Morgunblaðið - 16.11.2006, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGINN 31. okt. s.l.
birti Morgunblaðið á miðopnu
grein eftir breska hagfræðinginn
Sir Nicholas Stern um horfurnar
á loftslagsbreytingum á þessari
öld af völdum gróður-
húsaáhrifanna. Þær
horfur eru vægast
sagt ískyggilegar að
mati höfundar. Hafa
bresk stjórnvöld og
margir fleiri, þar á
meðal Morgunblaðið,
orðið til að minna á
þær horfur og vara
alvarlega við þeim.
Þetta gefur tilefni
til að rifja upp að árið
2012 þarf að liggja
fyrir samkomulag
þjóða heims um lofts-
lagsbreytingar sem kemur í stað
Kyoto-bókunarinnar, en gildistími
hennar rennur út á því ári. Í ljósi
reynslunnar af þeirri bókun má
ætla að það verði ekki auðvelt að
ná slíku samkomulagi. Augljóst
virðist að aldrei næst samkomulag
um einhverskonar framlengingu
þeirrar bókunar í núverandi
mynd, eða svipaðri mynd, þar sem
þróunarlöndin, þar á meðal Kína
og Indland, sem samanlagt hýsa
þriðjung jarðarbúa, eru und-
anþegin skuldbindingum. Þau tvö
lönd kunna að verða orðin mestu
iðnveldi heims áður en yfir-
standandi öld lýkur. Samkomulag
sem þau eiga ekki aðild að er fyr-
irfram dæmt til að verða gagns-
laust, auk þess sem Bandaríkin
munu þá líklega ekki taka í mál
að eiga aðild að því. Vonandi næst
slíkt samkomulag sem nær til nú-
verandi iðnríkja og að lágmarki til
Kína og Indlands að auki.
Gallar Kyotobókunarinnar eru
margir. Meðal annarra sá, að að-
ildarríkin skuldbinda sig til að
draga úr losun í eigin landi en
ekki endilega um leið í heiminum
sem heild. Sem er þó það eina
sem sem skiptir máli fyrir lofts-
lagið. Þessi galli hefur stundum
leitt til fáránlegra deilumála eins
og þess, hvort færa eigi jarðgas
úr Norðursjónum undan Nor-
egsströndum á land í Noregi og
vinna úr því rafmagn þar eða
selja gasið til Þýskalands og flytja
rafmagn þaðan til Noregs. Fyrir
andrúmsloft jarðar er fyrri kost-
urinn betri enda þótt hann kunni
að gera Norðmönnum erfiðara að
standa við Kyoto-skuldbindingar
sínar. Þær lúta að
losun í Noregi en
ekki í heiminum sem
heild.
Íslendingar verða
líka fyrir barðinu á
þessum galla. Þannig
er losun frá áliðn-
aðinum á Íslandi, sem
fær allt sitt rafmagn
úr vatnsorku og jarð-
hita, reiknaður með
losun Íslendinga enda
þótt sýna megi fram
á að sá hluti álsins
sem notaður er í far-
artækjum sparar andrúmsloftinu
meiri losun frá þeim en sem fylgir
framleiðslu þess alls á Íslandi. Á
Íslandi eða við sambærilegar að-
stæður annarsstaðar.
Árið 2004 nam losun gróð-
urhúsalofttegunda á Íslandi alls
3.631 þúsund tonnum af CO2 eða
ígildi þess. Þar af komu 446 þús-
und tonn frá áliðnaðinum en 3.185
þúsund tonn annarsstaðar frá.
Færa má rök að því að sá hluti
álsins frá Íslandi sem notaður var
í farartæki spari andrúmsloftinu
losun á 1.628 þúsund tonnum af
CO2. Nettó útkoman fyrir and-
rúmsloftið af álvinnslu á Íslandi
það ár var því 1.628 – 446 = 1.182
þúsund tonnum minni losun en ef
ekkert ál hefði verið framleitt á
Íslandi.
Enn meiri er ávinningur and-
rúmsloftsins af því að ál sé fram-
leitt á Íslandi fremur en með raf-
magni úr eldsneyti, eða 3.474
þúsund tonn af CO2 árið 2004.
Meiri en öll almenn losun á Ís-
landi það ár, 3.185 þúsund tonn!
Íslensk stjórnvöld þurfa að
vinna að því að tekið verði tillit til
þessara staðreynda í því sam-
komulagi sem við tekur eftir
Kyotobókunina og að íslenskum
áliðnaði verði algerlega haldið ut-
an við það samkomulag. Það er
lágmarkskrafa!
