Morgunblaðið - 16.11.2006, Side 32

32 FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KVIKMYNDAGERÐIN EFLD
Samkomulagið sem menntamála-ráðherra og fjármálaráðherra
hafa gert við samtök kvikmyndagerð-
armanna markar ákveðin tímamót. Í
því felst að á næstu fjórum árum verð-
ur stuðningur við kvikmyndagerð á
Íslandi tvöfaldaður, úr 372 milljónum
króna í 700 milljónir króna. Samning-
urinn kveður á um að stefna skuli á að
ekki verði færri en fjórar myndir
gerðar hér á land á ári hverju og hlut-
fall framleiðslustyrks Kvikmynda-
sjóðs hækki úr 40% af kostnaðaráætl-
un í 50%. Þá er tilgreint sérstaklega
að stefnt skuli að því að leggja áherslu
á barna- og fjölskyldumyndir og
vænst að myndir í þeim flokki verði
framleiddar að minnsta kosti annað
hvert ár.
Miðað er við að heildarframlag til
framleiðslustyrkja verði orðið 420
milljónir í lok samningstímans 2010.
Einnig er gert ráð fyrir áframhald-
andi stuðningi við gerð heimildar-
mynda og stuttmynda og 125 milljónir
á ári ætlaðar til slíkra verkefna. Lögð
er einnig áhersla á öflugan Sjónvarps-
sjóð til að efla framleiðslu á íslenskum
þáttaröðum fyrir sjónvarp og gert ráð
fyrir að öðrum 125 milljónum verði
varið á ári til þessa. Viðskiptaráð-
herra hefur síðan tilkynnt að lagt
verði fram frumvarp um breytingu á
lögum um tímabundna endurgreiðslu
vegna kvikmyndagerðar hérlendis og
leggur ráðherra einnig til við iðnaðar-
nefnd Alþingis að endurgreiðsluhlut-
fall framleiðslukostnaðar hækki úr
12% í 14%.
Allar þessar aðgerðir, ásamt 550
milljóna króna samningi menntamála-
ráðuneytis við RÚV vegna kaupa á
efni frá sjálfstæðum framleiðendum,
hljóta að vera kvikmyndagerðar-
mönnum mikið gleðiefni. Björn Br.
Björnsson, formaður Félags kvik-
myndagerðarmanna, segir enda í
Morgunblaðinu, eftir að samkomulag-
ið var kynnt, að ríkisstjórnin taki á
þessum málaflokki á heildstæðan hátt
og í því felist tímamótin.
Það er örugglega leitun að áhættu-
samari atvinnugrein hér á landi en
kvikmyndagerð og satt að segja ótrú-
legt ævintýri hversu margir hafa ver-
ið tilbúnir að taka þessa áhættu, þótt
þeim fjölgaði stöðugt sem ekki hefðu
árangur sem erfiði. Fyrir því hafa leg-
ið margar og mismunandi ástæður en
líklega hafa dyntir kvikmyndahúsa-
gesta og slök aðsókn vegið þar
þyngst. Þó eru þar ánægjulegar und-
antekningar á og tvær síðustu kvik-
myndirnar sem frumsýndar hafa ver-
ið hér á landi, Börn og Mýrin, hafa
fengið ágætisaðsókn og hin síðari
raunar metaðsókn. Sem sýnir kannski
aftur hversu vel þarf að velja og vanda
viðfangsefnin ef ná á til áhorfenda.
Í því efni er þó aldrei á vísan að róa
en samkomulagið milli stjórnvalda og
kvikmyndagerðarmanna treystir
vissulega þessa mikilvægu grein í
sessi sem og atvinnuöryggi allra
þeirra sem að henni koma með einum
eða öðrum hætti. Vonandi er þetta þó
aðeins einn áfangi á langri leið og efl-
ing þessarar merkilegu greinar, sem
er í senn listgrein og iðnaður, á að
vera viðvarandi verkefni stjórnvalda.
LIFANDI MÁL
Hvað er gott mál? Að mælaþannig að menn skilji, myndueinhverjir segja. Aðrir myndu
halda því fram að meira þyrfti til,
vanda þyrfti málið til þess að það gæti
talist gott, tala þyrfti eftir reglum
tungunnar, skýrt og fjölbreytt mál.
Síðustu áratugi hafa umræður um
íslenska málstefnu að nokkru leyti
snúist um mismunandi skilning á því
hvað gott mál er. Hinir frjálslyndu
telja nóg að við skiljum hvert annað en
hinir íhaldssamari hafa viljað standa
vörð um það sem stundum hefur verið
kallað rétt mál. Rökin með því að
leggja áherslu á að talað sé rétt mál
hafa verið þau að þannig væri hægt að
koma í veg fyrir að málið breyttist of
mikið. Rökin á móti hafa einkum verið
þau að með of mikilli áherslu á rétt og
rangt mál væri alið á málótta sem gæti
valdið því að fólk þyrði ekki að taka til
máls á opinberum vettvangi, það vildi
ekki að sér yrði á messunni. Segja má
að hvor hópurinn hafi nokkuð til síns
máls.
