Morgunblaðið - 16.11.2006, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞORSTEINN I. Sigfússon og
Bragi Árnason skrifa grein í Morg-
unblaðið hinn 8. nóvember þar sem
þeir gera athugasemdir við nokkur
atriði sem komu fram í viðtali við
Baldur Elíasson (BE) og ræða auk
þess það leiðtogahlutverk sem þeir
hafa sinnt í vetnismálum Íslend-
inga. Það er ánægjulegt að þeir
hafa gengist við
óskapnaðinum því ég
var farinn að halda að
enginn væri lengur
ábyrgur fyrir þessari
vetnisvitleysu eftir að
hafa bent á alvarlegar
blekkingar vetn-
isaðdáenda og tækni-
lega annmarka verk-
efnisins; það hefði
bara gleymst að
skrúfa fyrir fjár-
magnsflæðið. Þor-
steinn hafði að vísu
frumkvæði að því að
við héldum eftirmiðdagsmálstofu
hér við Háskólann á Akureyri þeg-
ar hann frétti af því að ég ætlaði að
halda fyrirlestur um vetni. Ég kann
honum miklar þakkir fyrir það en
málstofan hefði örugglega orðið
gagnlegri ef fundarstjórinn, sem
var frá Orkustofnun, hefði ekki
komið í veg fyrir nokkrar alvar-
legar umræður að framsöguer-
indum loknum.
Það er ekki mitt hlutverk að
svara þeim athugasemdum sem
þeir gera við viðtalið við BE en að
gera mikið úr hættunni við notkun
metanóls, sem vissulega er eitrað,
og að gefa í skyn að vetni undir 400
til 700 loftþyngda þrýstingi sé
hættuminna eldsneyti er vægast
sagt villandi. Ekki vildi ég eiga
vetnisbíl í bílskúrnum hjá mér þeg-
ar leiðsla fer að leka.
Þeir félagar segja um forsendur
verkefnisins: „…að stuðla að fram-
leiðslu eldsneytis úr innlendum
orkugjöfum og hins vegar að slík
framleiðsla myndi leiða til ávinn-
ings með því að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda frá Íslandi“.
Öll frumorkuframleiðsla á Íslandi
er vistvæn (ef við samþykkjum að
virkjanir séu vistvænar). Ef allir
orkuframleiðslumöguleikar okkar
eru nýttir höfum við sinnt okkar
umhverfislegu skyldum gagnvart
umheiminum. Vetnisbíll er tækni-
leg útfærsla sem hefur ekkert með
gróðurhúsalofttegundir í hnatt-
rænu samhengi að
gera nema ef hann
fæli í sér orkusparnað.
Hið gagnstæða er
raunin. Enn og aftur
verð ég að ítreka:
Vetni er ekki eldsneyti
sem finnst í jörðu í
nokkru magni sem
skiptir máli á heims-
vísu. Það þarf að búa
til með því að nota ein-
hvern frumorkugjafa.
Ef frumorkugjafinn er
vistvænn, t.d. raforka
framleidd með vatns-
aflsvirkjunum, er notkun vetnis
vistvæn. Ef frumorkugjafinn er
ekki vistvænn, t.d. jarðefnaelds-
neyti, er notkun vetnisins ekki vist-
væn. Við myndun vetnisins tapast
alltaf einhver orka. Þó að efnarafal-
ar eins og notaðir eru í bílum séu
með um 50% orkunýtingu, sem
telst gott, er heildarorkunýtingin á
frumorkugjafanum ef vetnið er
framleitt með rafgreiningu um
20%. Ef raforkan sjálf væri notuð
til þess að knýja samgöngutækið er
orkunýtingin um og yfir 60%. Vetni
sem milliliður við nýtingu raforku
fyrir samgöngutæki felur í sér
mikla orkusóun. Orkusóun á tímum
þverrandi frumorkugjafa er ekki til
fyrirmyndar. Bandaríkjamenn sem
hingað hafa komið, til dæmis frá
General Motors, hafa fullyrt að Ís-
land sé kjörið til þess að ryðja veg-
inn í vetnisvæðingu bílaflota heims-
ins, með bílum sem þeir framleiða,
vegna þess að við höfum svo mikla
vistvæna orku. Það er auðvelt að
segja öðrum að sóa peningum. Ís-
lendingar eiga ekki að falla fyrir
skjalli frá GM um vistvæna orku.
