Morgunblaðið - 10.02.2007, Síða 12

12 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
S
é litið til staðsetningar
elliheimila, skóla og
sjúkrahúsa á höfuðborg-
arsvæðinu vaknar sá
grunur að loftmengun
hafi ekki verið ofarlega í huga
skipulagsfræðinga þegar ákvörðun
um staðarval var tekin, flestar lyk-
ilbyggingar eru nærri fjölförnustu
umferðaræðunum. Margt hefur hins
vegar breyst á undanförnum ára-
tugum, bílaumferðin þyngist ár frá
ári, notkun nagladekkja er enn út-
breidd og svifrykið fer marga daga
ársins yfir hættumörk í Reykjavík.
Því leitaði blaðamaður álits lækna
og aðila sem koma að skipulags-
vinnu í Reykjavík, eina sveitarfé-
laginu þar sem svifryk hefur verið
mælt á kerfisbundin hátt yfir lengra
tímabil.
Kom þar margt athyglisvert í
ljós. Verkfræðingur sagði umfjöllun
blaðsins um loftmengun hafa breytt
afstöðu sinni til vægi hennar í
skipulagi og lungnalæknir efaðist
um staðarval fyrir Hátæknisjúkra-
hús og umdeilt vegarstæði við
Helgafell.
En eins og blaðið hefur rakið á
undanförnum tveimur vikum bendir
ný bandarísk rannsókn til að meng-
un frá hraðbrautum hafi skaðleg
áhrif á lungnaþroska barna. Þá taldi
Hafsteinn Helgason, sviðsstjóri hjá
Línuhönnun, í samtali við blaðið
mega áætla útfrá reynslu Norð-
manna að heilsufarskostnaður
vegna svifryksmyndunar frá nagla-
dekkjum á höfuðborgarsvæðinu
nemi árlega hundruð milljónum
króna.
Læknar sem blaðið ræddi við
telja á sama hátt loftmengun langt í
frá aukaatriði í skipulagi borg-
arinnar.
Á hinn bóginn er kostnaðarsamt
að reka skóla, þjónustuíbúðir, elli-
heimili og sjúkrastofnanir og
áherslan á gott aðgengi virðist hing-
að til hafa verið forgangsatriði í
skipulaginu. Sú stefna Reykjavík-
urborgarar að staðsetja nýjar þjón-
ustuíbúðir fyrir aldraða nærri
helstu þjónustukjörnum vitnar um
þessa áherslu.
Helgafellsvegur raskar ró
Reykjalundarsvæðisins
Magdalena Ásgeirsdóttir, yf-
irlæknir lungnaendurhæfingar á
Reykjalundi, segir aðspurð um
starfsemina í Mosfellsdal enga sam-
bærilega endurhæfingu starfrækta
á landinu. Undantekningin sé vísir
að henni norður á Kristsnesi á veg-
um Fjórðungssjúkrahúss Akureyr-
ar. Hún segir staðsetningu Reykja-
lundar ákjósanlega, þar hafi hingað
til verið ró og friður og lítil umferð.
Enda hafi smithætta af berklum
verið ofarlega í huga við staðarvalið.
„Á Reykjalundi eru níu meðferð-
arsvið,“ segir Magdalena. „Úti-
ganga í meðferðarskyni er fastur
liður allt árið. Göngurnar eru allt
frá einum og upp í fjóra kílómetra
um svæðið og niður að [Álafoss-
]kvosinni. Þetta er einstakur staður,
við erum nærri höfuðborginni en
samt nokkuð einöngruð. Í ljósi
þessa hlýtur vegalagning um
Helgafell í nokkur hundruð metra
fjarlægð að hafa áhrif á loftgæði
umhverfisins.“
Spurð um afstöðu sína til stað-
setningar sjúkrahúsa og elliheimila
á höfuðborgarsvæðinu segir Magda-
lena „bagalegt að allar sjúkrastofn-
anir þurfi að vera miðsvæðis“.
„Þær þurfa ekki að vera nærri
mestu umferðarmannvirkjunum í
borginni. Þegar lungnadeildin á Víf-
ilsstöðum var flutt niður í Fossvog á
stórt bráðamóttökusjúkrahús voru
sjúklingar settir í umhverfi þar sem
