Morgunblaðið - 10.02.2007, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KYRRÐ ÖRÆFANNA
Ferðafélag Íslands á sér merki-lega sögu. Félagið hefur starf-að í 80 ár og ekki sízt unnið að
því að kenna Íslendingum að um-
gangast óbyggðir landsins. Árbækur
Ferðafélagsins eru gagnmerkar
heimildir um einstaka landshluta og í
raun ómissandi lesning fyrir þá, sem
ferðast og vilja kynnast landinu og
sögu þess og mannlífinu hér og þar.
Árbækurnar endurspegla líka ólík-
ar þarfir ferðamanna á mismunandi
tímum. Í elstu árbókunum er þess
gjarnan getið að á tilteknum stöðum
séu góðir hagar. Svo varð minna um
ferðalög á hestum um óbyggðir en
þau hafa stóraukizt á seinni árum á
nýjan leik.
Sú var tíðin að þeir sem ferðuðust
um óbyggðirnar gátu nánast ein-
göngu leitað skjóls í skálum, sem
reistir höfðu verið á vegum Ferða-
félags Íslands eða Ferðafélags Akur-
eyrar, þegar komið var á slóðir þess.
Þessir skálar féllu og falla vel að
landslagi og gera enn. Starfsemi
Ferðafélags Íslands hefur jafnan ver-
ið til fyrirmyndar.
Nú hefur Ferðafélag Íslands kvatt
sér hljóðs um Kjalveg og byggir í
mati sínu á hugmyndum um upp-
byggðan og malbikaðan veg um Kjöl
á langri reynslu.
Í ályktun Ferðafélags Íslands, sem
sagt var frá í Morgunblaðinu í gær
segir m.a.:
„Uppbyggður vegur yfir Kjöl með
hraðri og þungri umferð mun stór-
spilla óbyggðum hálendisins. Hávaði
og gnýr frá slíkri umferð á malbik-
uðum vegum berst gríðarlega langt,
umferðin stingur algerlega í stúf við
þá náttúrustemmningu, sem þarna
ríkir, ævintýri óbyggðaferða á sumri
og vetri eru úr sögunni, enn einu sinni
verður gengið á takmarkað land
óbyggðanna og það rist í sundur, um-
ferðinni fylgir margvísleg þjónusta,
sem ekki á heima á hálendinu.“
Síðan segir í ályktun stjórnar
Ferðafélags Íslands;
„Stjórn Ferðafélags Íslands leggst
alfarið gegn hugmyndum um um-
ræddan veg. Félagið hefur á 80 ára
ferli greitt för þeirra, sem vilja
ferðast og dvelja á Kili en valda lág-
marksröskun. Elzti skáli Ferða-
félagsins, sem var reistur 1930 stend-
ur enn og verður friðlýstur og hefur
það verið stefna félagsins að skálar á
Kili séu fjallaskálar, sem með hóg-
værum hætti falla að fegurð lands og
náttúru.“
Þannig tala þeir, sem hafa einna
mesta reynslu af umgengni um
óbyggðir landsins.
Það er kominn tími til að slá skjald-
borg um óbyggðirnar og skapa þjóð-
arsamstöðu um að þar verði ekki
frekari framkvæmdir. Það eigi við um
virkjanir og framkvæmdir tengdar
virkjunum. Það eigi við um vegi, hús
og allt það, sem fólk lætur sér detta í
huga að framkvæma í óbyggðum.
Sláum skjaldborg um þessi landsvæði
og látum þau í friði héðan í frá. Jónína
Bjartmarz umhverfisráðherra á að
taka forystu um þetta verkefni.
ÖRYGGI SJÚKLINGA
Matthías Halldórsson landlæknirsagði á málþingi um öryggi
sjúklinga á fimmtudag að hann hefði
áhyggjur, meðal annars af Landspít-
alanum, sem hefði verið í fréttum
vegna stjórnunarerfiðleika og mann-
eklu. „Við verðum vör við það hjá
embættinu að fólk er orðið dálítið tor-
tryggið og að samskiptaerfiðleikar
eru á milli stjórnenda og þeirra sem
vinna verkin gagnvart sjúklingunum.
Slíkar aðstæður geta verið einna
hættulegastar,“ sagði hann.
