Morgunblaðið - 16.11.2006, Blaðsíða 28

ferðalög
28 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Það er laugardagur og ís-lensk fjölskylda er að geravikuinnkaupin í Plus-stórmarkaði í Berlín.
Reikningurinn hljóðar upp á 37,19
evrur eða um 3.235 kr. (evran er á
genginu 87 kr.). Upphæðin hefði lík-
lega orðið töluvert hærri hér heima,
meira að segja í Bónus.
Ólafur Guðsteinn Kristjánsson og
Edda Jóhannsdóttir hafa búið í
Prenzlauer Berg í Berlín í rúmt ár.
Óli er bókmenntafræðingur frá
HÍ og hefur stundað heimspekinám
TU í Berlín á síðustu önn. Margir
munu kannast við hann úr hljóm-
sveitunum Örkuml, Hanoi Jane og
Skátum. Auk þess hefur hann gefið
út ljóðabókina Til dæmis … Edda er
tækniteiknari og starfaði lengi hjá
Verkfræðistofu Sigurðar Thorodd-
sen. Dóttirin Anna Líf er tíu ára og
er í skóla eins og jafnaldrar hennar í
hverfinu.
Prenzlauer Berg er í fyrrum Aust-
ur-Berlín. Þar býr mikið af barna-
fólki, listamönnum og stúdentum.
Óli segir að þau Edda hafi í byrjun
leitað ráða hjá íslenska sendiráðinu
varðandi skóla fyrir Önnu Líf. Þrír
skólar komu til greina og eftir að
rétti skólinn var fundinn fóru þau að
líta í kringum sig eftir húsnæði fyrir
fjölskylduna. „Anna Líf er í skóla frá
átta á morgnana fram yfir hádegi.
Hún segist geta keypt sér heitan
mat í skólanum en vilji frekar fara
með nesti með sér að heiman. Kaupi
hún mat af og til kostar máltíðin 218
kr. en um 130 kr. sé hún í fastri
áskrift að matnum. Við spyrjum
hana hvers konar nesti krakkarnir
komi með ef þau borði ekki skóla-
matinn og svarið er: „Nammi.“ „Hún
fer EKKI með nammi!“ segir pabb-
inn ákveðinn.
Plus eins og Bónus heima
Hvernig skyldi þessi litla íslenska
fjölskylda haga innkaupunum í stór-
borginni? „Við kaupum flest sem við
þurfum í Plus sem er stórmarkaður
á borð við Bónus heima,“ segja Edda
og Óli. „Hér í nánd við okkur er eng-
inn „kaupmaður á horninu“ nema ef
vera skyldi asíska búðin sem er hér
á næsta götuhorni. Rétt við hliðina á
útidyrunum okkar er svo það sem
við köllum „pólsku búðina“ en hún er
kannski meira lík sjoppunum heima.
Á leiðinni í Plus göngum við fram
hjá bæði pólsku og asísku búðinni og
svolítið fjær komum við að búð þar
sem selt er grænmeti og ávextir.
Edda segist ekki kaupa mikið þar
enda finnist henni vörurnar ekki
kræsilegar eftir að þær hafi verið úti
undir beru lofti í rykinu og skítnum
frá götunni. Plus er björt og
skemmtileg verslun. Þar er ekki
margt um manninn þennan laugar
Krakkarnir koma með nammi í skólann
Nú þegar um fátt er
meira talað en matar-
skatt hér á Fróni er
fróðlegt að skoða
kassakvittun úr Plus-
stórmarkaðinum í Berl-
ín og sjá að þar í borg
er skatturinn aðeins
7%. Fríða Björnsdóttir
fór í innkaupaferð með
þeim Eddu og Óla og
dótturinni Önnu Líf.
Undirbúningur Edda saxar gulrætur í grænmetisréttinn.
Pönkarabjór Óli sýnir okkur Stern-
burg-„pönkarabjórinn“ í Plús.
hvað er í matinn?
Eftir Ólaf Guðstein Kristjánsson
ÞEGAR komið er til Berlínar vekur mikill
fjöldi kebapstaða athygli ferðamannsins. Þeir
eru á nánast hverju götuhorni, enda er aðal-
rétturinn sem þar er boðið upp á – döner kebap
– vinsælasti skyndibitinn í Þýskalandi. Til gam-
ans má benda á að í Þýskalandi er kebap skrif-
að með „p“ en í flestum öðrum löndum með „b“.