er meiri streita og því erfiðara að
slaka á. Í þessum hópi er fólk með
andnauð svo þetta skiptir máli.
Það er einnig vitað að á stilludög-
um halda sjúklingar með önd-
unarfærasjúkdóma sig innandyra til
að forðast mengunina. Því má segja
að önnur staðsetning fyrir hátækni-
sjúkrahúsið hefði verið heppilegri
en sú sem fyrirhuguð er hjá flug-
velli og umferðaræðum.“
Magdalena er þeirrar hyggju að
sama eigi við um elliheimili og
sjúkrahús, æskilegt sé að þau séu
ekki við helstu stofnæðarnar
Umfjöllun blaðsins hafði áhrif
Guðmundur Pálmi Kristinsson,
verkfræðingur hjá framkvæmda-
sviði Reykjavíkurborgar, hefur tek-
ið þátt í stýrihópi fyrir uppbygg-
ingu húsnæðis fyrir eldri borgara.
Hann segir lítið hafa verið horft
til loftmengunar við staðarval á síð-
ustu áratugum og í dag sé fyrst og
fremst litið til þess að slíkt húsnæði
sé í nágrenni þjónustukjarna.
Hann nefnir sem dæmi fyrirhug-
aðar þjónustuíbúðir við Spöngina í
Grafarvogi og S-Mjódd, sem verði
stutt frá verslununum og þjónustu.
Þá séu 250 þjónustuíbúðir við
Sléttuveg, vestur af Landspítala –
háskólasjúkrahúsi í Fossvogi, á
teikniborðinu og þar sé gert ráð
fyrir hljóðmön við Kringlumýr-
arbraut.
Inntur eftir því hvort ekki sé
tímabært að gefa meiri gaum að
þætti svifryks í borgarskipulaginu
segir Guðmundur umfjöllun Morg-
unblaðsins að undanförnu hafi vakið
athygli hans á loftmengun í borg-
inni.
„Umfjöllunin hefur haft áhrif á
mína skoðun að því marki að ég tel
að taka þurfi meira tillit til svif-
ryksins,“ segir Guðmundur. „Það
hefur verið litið svo á að hér væri
alltaf rok og rigning sem blési
menguninni á haf út en bættar
mælingar síðustu ár hafa sýnt að
full þörf er á að skoða frekar loft-
mengunina.“
Hafa ekki mikið velt fyrir sér
loftmengun í höfuðborginni
Arkitekt og skipulagsfræðingur
hjá Reykjavíkurborg sem blaðið
ræddi við tóku undir það sjónarmið
með Guðmundi að loftmengun hefði
fram að þessu ekki verið ráðandi
þáttur við staðarval fyrir elliheimili
og skóla á höfuðborgarsvæðinu.
Ágústa Sveinbjörnsdóttir, starf-
andi skipulagsfulltrúi Reykjavík-
urborgar, segir yfirvöld ekki mikið
hafa velt fyrir sér loftmengun við
staðarval fyrir leik- og grunnskóla.
„Við staðsetningu er horft til þess
að það sé stutt fyrir íbúana að
sækja skólana,“ segir Ágústa, sem
hefur komið að skipulagsvinnu í
nýjum hverfum höfuðborgarinnar.
„Götur hafa verið hannaðar með til-
liti til hávaðamengunar sem kann
að haldast í hendur við loftmeng-
un.“
Lilja Grétarsdóttir, arkitekt hjá
Skipulagsfulltrúa Reykjavík-
urborgar, segir að ekki hafi verið
horft sérstaklega til loftmengunar í
skipulagi höfuðborgarinnar. Hún
segist ekki telja að staðsetja eigi
byggð fyrir aldraða á öðrum for-
sendum með hliðsjón af loftmengun
en byggð fyrir aðra þjóðfélagshópa.
Almennt hafi ekki verið litið á loft-
mengun sem vandamál á höf-
uðborgarsvæðinu.
„Borgin hefur reynt að nýta
mannvirki sín sem best og þétta
byggð eldri borgara nálægt þjón-
ustukjörnum,“ segir Lilja. „Grunn-
og leikskólar hafa verið staðsettir í
góðum tengslum við íbúðabyggð.“
Komin af stað umræða
Að frátöldum börnum og eldri
borgurum eru þeir einstaklingar