Ef þessir vetnisbílar þeirra eru
svona góð hugmynd munum við og
margir fleiri kaupa þá þegar þeir
hafa sýnt fram á notagildi þeirra
með því að sóa sinni eigin orku. Það
er nægur markaður fyrir íslenska
raforku og íslenskt vetni, ef það
verður samkeppnisfært, annar en
sóa því í vetni fyrir vetnisbíla. Í al-
þjóðlegu samhengi er miklu vist-
vænna að framleiða áburð með vist-
vænu vetni (sem annars væri
framleitt með jarðefnaeldsneyti) en
að nota það á bíla með allri þeirri
sóun á orku sem því fylgir. Með
FutureGen-áætlun Bandaríkja-
manna er hugmyndin að mynda
vetni til orkuframleiðslu úr kolum
og vatni og safna koldíoxíðinu. Ef
þetta tekst er þetta þrátt fyrir allt
miklu skynsamlegri fram-
leiðsluaðferð fyrir vetnið en raf-
greiningin, því hér er verið nýta
mjög óvistvænan frumorkugjafa,
sem kolin eru, á vistvænan hátt.
Það var ekki í mörgu sem ég gat
verið sammála fylgjendum vetni-
svæðingar á fyrrnefndri málstofu
við Háskólann á Akureyri. Að einu
leyti var ég þó sammála þeim, þ.e.
að það gæti verið gott vegna fram-
gangs verkefna eins og vetn-
isvitleysunnar að rækta samböndin
við ráðamenn. Þetta vissi Lysenko
líka og hvað gerði hann ekki fyrir
sovéskan landbúnað á sínum tíma.
Er mönnunum alvara?
Sigþór Pétursson fjallar
um vetni og orkumál » Það er nægur mark-aður fyrir íslenska
raforku og íslenskt
vetni, ef það verður
samkeppnisfært, annað
en sóa því í vetni fyrir
vetnisbíla.
Sigþór Pétursson
Höfundur er prófessor í efnafræði
við Háskólann á Akureyri.
UMRÆÐAN um innflutning út-
lendinga til Íslands hefur tekið á
sig undarlegar myndir. Allt frá því
að varaformaður Frjálslynda
flokksins missti út úr sér að
stemma yrði stigu við
innflutningi útlend-
inga til landsins hefur
litrík umræða staðið.
Frjálslyndir hafa ver-
ið sakaðir um að efla
fylgi sitt með útlend-
ingaóvild að hætti
Carls I. Hagens, for-
manns Framfara-
flokksins norska, sem
stórjók fylgi flokksins
á þeirri stefnu og
gerði hann þann
stærsta í Noregi um
tíma. Þessi gagnrýni
hefur snúið forystu frjálslyndra í
vörn. Þeir neita að þeir haldi fram
kynþáttastefnu en benda á, að
nauðsynlegt sé að setja löggjöf um
innflutning útlendinga hingað til
lands. Í raun eru frjálslyndir í
pattstöðu. Misskilningurinn hefur
aukið fylgi þeirra; ef þeir draga úr
hörkunni er visast að nýtt fylgi
hverfi en ef þeir auka andúð á út-
lendingum og krefjast enn harðari
lagaramma um komu þeirra til
landsins er nær öruggt að fylgi
þeirra heldur áfram að vaxa.
