í Washington
hafi nýtt sé hve lítið var vitað með
vissu um manninn. Þeir hafi ákveðið
að nota hann til að efla þá skoðun á
heimaslóðum að í Írak væri fyrst og
fremst verið að berjast gegn sömu
óvinum og gerðu árásirnar á Banda-
ríkin 11. september 2001, liðs-
mönnum al-Qaeda.
En ef til vill skiptir nú mestu
hvort mönnum tekst að sá tor-
tryggni í röðum liðsmanna Zarqaw-
is. Íraskir embættismenn segja að
þeir hafi fengið upplýsingar úr
innsta kjarna um ferðir hans, þar
séu nú flugumenn stjórnvalda. Mörg
dæmi eru um það í sögunni að ótti
við svik leiðtoga leiði til innbyrðis
deilna og mannvíga sem geta verið
upphafið að endalokum ofstækis-
hópa. Takist að virkja slíka úlfúð og
kljúfa hreyfinguna getur það reynst
áhrifaríkara en fall eins eða fleiri
leiðtoga. Bræðravíg gætu orðið
banabiti samtaka al-Zarqawis en
lauslegt og óformlegt skipulagið
gæti tafið fyrir slíkri niðurstöðu,
dauðateygjurnar gætu tekið langan
tíma.
rinnar“
inn?
Reuters
Nouri al-Maliki, forsætisráðherra Íraks (t.h.), greindi frá dauða Zarqaw-
is í gær, með honum er Zalmay Khalilzad, sendiherra Bandaríkjanna.
kjon@mbl.is
TALSMENN Bandaríkjahers sögð-
ust í gær telja að Egyptinn Abu al-
Masri yrði arftaki al-Zarqawis í
deild al-Qaeda í Írak. William Cald-
well, talsmaður herliðs Bandaríkja-
manna í Írak, sagði í gær að Banda-
ríkjaher hefði haft upplýsingar um
ferðir al-Masri um nokkurt skeið
og að talið væri að hann hefði fyrst
komið til Íraks 2002.
„Hann kann að hafa stofnað
fyrsta hóp al-Qaeda á Bagdad-
svæðinu,“ sagði Caldwell í gær og
bætti því við að al-Masri hefði kom-
ið að bílasprengjuárásum og að
hann hefði hlotið þjálfun sína í Afg-
anistan.
Abu al-Masri
arftakinn?