Kvörtunum til Landlæknisemb-
ættisins og kærum hefur fjölgað ár
frá ári. Nú á að takast á við málin og
hefja rannsókn á umfangi læknamis-
taka hér á landi.
Gestur þingsins á fimmtudag var
Liam Donaldson, landlæknir Bret-
lands, sem hefur gegnt starfinu frá
1998 og lagt ríka áherslu á öryggi
sjúklinga. Í viðtali Kristjáns Jóns-
sonar við Donaldson í Morgunblaðinu
á miðvikudag segir hann að rann-
sóknir, sem gerðar hafi verið við Har-
vard-háskóla í Bandaríkjunum, hafi
bent til þess að tíundi hver sjúkling-
ur, sem lagður væri inn, fengi ranga
meðhöndlun. Kannanir annars staðar
í Bandaríkjunum, í Ástralíu, á Nýja-
Sjálandi og í Bretlandi hefðu staðfest
að hlutfallið væri líklega nálægt
þessu.
Í lýsingu frá landlæknisembættinu
á rannsóknarverkefninu, sem nú á að
ráðast í, er vísað í skýrslur á borð við
þær, sem Donaldson nefnir. Síðan
segir: „Á Landspítalann leggjast
rúmlega 30 þúsund manns á ári og sé
meðaltal ofangreindra niðurstaðna
heimfært þangað má gera ráð fyrir að
um 2500 manns verði fyrir óvæntum
skaða á spítalanum árlega, unnt hefði
verið að koma í veg fyrir um 1000
þeirra, tæplega 600 manns hefðu orð-
ið fyrir tímabundnum örkumlum, um
225 hefðu orðið fyrir langvinnum ör-
kumlum og svipaður fjöldi hefði lát-
ist.“ Með öðrum orðum hefðu rúm-
lega 200 manns látist vegna mistaka
ef heimfæra má þessar rannsóknir
hingað. Samkvæmt því er Landspít-
alinn hættulegasti staður á Íslandi.
Tilgangurinn með fyrirhugaðri
rannsókn á þessu máli er ekki að
finna sökudólga, heldur að koma á
umbótum. Heilbrigðiskerfið á ekki að
fara í vörn vegna þessa máls heldur
ganga til verks með opnum huga.
Markmiðið með því að fara ofan í
saumana á öryggi sjúklinga er að
byggja upp öruggt heilbrigðiskerfi.
Það hlýtur að vera markmið allra
þeirra, sem starfa að heilbrigðismál-
um. Þeir hljóta að fagna því að nú eigi
að skapa andrúmsloft þar sem um-
ræðan verður opnuð, óhikað verði
hægt að segja frá óhöppum og segja
sjúklingum frá því og biðjast afsök-
unar. Það myndi draga úr þeirri tor-
tryggni, sem landlæknir nefndi, og
skila sér í auknu öryggi fyrir sjúk-
linga.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
É
G veit að það er dýrt að fá
gervihönd, en ég myndi ekki
vilja óska þess ef ég ætti barn
sem á vantaði hönd að það
þyrfti að ganga í gegnum það
að vera sífellt minnt á það hvað þetta kostar
mikið,“ segir Sigríður Jónsdóttir. Hún er
ósátt við að fólk sem glímir við fötlun á borð
við handarmissi sé reglulega gert meðvitað
um kostnað ríkisins við að útvega því gervi-
handleggi. Jafnframt gagnrýnir hún að ein-
staklingar sem vilja nýta sér þær framfarir
sem nýlega hafa orðið við smíði slíkra hand-
leggja þurfi að gangast undir niðurlægjandi
skilyrði til þess að eiga kost á gervihandlegg
sem uppfyllir skilyrði um bestu gæði slíkra
handleggja.