Fjöldi kebapstaðanna fer svolítið eftir borg-
arhlutum en slá má föstu að þeir séu þó nokkrir
í hverju einasta hverfi. Í borgarhlutunum þar
sem Íslendingar eru tíðir gestir, í Mitte, Prenz-
lauer Berg, Kreuzberg og Friedrichshain, eru
dönerarnir á hverju strái, en þar eru líka marg-
ir áþekkir staðir t.d. líbanskir, marokóskir og
íranskir. En dönerinn á margt sammerkt með
réttum líkt og shawarma. Hér verður þó ein-
blínt á döner kebap sem segja má að sé blanda
tveggja menningarheima og ætti að gefa góða
mynd af bragðinu af Berlín.
Uppfinning tyrkneskra innflytjenda
Það voru tyrkneskir innflytjendur í Þýska-
landi sem fundu upp döner kebap, í því formi
sem hann er þekktastur, í kringum 1970. Til-
gangurinn var að fella hann sem best að smekk
Þjóðverja. Sögu hans má þó rekja aftur til 18.
aldar. Þá var rétturinn úr lambakjöti, sem
grillað var lárétt, skorið í sneiðar og borið fram
með hrísgrjónum, sterkri sósu, bráðnu smjöri
og papriku.
Rekja má svo uppruna döner kebap til bæj-
arins Oltu í Tyrklandi. Þar var kjötið, og er
enn, skorið í þykkari sneiðar nú en gert er í
Þýskalandi.
Dönerinn er oftast úr nauta- eða kjúklinga-
kjöti sem þjappað er saman í sívalning sem
grillaður er lóðrétt og oft bragðbættur með
tómötum, lauk eða papriku. Á sumum kebap-
stöðunum líkist kjötið þó meir farsi, sem er
ekki eins gott. Það má þekkja á því að þá er það
sléttara og engar rifur á milli kjötlaganna.
Dönerkjötið er skorið í mjóar ræmur, með
stórum hníf, líkustum sveðju, eða vélskorið og
sett í pítubrauð með grænmeti, þ.e. salat-
blöðum, lauk, tómötum og stundum rauðkáli,
auk sósu. Sósutegundirnar eru þrjár: sterk
sósa (sharf eða chili), jógúrt sósa (kräuter) og
hvítlaukssósa (knoblauch). Svo ekkert fari á
milli mála er beðið um döner kebap eða normal
döner eigi hann að vera úr nautakjöti en chick-
en döner sé kjúklingakjöt málið.
Á dögum þriðja ríkisins dreymdi Hitler um
að Berlín yrði höfuðborg heimsins og hugðist
nefna hana Germaníu. Líklega hefði lítið verið
þar um döner kebap, heldur mest þýsku réttina
eisbein og sauerkraut. Berlín hefði þá ekki orð-
ið sá fjölmenningarstaður sem hún er heldur
fremur einmenningarstaður.
E.t.v. mætti ganga svo langt að nefna döner-
inn samnefnara fjölmenningarinnar. Jafnvel
nýnasistar gleyma kynþáttahatrinu og kaupa
sér döner við og við líkt og aðrir í borginni …
Döner er ódýr
Berlín er lifandi borg og nóg að sjá og gera
fyrir ferðalang. Í skoðunarferðum gefst ekki
alltaf tími til setjast inn á veitingahús og seðja
hungrið. Þá má grípa döner, afgreiðsla hans er
snögg og flestir verða saddir af einum slíkum.
Döner er líka ódýr, kostar oftast tvær evrur
[175 kr.] og stundum bara 99 cent, en líkast til
eru gæðin þá ekkert til að hrópa húrra fyrir.
Dönerstaðirnir eru fjölmargir og til að finna
staði sem falla að smekk landans brá ég á það
ráða að biðja nokkra Íslendinga í Berlín að
benda á góða staði. Einn staður stóð upp úr,
enda oft verið tilnefndur besti dönerstaður
Berlínar. Hann er við Rosenthaler Platz, þar
sem Torstraße, Rosenthaler Straße og
Brunnenstraße mætast. Annar staður, Kup’up
1, þar rétt hjá, er í persónulegu uppáhaldi og er
sérstakur fyrir það að þar er alltaf spiluð
Johnny Cash tónlist, sem kannski er ágætis
dæmi um hið fjölmenningarlega bragð Berl-
ínar.
Bragðið
af Berlín
Vinsælir Kebapstaðirnir eru ófáir, en fjöldi þeirra er þó mismikill eftir borgarhlutum.