Vandinn er bara sá, að þá leggur
fnyk af flokknum og hæpið að aðr-
ir flokkar vilji starfa með frjáls-
lyndum. Í raun er sú staða þegar
komin upp og veldur frjálslyndum
óþægindum enda berjast þeir nú
um á hæl og hnakka að bíta af sér
kynþáttastefnu. Fulltrúar ýmissa
annarra flokka hafa þó tekið var-
færnislega í sama streng. Allir eru
þeir á rangri siglingu: Löggjöf
byggir ekki ramma um flutning út-
lendinga til Íslands,
heldur atvinnutæki-
færi og vinnuveit-
endur. Ef atvinna er
nóg í landinu og okk-
ur vantar vinnuauka
koma útlendingar. Ef
enga vinnu er að fá
sitja þeir eftir heima.
Alþingi ræður þar
litlu um. Nema við
viljum banna innflutn-
ing útlendinga til Ís-
lands með lögum. Sú
skoðun hefur einnig
heyrst að útlendingar
fremji mest glæpi á Íslandi. Þótt
sannað hafi verið með tölum að
þeir sem drýgja flesta glæpi á Ís-
landi séu Íslendingar stimplar slík
fásinna útlendinga sem glæpa-
menn. Undirstaða allra þessara
vangaveltna hjá þjóðinni er hin
gamla, úrelta og hlægilega sjálfs-
sýn okkar. Þessi sýn er söguleg og
nátengd rangri söguskoðun og
sagnfræði. Það var Jónas frá
Hriflu sem skrifaði Íslandssögu
fyrir barnaskóla um miðja 20. öld
og kennd var flestum starfandi
sagnfræðingum sem starfa í dag.
Söguskýringar Jónasar voru enn-
fremur uppeldisbækur allra Ís-
lendinga sem nú eru um miðjan
aldur, alþingismanna einnig. Í bók-
um Jónasar kemur skýrt fram, að
Íslendingar séu komnir af norsk-
um smákóngum sem flúðu undan
Haraldi hárfagra er hann samein-
aði Noreg í eitt konungsríki. Þess-
ir hraustu og sterku menn komu
gjarnan við á Írlandi og tóku
menn þar sem þræla og ambáttir
með nauðsynlegum undantekn-
ingum eins og í nokkrum Íslend-
ingasögum, m.a. í Laxdælu þar
sem í ljós kemur, að ambáttin Mel-
korka er í raun konungsdóttir.
Með öðrum orðum eru Íslendingar
runnir undan norrænum víkingum,
mörgum af fornu kóngakyni,
sterkum, hraustum, bláeygum og
ljóshærðum. Konurnar voru væn-
ar, fallegar og glæsilegar. Þetta
var þjóð hugrakkra og sjálfstæðra
manna. Þeir höfnuðu konungs-
skipan og stofnuðu fyrsta lýðveldi
í heimi – á Þingvöllum. Þegar lýð-
veldi var endurreist árið 1944 þótti
rétt að gera það á Þingvöllum.
Þótt yngri sagnfræðingar hafi ga-
grýnt þessa söguskoðun og bætt
nýjum og öðrum söguskýringum
við hafa skoðanir Jónasar frá
Hriflu og eldri sagnfræðinga, eins
og Jóns J. Aðils sem Jónas byggir
sínar ranghugmyndir að stórum
hluta á, en hann einnig skrifaði
m.a. heila bók um þjóðveldisöld
(Gullöld Íslendinga, 1906, endur-
útgefin 1948 – með vænum for-
mála eftir Jónas) reynst ótrúlega
sterkar. Enn í dag trúa Íslend-
ingar þessu bulli og þessari mynd
af sjálfum sér. Þetta er grunn-
urinn sem við byggjum sjálfsvit-
und og sjálfsmynd okkar á og nýt-
um í ýmsum tilgangi, eins og í
íþróttum, fegurðarsamkeppnum,
umhverfismálum, hátíðisdögum og
jafnvel hvalveiðum. Nú hefur þessi
sjálfsmynd flotið inn í málefni ný-