sem þjást af öndunarfæra-
sjúkdómum einna viðkvæmastir
fyrir menguninni. Þórarinn Gísla-
son lungnalæknir telur fjögur til
sex prósent Íslendinga þjást af
astma, sjúkdómi sem veldur því að
stór hópur fólks heldur sig innan-
dyra þegar loftmengunin nær há-
marki.
Líkt og greint var frá hér í
blaðinu þriðjudaginn 30. janúar
sýnir ný rannsókn Þórarins og Dav-
íðs Gíslasonar ofnæmislæknis fram
á sterka fylgni loftmengunar við
heimili og nálægðar við helstu
stofnæðar.
Inntur eftir því hvort ekki sé
kominn tími til að endurskoða
stefnu um staðarval sjúkrahúsa,
skóla og elliheimila í ljósi þessara
niðurstaðna segir Davíð „mjög
skynsamlegt“ að grípa til aðgerða
gegn menguninni.
„Það er nú komin af stað umræða
um hvað sé hægt að gera til að
draga úr svifryksmengun,“ segir
Davíð. „Loftmengun hefur áhrif á
heilsu barna og eldra fólks og það
ætti að taka tillit til þessa í skipu-
lagi, ef ekki er hægt að draga veru-
lega úr henni með aðgerðum. Marg-
ir hafa verið þeirrar skoðunar að
loftmengun væri aðeins vandamál
tvo tíma á ári, í kringum miðnætti á
gamlárskvöld.“
Hver eru þolmörk mengunar?
Spurður um staðsetningu fyr-
irhugaðs hátæknisjúkrahúss í
Vatnsmýrinni í Reykjavík segist
Davíð velta því fyrir sér hvað sé
hægt að umbera mikla mengun við
það sem verði helsta sjúkrastofnun
landsins.
Sigurður Þór Sigurðarson
lungnalæknir tekur í sama streng
en eins og lesendur blaðsins hafa
veitt athygli er hann þeirrar skoð-
unar að svifryksagnir geti skaðað
lungun.
Hins vegar yrði t.d. erfitt að að-
skilja lungnadeildina í Fossvogi frá
annarri starfsemi og staðsetja hana
fjarri umferðaræðunum.
Hann er jafnframt sammála
Magdalenu um áhrif vegar við
Helgafell á sérstöðu Reykjalundar.
Hvað varðar staðsetningu elliheim-
ila og skóla er hann þeirrar skoð-
unar að ekki sé skynsamlegt að
staðsetja slík mannvirki við fjöl-
farnar götur.
„Loftmengun í Reykjavík er
óneitanlega vandamál,“ segir Sig-
urður, sem bætir við að ekki borgi
sig að hræða fólk. Á sama tíma sé
brýnt að grípa til aðgerða.
Svifrykið vanmetinn
þáttur í skipulaginu
Þrátt fyrir að mælingar
á svifryki í Reykjavík á
síðustu árum hafi bent
til töluverðrar loft-
mengunar er lítið tillit
tekið til hennar í skipu-
lagi skóla og elliheimila.
Baldur Arnarson
kynnti sér málið.

 


   

 
 

  

       














 

 



  
  


!"#$  %&

#&
!&!%
  

'(#$
 )  *

+ ,

-
 -
 . #$
/   ,0-
 %
 
/   1,
2

3 # 
04$    !
* 5

EINS og sjá má á kortinu eru margar af helstu
sjúkrastofnunum höfuðborgarsvæðisins stað-
settar nærri umferðaræðum þar sem loftmeng-
unin er hvað mest. Hringirnir tákna mæling-
arstaði í rannsókn Þórarins Gíslasonar
lungnalæknis og Davíðs Gíslasonar ofnæm-
islæknis. Þótt ekki hafi verið mælt við Mjóddina
eða Hringbraut frá Suðurgötu að Ánanaustum
má áætla að mengun sé þar töluverð. Sérstaða
Reykjalundar sem sjúkrastofnunar langt frá
helstu umferðaræðunum kemur glöggt fram en
mælingu við Spöngina skortir. Á kortinu er ekki
að finna skólastofnanir sem eru fjölmargar á
svæðinu séu öll skólastig tekin með í reikning-
inn.
Mengun og heilsa
Magdalena
Ásgeirsdóttir
Guðmundur
Pálmi Kristinsson
baldura@mbl.is