Það vill gleymast að reglur málsins
eru hluti af þeirri dýrmætu hefð sem
það geymir. Það eru alls ekki mörg
mál eftir í heiminum sem búa yfir jafn
flóknu beygingakerfi og íslenskan.
Það er arfur frá fornu fari sem skand-
inavísku málin hafa til dæmis glutrað
niður. Og ef við höldum ekki vel á
spöðunum gætu það einnig orðið örlög
íslenskunnar. Þegar er farið að gæta
tilhneigingar til þess að nota ekki
eignarfallsendingar, meðal annars í
orðalagi eins og þessu: „að gæta til-
hneigingar“. Í staðinn er þágufalls-
myndin notuð: „að gæta tilhneigingu“.
Vafalaust eru flestir sammála um að
við þurfum að standa vörð um beyg-
ingakerfið. Hver vill að íslenskan þró-
ist með sama hætti og nágrannatung-
ur okkar? Ein leið til þess að koma í
veg fyrir það er að hvetja til málvönd-
unar, halda fólki við efnið, eins og gert
var alla síðustu öld með góðum ár-
angri.
Málvöndunarstefnan má hins vegar
ekki ganga út í öfgar. Áherslan á rétt
mál má ekki verða til þess að fólk taki
ekki til máls, þá er tungan ekki lengur
tæki sem sameinar okkur heldur
sundrar. Rétt og rangt eru heldur ekki
endilega einu mælikvarðarnir á gott
mál. Flestir fjölmiðlamenn þekkja til
dæmis reglur málsins ágætlega en
þeir valda ekki starfi sínu nema þeir
geti komið flóknum veruleikanum,
sem þeir fjalla um, til skila á einföldu
og skýru en jafnframt lifandi máli.
Ærið oft skortir nokkuð á í þeim efn-
um.
Lifandi mál, það eru lykilorð. Það er
ástæða til þess að halda úti harðri, já,
þrátt fyrir allt, harðri málvöndunar-
stefnu, þannig að tungan haldi dýr-
mætum einkennum sínum, en við þurf-
um líka að umgangast málið á lifandi
hátt, endurskapa það í sífellu, búa til
ný orð, ljá gömlum nýja merkingu,
opna fyrir nýja möguleika í notkun
tungunnar, málfræðilega og merking-
arlega, og síðast en ekki síst með því
að leika okkur með þetta magnaða
tæki.
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Glæpamál þar sem sérstök-um kortalesurum er komiðfyrir á hraðbönkum til aðhægt sé að falsa greiðslu-
kort og taka peninga út af reikning-
um eigenda þeirra eru vel þekkt er-
lendis, en það var ekki fyrr en í
byrjun ársins að íslensk löggæsluyf-
irvöld komust fyrst í tæri við þess
konar mál.
Þrjú mál hafa komið upp hérlendis
tengd hraðbankasvindli af þessu tagi.
Það fyrsta í janúar sl. þegar tollgæsl-
an stöðvaði mann á leið til landsins
með búnað til að setja á hraðbanka.
Annað mál kom upp í ágúst þegar
slíkur búnaður fannst á bensínsjálf-
sala. Það þriðja kom svo upp í síðustu
viku þegar tveir karlmenn komu bún-
aði til að lesa greiðslukort fyrir á
þremur hraðbönkum.
Markmiðið með því að setja ólög-
legan búnað á hraðbanka er að fá
upplýsingar um kort sem eru notuð, í
þeim tilgangi að falsa kortin og ná
peningum út af reikningum. Tvenns
konar búnað þarf til að hægt sé að
falsa kortin. Annars vegar þarf að
lesa segulröndina á kortinu til að
hægt sé að búa til kortið sjálft en hins
vegar þarf að komast að leyninúm-
erinu, PIN-númeri kortsins.
Ef til staðar eru upplýsingar um
segulröndina má búa til falsað kort,
og ef upplýsingar um PIN-númer eru
einnig til staðar má nota það eins og
upprunalega kortið til að taka pen-
inga út úr hraðbanka.
Til að lesa segulröndina þarf að
koma fyrir búnaði við raufina sem
greiðslukortunum er stungið í og
reyna glæpamennirnir að hafa bún-
aðinn þannig að hann líti út fyrir að
vera eðlilegur hluti hraðbankans,
segir Bergþóra Karen Ketilsdóttir,
forstöðumaður upplýsingatækni hjá
Kreditkorti hf. Búnaðurinn les svo
segulröndina á leið kortsins inn í
hraðbankann. Einnig er þekkt að
settur sé aukabúnaður við dyr inn í
anddyri þar sem hraðbanki er þar
sem korti er rennt inn í skynjara til
að opna dyrnar.
Erfitt að sjá ólöglegan búnað
Margar aðferðir er hægt að nota til
að komast að PIN-númerum korta.
Hægt er að koma fyrir fölsku lykla-
borði, sem nemur þær tölur sem
slegnar eru inn hverju sinni, ofan á
eiginlegt lyklaborð hraðbankans.
Hægt er að koma fyrir lítilli mynda-
vél sem beinist að lyklaborðinu og
tekur mynd af því þegar leyninúm-
erið er slegið inn. Aðrar aðferðir eru
einnig til, svo sem að horfa yfir öxlina
á þeim sem notar hraðbankann o.fl.