búa og erlends vinnufólks. Gegn
afkomendum hinna ljóshærðu, blá-
eygu víkinga standa dökkleitir íbú-
ar frá Austur-Evrópu, sígaunar og
Asíufólk. Viljum við þetta lið inn í
landið okkar fagra? „Þetta fólk,“
eins og við nefnum gjarnan nýbúa
í daglegu tali? Við höfum alltaf
borið þennan ugg í brjósti. Danah-
atrið var að mörgu leyti ótti við
blóðblöndun. Þegar breski herinn
hertók Ísland 1940 óttuðust Ís-
lendingar allra mest, að íslenskar
stúlkur gengju í eina sæng með
Bretum. Einkum af ótta við af-
komendur. Þegar ameríski herinn
tók við sundlaði okkur við þá til-
hugsun, að í eldhúsum bandaríska
hersins ynnu Filippseyingar sem
gætu lætt sæði sínu um arískan
stofn okkar. Það er þekkt þjóðsaga
að íslenskir ráðamenn hafi sett þá
kröfu, að þeldökkir væru ekki í
þeim herstyrk Bandaríkjanna sem
sendur yrði til landsins. Víking-
arnir vildu ekki spilla blóði sínu og
sjá þeldökka Íslendinga. Og nú má
spyrja: Endurspeglast söguleg við-
horf Jónasar frá Hriflu og Jóns J.
Aðils í innflytjendaáherslum tals-
manna Frjálslynda flokksins?
Útlendingar og sjálfsmynd
okkar Íslendinga
Ingólfur Margeirsson skrifar
um sjálfsmynd Íslendinga »Endurspeglast sögu-leg viðhorf Jónasar
frá Hriflu og Jóns J. Að-
ils í innflytjendaá-
herslum talsmanna
Frjálslynda flokksins?
Ingólfur Margeirsson
Höfundur er rithöfundur
og sagnfræðingur.
SAMTÖK lungnasjúklinga voru
stofnuð í maí 1997 á Reykjalundi. Í
markmiðum samtakanna segir að
vinna skuli að velferðar- og hags-
munamálum lungna-
sjúklinga m.a. með því
að halda uppi öflugri
félagsstarfsemi, stuðla
að fræðslu og rann-
sóknum á lungnasjúk-
dómum og afleiðingum
þeirra, með því að efla
forvarnarstarf og vinna
að ráðgjöf og upplýs-
ingamiðlun varðandi
réttindi lungnasjúk-
linga. Nánar um félag-
ið og starfsemi þess er
hægt að nálgast á
heimasíðu samtakanna
www.lungu.is .
Yfir vetrarmánuðina
eru haldnir fræðslu-
fundir þar sem fjallað
er um málefni er varða
sjúkdóma og almenna
velferð lungnasjúk-
linga. Tilgangurinn er
ekki síður sá að gefa
aðstandendum
breiðari, betri og von-
andi nýja sýn á lungna-
sjúkdóma og afleið-
ingar þeirra. Það eru
ekki allir sem gera sér grein fyrir því
að mörg okkar geta t.d. ekki farið á
kaffihús vegna reykinga annarra,
geta ekki farið í leikhús eða á tónleika
vegna ilmefna, sem leikhúss- og tón-
leikagestir bera á sig áður en þeir
fara þangað.
Lungnasjúklingar eru annars ótrú-
lega lífsglatt fólk og láta seint bugast.
Sem dæmi um þrautseigju lungna-
sjúklinga má hér til gamans nefna að
á stofnfundi samtakanna var einn af
frumkvöðlum stofnunar þeirra og
fyrsti formaður, Jóhannes Kr. Guð-
mundsson, mjög mikið veikur og var í
endurhæfingu á lungnadeild Reykja-
lundar. Til þess að komast niður í
fundarsalinn var honum ekið í hjóla-
stól og fékk hann alls
konar lyf og sprautur til
að geta flutt ræðu sína á
þessum stóra degi –
hann lét ekki deigan
síga maðurinn sá.