Við skulum hugsa okkur að ál-
framleiðsla á Íslandi verði komin í
2,5 milljónir tonn á ári eftir svo
sem aldarfjórðung. Til þess þyrfti
um 40 TWh/a (terawattstundir á
ári), reiknað í orkuveri, t.d. 30 úr
vatnsorku og 10 úr jarðhita. Orku-
lindir okkar ráða vel við það. Sú
álvinnsla sparaði andrúmsloftinu
10,5 milljónir tonna af CO2 á ári,
rúmlega 3,3-falda núverandi al-
menna losun á Íslandi, borið sam-
an við að álið væri alls ekki fram-
leitt, en 32 milljónir tonna borið
saman við að það væri framleitt
með rafmagni úr eldsneyti. Tífalda
núverandi almenna losun á Ís-
landi!
Það er alveg ljóst að með engu
öðru móti geta Íslendingar lagt
stærri skerf af mörkum í barátt-
unni við þá vá sem öllu mannkyni
er búin af gróðurhúsavandanum
en með því að hýsa hér á landi all-
an þann áliðnað sem við megum.
Og við þurfum samt ekkert að ótt-
ast að verða „náttúrulaus“!
En viljum við gera það? Erum
við reiðubúin að leggja þennan
skerf af mörkum? Því verður hver
að svara fyrir sig. Við getum ekki
skotið okkur á bak við fámennið
til að koma okkur hjá að svara
þeirri spurningu. Það eru ein-
staklingar sem taka ákvarðanir og
bera ábyrgð, ekki nafnlaus fjöld-
inn. Hvort vegur þyngra í huga
okkar: Örlög blóma á botni Háls-
lóns eða örlög fólks í Bangladesh?
Hver og einn verður að gera það
samviskusamlega upp við sig.
Því þetta er samviskuspurning.
„Samvizkuspurning“ var heiti for-
ystugreinar Morgunblaðsins 6.
nóv. s.l. Og hún fjallaði einmitt um
Bangladesh. Er þetta ekki um-
hugsunarefni í ljósi Stern-
skýrslunnar?
Íslenskur áliðnaður
í ljósi Stern-skýrslunnar
Jakob Björnsson fjallar um
gróðurhúsaáhrif og áliðnað »Hvort vegur þyngraí huga okkar: Örlög
blóma á botni Hálslóns
eða örlög fólks í Bangla-
desh?
Jakob Björnsson
Höfundur er fyrrverandi
orkumálastjóri.
EFTIR að hafa vaknað nokkra
morgna í röð við umræðurnar um
„innflytjendavandamálið“ á Bylgj-
unni skipti ég yfir á aðra útvarps-
stöð. Það er of erfitt
að byrja daginn með
óbragð í munninum
og hnút í maganum og
finnast maður sleginn
niður eftir margra ára
forvarnarvinnu gegn
fordómum á Íslandi.
Ég er ekki ein um
þennan hnút. Hann er
miklu stærri og verri
hjá fólki af erlendum
uppruna sem hér býr.
Sumir skilja um-
ræðuna ekki alveg,
aðrir skilja hana mjög
vel. Þeir skilja að það er verið að
ræða hvort þeir séu ákjósanlegir
íbúar þessa lands, að þeir séu á
einhvern hátt álitnir hættulegir ís-
lensku samfélagi, að þeir séu
vandamál og óvelkomin ógn í aug-
um sumra alþingismanna og hluta
þjóðarinnar. Það er ekki þægilegt
að búa í samfélagi þar sem umræð-
an snýst um það, hvort viðvera
manns eigi rétt á sér eða ekki. Það
er ekkert skrýtið að fólk fái hnút í
magann, kvíða og óöryggi og velti
fyrir sér hvort það sé gott fyrir
börnin þeirra að alast upp við þessi
neikvæðu viðhorf í þeirra garð.
Í umræðuþáttum undangeng-
inna vikna virðast allir viðmæl-
endur sammála um að öll umræða
sé góð. Ef við veltum fyrir okkur
þessari staðhæfingu
þá verður okkur ljóst
að svo er alls ekki.
Það er alls ekki sama
hvernig umræða um
ákveðin málefni fer
fram. Við þekkjum
fjölda umræðuefna,
sem engum fjölmiðli
dytti í hug að fara af
stað með, vegna þess
að þeim er ljóst að
ekki öll umræða er
góð. Umræða sem
bitnar beinlínis á
ákveðnum hópum
samfélagsins er ekki viðurkennd
sem góð. Við færum aldrei að ræða
í fjölmiðlum kosti fíkniefnaneyslu,
alveg sama hversu margir „kjós-
endur“ væru til í að ræða fíkni-
efnamál á jákvæðum nótum. Við
ræðum ekki um sjálfsvíg, ofbeldi,
einelti, barnaklám o.s.frv. á já-
kvæðum nótum í fjölmiðlum. Fjöl-
miðlar og stjórnmálamenn eru
sammála um að það væri hættulegt
og að jákvæð umræða gæti beinlín-
is fjölgað slíkum tilfellum og haft
særandi áhrif á marga einstaklinga
í samfélaginu. Við ræðum ekki
heldur (lengur) um það hvort ýms-
ir minnihlutahópar samfélagsins
séu óæskileg byrði á samfélaginu,
jafnvel þótt við vitum að fjöldi for-
dómafulls fólks sé á þeirri skoðun.