„Korthafinn verður ekki endilega
var við að það sé verið að lesa kortið,“
segir Bergþóra. Hún segir það í raun
alls ekki auðvelt fyrir almenning að
sjá hvort eitthvað sé athugavert við
hraðbanka. Þrjótar leggi sig mikið
fram við að hafa búnaðinn sem eðli-
legastan svo að hann falli sem best að
hraðbankanum. Þó megi stundum sjá
litarmun á viðbættum stykkjum og
stundum er aukabúnaðurinn lausari
en eðlilegt getur talist.
Þó ólöglegur búnaður af þessu tagi
sé á hraðbanka gengur færslan yf-
irleitt snurðulaust fyrir sig, við-
skiptavinurinn fær peningana sína og
heldur á braut. Þess vegna getur
búnaðurinn verið á hraðbanka í nokk-
urn tíma og lesið upplýsingar um ein-
hvern fjölda korta áður en það kemst
upp. Ef þrjótarnir eru slægir ná þeir
jafnvel að fjarlægja búnaðinn og ná
upplýsingum út úr honum, án þess að
nokkur verði var við að hann hafi
nokkurn tíma verið á bankanum.
Ómar Smári Ármannsson, aðstoð-
aryfirlögregluþjónn hjá lögreglunni í
Reykjavík, segir að verði fólk vart við
eitthvað sem það telur ekki eiga
heima á hraðbanka ætti það endilega
að hafa samband við annaðhvort lög-
reglu eða þann banka sem rekur við-
komandi hraðbanka.
Ekki er erfitt að verða sér úti um
búnað sem hægt er að nota við hrað-
bankasvindl af þessu tagi, segir
Bergþóra. Til dæmis sé hægt að
kaupa tækin sem lesa segulrönd kort-
anna á Netinu, enda hægt að nota
tækin í löglegum tilgangi. Undir
þetta tekur Ómar Smári, sem segir
að eins og með margt annað megi
kaupa alls kyns löglegan búnað og
setja hann saman og nota í ólöglegum
tilgangi.
Lyklaborð sem leggja á yfir raun-
verulegt lyklaborð hraðbanka, sem
og ytra byrði þess búnaðar sem les
segulröndina, þarf þó að sérsmíða
fyrir hverja tegund hraðbanka.
Spurð hverjir sjái um sérsmíðina seg-
ir Bergþóra að svo virðist sem það
séu í flestum tilvikum þeir sem sjái
um að setja búnaðinn á hraðbankana.
„Ég tel allar líkur á því að þetta sé
alþjóðleg skipulögð glæpastarfsemi,
ekki einhverjir smákrimmar. Þeir líta
til Íslands eins og annarra landa.
Þetta er búið að vera lengi erlendis
en við höfum verið blessunarlega laus
við þetta. En nú er sú tíð liðin og við
erum bara komin á kortið,“ segir
Bergþóra.
Ómar Smári segir að íslensk lög-
gæsluyfirvöld búi svo vel að margs
konar þróun á glæp
ekki hingað til lands fy
eftir að hún verður til e
ig hafi gjarnan verið ta
land sé um 10 árum á ef
unum en um 5 árum á
hvað þetta varðar. H
ljóst að þessi tími sé he
styttast.
Aukið eftirlit með hr
Guðjón Rúnarsson,
stjóri Samtaka banka
fyrirtækja (SBV), segi
bankar hafi lært mikið
sem upp hafa komið
þessu ári og alltaf sé
urmeta þær öryggisráð
gangi eru.
Hann segir að t.d. h
með hraðbönkum ve
muna eftir að þessi má
upp hér á landi. Star
anna hafi verið iðnir
Ísland er komið á
í hraðbankasvind
Fréttaskýring | Hægt er
að kaupa í gegnum Netið
tæknibúnað sem koma
má fyrir á hraðbönkum til
að lesa upplýsingar um
greiðslukort. Mál af þessu
tagi kom fyrst upp hér á
landi í byrjun árs og hafa
samtals þrjú tilvik komist
upp á árinu.
Nýr búnaður Búið er að koma fyrir grænni, gegnsærri
hulsu á kortarauf margra hraðbanka hér á landi til að
gera þjófum erfiðara fyrir að koma fyrir búnaði sínum.
In
óv
hr
Mor
Sérsmíðað Í byrjun árs fann tollgæslan á Seyðisfirði sérsmíða
að setja á hraðbanka í fórum manns sem kom til landsins með N
Í HNOTSKURN
»Hraðbankasvindig fram að búnað
fyrir sem les segulrö
PIN-númer korta se
eru. Svo er útbúið k
sömu segulrönd og t
»Slíkt svindl er þelendis frá en kom
skipti upp hér á land
»Íslenskir bankarar brugðist við m
m.a. að koma gegns
fyrir við kortalesara
banka til að gera þrj
iðara fyrir að koma
kortalesara.
»Hægt er að kaupþeim búnaði sem
svindlsins í gegnum
sérsmíða þarf ytra b
aðarins fyrir hvern