Samtök lungnasjúk-
linga gengu í SÍBS árið
1998 og hafa starfað
undir verndarvæng þess
síðan. Félagar hafa ver-
ið virkir í starfi SÍBS og
tekið þátt í störfum
nefnda og stjórna. Skrif-
stofa samtakanna er í
húsnæði SÍBS að Síðu-
múla 6 í Reykjavík og er
skrifstofan opin mánu-
daga frá 16–18. Á sama
tíma er þar rabb- og
röltfundur en þá koma
félagar úr SÍBS saman
og rabba saman yfir
kaffibolla, taka gjarnan í
spil og fara þeir sem það
geta í smágöngutúr í
hverfinu. Allir eru vel-
komnir og geta um leið
fræðst um hjarta- og
öndunarfærasjúkdóma,
starfsemi félaganna og SÍBS. Hjá
SÍBS er einnig starfandi fé-
lagsráðgjafi þar sem félagar getað
leitað aðstoðar með hin ýmsu mál og
fengið ráðgjöf.
Í læknavísindum eru stöðugar
framfarir og má segja að á hverju ári
komi fram eitthvað nýtt til að gera
lungnasjúklingum lífið léttbærara.
Ekki er ýkja langt síðan lungnasjúk-
lingar, sem eru háðir súrefni, urðu að
hafa með í farteskinu stóra og þunga
kúta. Nú er hægt að fá súrefnið í
„töskum“, sem það lítið fer fyrir að
hægt er að hafa það í litlum bakpoka
eða hliðartösku. Gerir það mörgum
lungnasjúklingum mun auðveldara að
komast út meðal fólks. Félagsleg ein-
angrun lungnasjúklinga hefur í
mörgum tilfellum verið þeim fjötur
um fót. Stöðugar rannsóknir á
lungnasjúkdómum færa okkur ný lyf
á markað með minni og mildari auka-
verkunum. Þrátt fyrir framfarir
læknavísindanna er ýmislegt sem við
getum gert til að koma í veg fyrir eða
minnka líkur á lungnasjúkdómum.
Eitthvað það mikilvægasta er að
hætta að reykja og/eða forðast um-
hverfi þar sem reykt er. Aldrei verð-
ur nógsamlega bent á nauðsyn þess
að vera með síur eða grímur þegar
verið er að vinna í menguðu andrúms-
lofti.
Í gær var víða um heim haldið upp
á alþjóðlegan dag sjúklinga með lang-
vinna lungnateppu. Þrátt fyrir alvar-
leika þessa sjúkdóms erum við von-
góð um að hægt sé að bæta lífsgæði
þeirra sem af þessum sjúkdómi þjást.
Rannsóknir þurfa að vera í stefni til
að gera læknum og öðru hjúkr-
unarfólki kleift að létta og lina þján-
ingar. Ekki má gleyma forvarn-
arstarfi í þessu samhengi. Það er ekki
síður mikilvægt í ljósi þess að álitið er
að 20% Íslendinga þjáist af einum eða
öðrum lungnasjúkdómi. Stór hluti
þessa hóps hefur enn ekki verið
greindur. Á lungnasviði Reykjalund-
ar fer fram endurhæfing lungnasjúk-
linga og eru þar biðlistar allt árið um
kring. Þar fara einnig fram rann-
sóknir ýmiss konar m.a. á sjúkdóm-
um bæði hjarta- og lungnasjúklinga.
Þetta starf allt er okkur til mikils
sóma og þarf að kappkosta að styðja
og styrkja bæði rannsóknarstarf og
forvarnir til framtíðar.
Alþjóðlegur dagur
sjúklinga með lang-
vinna lungnateppu
Brynja D. Runólfsdóttir fjallar
um Samtök lungnasjúklinga í
tilefni af alþjóðlegum degi
sjúklinga með langvinna
lungnateppu sem var í gær
Brynja D. Runólfsdóttir
» Þrátt fyriralvarleika
þessa sjúkdóms
erum við vongóð
um að hægt sé
að bæta lífsgæði
þeirra sem af
þessum sjúk-
dómi þjást.
Höfundur er lungnasjúklingur.