Það er þegjandi samþykki fjöl-
miðlafólks og stjórnmálamanna að
slík umræða yki fordóma gagnvart
þeim einstaklingum sem tilheyra
viðkomandi minnihlutahópum. En
nú kveður við allt annan tón. Þegar
umræðuefnið er innflytjendur, þá
er öll umræða góð. Í fjölmiðlum
birtast hátt settir menn í samfélag-
inu og tjá neikvæð viðhorf og bera
út hræðsluáróður gangvart einum
ákveðnum minnihlutahóp. Þetta er
svo grafalvarlegt mál, sem getur
haft stórhættulegar afleiðingar
fyrir þá útlendinga sem hér búa,
að þeir stjórnmálamenn, sem þess-
ari umræðu stýra, verða að hugsa
sig um tvisvar og íhuga vandlega
ábyrgð sína sem áhrifamenn í sam-
félaginu áður en þeir fara af stað í
atkvæðasöfnun af þessu tagi.
Umræða þar sem háttsettir ein-
staklingar ala markvisst á ótta og
neikvæðni gagnvart ákveðnum
þjóðfélagshópum er hættuleg. Við
þekkjum öll slík dæmi úr mann-
kynssögunni. Hún er hættuleg
samfélaginu í heild og hún er sér-
staklega hættuleg einstaklingum
sem þessum hópum tilheyra. Rökin
um að ekki sé verið að tala um ein-
staklingana (sem enginn virðist að
hafa neitt á móti) heldur fjöldann
eru rökleysa og gerir hættuna ekk-
ert minni. Ekki er hikað við að
gefa upp rangar upplýsingar í
þessari áróðursherferð, eins og t.d.
þegar þingmaður Frjálslynda
flokksins sagði í umræðuþætti að
Ísland hefði hæsta hlutfall innflytj-
enda í Evrópu. Á Íslandi var hlut-
fallið 4,6% í lok ársins 2005, í
Þýskalandi var hlutfallið 8,8 % ,
8,5% í Danmörku. Miðað við fjölg-
un innflytjenda á Íslandi árið 2006
má búast við að hlutfallið verði
u.þ.b. 6,5% í lok ársins 2006 en inn-
flytjendum í öðrum löndum mun
líka fjölga enda taka öll önnur lönd
í Evrópu við fjölda flóttamanna og
hælisleitenda á ári hverju en það
gerir Ísland ekki. Það er því
hreinn hræðsluáróður sem á sér
stað þegar fullyrðingar af þessu
tagi koma fram.
Ég vil því kalla eftir umræðu um
hið raunverulega vandamál, þjóð-
ernishyggju, fordóma og neikvæð
viðhorf gagnvart fólki af erlendum
uppruna á Íslandi. Hvernig getum
við aukið víðsýni og nýtt fjölbreyti-
leikann? Hvernig getum við komið
í veg fyrir að fordómar og gamlar
þjóðernishugmyndir hindri
framþróun landsins? Hverjir eru
kostir þessa fjölbreytta samfélags
sem hér hefur myndast? Hvernig
væri íslenskt samfélag statt ef
enginn hefði fengist til að flytja
hingað og taka þátt í uppbygging-
unni? Hvernig getum við tryggt
jafnan rétt allra í þessu fjölbreytta
samfélagi? Hvernig getum við
kennt börnunum okkar að meta
fólk af mannkostum þess en ekki
uppruna eða þjóðerni? Hvernig
getum við tryggt að áfram fáist
fólk hér til starfa frá öðrum lönd-
um? Hvernig getum við tryggt að
íbúar þessa lands finni fyrir sam-
kennd og velvilja hver til annars
en ekki andúð vegna mismunandi
uppruna?
Þetta eru nokkrar spurningar
sem við ættum að spyrja okkur – í
stað þess að velta okkur upp úr
ímynduðu vandamáli, sem enginn
sér nema þeir sem álíta „ætt-
hreina“ Íslendinga að einhverju
leyti betri eða merkilegri mann-
eskjur en aðra heimsbúa.
Er öll umræða góð?
Guðrún Pétursdóttir fjallar
um málefni innflytjenda »Ég vil því kalla eftirumræðu um hið
raunverulega vandamál,
þjóðernishyggju, for-
dóma og neikvæð við-
horf gagnvart fólki af
erlendum uppruna á Ís-
landi.
Guðrún Pétursdóttir
Höfundur er félagsfræðingur og
starfar hjá InterCultural Ísland.
TENGLAR
..............................................
www.ici.is
NÝLEGA bárust
fréttir af því hvernig
stelpum og strákum er
mismunað innan
íþróttahreyfingarinnar
með tilliti til hvers kyns
greiðslna og styrkja.
Viðbárurnar eru þær
helstar að mun meiri
tekjur komi inn vegna
karlaflokka en kvenna-
flokka og því sé þessi
mismunur óhjá-
kvæmilegur, ef skilja
mátti forsvarsmenn
Knattspyrnu-
sambandsins. Þetta
ástand er að mínu mati
alls ekki viðunandi.
Knattspyrnuhreyf-
ingin verður að taka á
málinu og hið sama á
við um aðrar greinar
íþróttanna, því mér
segir svo hugur að það
sé víðar pottur brotinn
í þessu efni en í fótbolt-
anum.
Sveitarfélögin styðja
flest hver við starfsemi
íþróttafélaganna á sínu
svæði. Þannig styður
Reykjavíkurborg með myndarlegum
hætti við starfsemi allra félaganna í
borginni og þar að auki við ýmsar jað-
aríþróttir. Borgin getur þess vegna
haft áhrif á það hvernig jafnrétt-
ismálum er háttað á vettvangi
íþróttastarfsins í gegnum styrkt-
arframlög og reglur um þau. Af þess-
um ástæðum lögðu fulltrúar Vinstri
grænna til í borgarstjórn nú nýverið
að settur yrði á stofn starfshópur á
vegum mannréttindanefndar,
íþrótta- og tómstundaráðs og
menntaráðs sem hafi það að mark-
miði að stuðla að jöfnum möguleikum
kynjanna til íþróttaiðkunar, þar með
talið aðgengi að aðstöðu, fjármagni,
þjálfurum, hvatningu og stuðningi.
Tillagan gerir ráð fyrir að starfshóp-
urinn skili tillögum að úrbótum og að-
gerðaráætlun til fjögurra ára fyrir 1.
maí 2007. Sóley Tómasdóttir, vara-
borgarfulltrúi okkar Vinstri grænna,
mælti fyrir tillögunni, sem fékk já-
kvæðar undirtektir í borgarstjórn og
var vísað til frekari vinnslu í borg-
arráði.
Íþróttaiðkun skiptir sköpum fyrir
líkamlega, andlega og félagslega vel-
líðan einstaklinga. Líðan
borgarbúa skiptir máli
og því hljóta borgaryf-
irvöld að vilja leggja sitt
af mörkum til að hvetja
til íþróttaiðkunar allra.
Íþróttaiðkun kynjanna
er afar ólík, mun lengri
hefð er fyrir íþrótta-
iðkun drengja en
stúlkna og samfélagsleg
viðurkenning er ólík eft-
ir greinum.
Rannsóknir benda til
þess að allt frá fimm ára
aldri séu börn farin að
velja sér leiki og áhuga-
mál sem samræmast
hugmyndum samfélags-
ins um kvenleika og
karlmennsku og er
fræðafólk sammála um
að mikil þörf sé á að
sporna gegn slíku, enda
afar takmarkandi fyrir
einstaklinga. Í mann-
réttindastefnu borg-
arinnar er tekið undir
þessi sjónarmið, þar
sem segir að markvisst
skuli unnið gegn allri
mismunun og hamlandi áhrifum
staðlaðra ímynda kynjanna. Þar er
ennfremur kveðið á um að allt upp-
eldis- og tómstundastarf skuli hafa
jafna stöðu kynjanna að leiðarljósi og
börnum og unglingum skuli veitt
hvatning til að rækta hæfileika sína
án fyrrgreindra áhrifa.
Aðstaða, fjármagn, þjálfun, hvatn-
ing og stuðningur eru forsenda þess
að einstaklingar njóti þess að iðka
áhugamál sín. Því leggja Vinstri
græn til að borgaryfirvöld vinni
markvisst að því að þessir þættir
verði skoðaðir og úr því bætt sem
þurfa þykir svo möguleikar kynjanna
til íþróttaiðkunar verði jafnir. Það er
mikilvægt að ná skjótt árangri á
þessu sviði kynjajafnréttis, ekki síður
en öðrum.
Hvar er jafnréttið
í íþróttamálunum?
Árni Þór Sigurðsson
skrifar um mikilvægi þess að
jafna möguleika beggja kynja
til íþróttaiðkunar
Árni Þór Sigurðsson
» Því leggjaVinstri græn
til að borgaryf-
irvöld vinni
markvisst að því
að þessir þættir
verði skoðaðir
og úr því bætt
sem þurfa þyk-
ir …
Höfundur er borgarfulltrúi
Vinstri grænna.