Fólk sem þarf á gervihandlegg að halda
getur sótt um slíkan handlegg til Trygg-
ingastofnunar ríkisins (TR) og má end-
urnýja hann árlega. Í reglugerð TR vegna
hjálpartækja er gervihandleggjunum skipt
upp í mismunandi flokka og aukast útlits-
gæðin eftir því sem verð handleggjanna er
hærra. Þar kemur fram að óski fólk eftir
gervihönd með hágæðaútliti þurfi að liggja
fyrir „rökstudd staðfesting sérfræðings á
viðkomandi sviði (t.d. geðlæknis, sálfræð-
ings) á að þörf sé á þessu til að rjúfa ein-
angrun“. Þar til nýlega var ákvæði reglu-
gerðarinnar aðeins beitt vegna umsókna um
hendur sem eru nákvæm eftirlíking heilu
handar einstaklingsins, en frá því um ára-
mót nær það einnig til staðlaðrar gerðar
gervihanda sem flokkast sem hágæða-
hendur.
Dreymdi um hönd sem
væri gerð eftir hennar eigin
Sigríður hefur verið fötluð frá fæðingu en
á hana vantar hægri höndina rétt fyrir neð-
an olnboga. Hún segir að ef börn fæðast án
handar eða fótar skipti það gífurlegu máli að
þau fái strax gervilim til þess að venjast.
Sjálf fékk hún fyrstu gervihöndina um
tveggja ára aldur sem hún segir hafa verið
helst til seint og sem barn vildi hún ekki
nota gervihandleggi. Það var ekki fyrr en
Sigríður var um tvítugt og komin í nám að
hún fór að sækjast eftir því að nota gervi-
hendur og ganga með þær reglulega, en Sig-
ríður menntaði sig í tónlist og hélt til Banda-
ríkjanna í söngnám. Á þessum árum
dreymdi hana um að geta notað gervihönd
sem gerð væri eftir hennar eigin og væri
með litarafti sem líktist húðlit hennar. Ekki
var þó um slíkt að ræða og þurfti Sigríður á
þessum árum að notast við gervihendur sem
voru ljótir, brúnir plasthólkar. Oft hafi verið
erfitt að standa uppi á sviði og syngja þegar
plasthendurnar voru í sínu versta ástandi en
Sigríður var ákveðin í að láta fötlun sína og
ljótar gervihendur ekki koma í veg fyrir að
hún léti drauma sína rætast.
Vottorð um einangrun
Nýlega sótti Sigríður um endurnýjun
gervihandar sinnar. Hún vildi vera laus við
að þurfa að leggja fram vottorð um að hún
væri „félagslega einöngruð“ enda tekur hún
virkan þátt í samfélaginu og er um þessar
mundir við nám í viðskiptafræði viði Há-
skóla Íslands. Því sótti hún ekki um hönd
sem er nákvæm eftirlíking heilu handar
hennar, heldur þá stöðluðu gerð gervi-
handar, sem nú þarf einnig að framvísa vott-
orði vegna. Sigríður framvísaði slíku vottorði
til þess að eiga kost á að fá þá hönd en
kveðst vona að enginn þurfi að skila slíku
vottorði framar.
Bylting í gerð gervihanda
Sigríður segir að undanfarin ár hafi orðið
bylting í gerð gervihanda. Núorðið sé hægt
að fá hendur sem gerðar eru að fyrirmynd
heilu handar einstaklingsins og þetta sé
ólýsanlegur munur fyrir fólk sem hefur ver-
ið fatlað frá fæðingu eða lent í slysi og misst
hönd. „Hönd er svo sýnileg,“ bendir hún á.
Hágæðagervihendur hafi verið til um nokk-
urt skeið en þær hafi fram til þessa verið
svo dýrar að TR hafi ekki viljað borga fyrir
þær án þess að vottorð liggi fyrir um nauð-
syn þeirra fyrir einstaklinginn. Það sé fárán-
legt að TR setji það skilyrði að fólk sem ósk-
ar eftir því að fá gervihönd í hágæðaflokki
þurfi að skila inn vottorði um að það sé fé-
lagslega einangrað. Þó hvaða sálfræðingur
eða geðlæknir sem er myndi skrifa upp á
slíkt vottorð fyrir fólk sem eftir því óskar.
Þeir viti hvað það skiptir miklu máli fyrir
vellíðan fólks að hafa gervihönd sem það er
sátt við
„Það sækir enginn um slíkar hendur nema
hann þurfi á þeim að halda. Það eru ekki svo
margir einstaklingar sem sækja um svona,“
segir Sigríður og bætir við að ekki þurfi að
hafa áhyggjur af því að flóðgátt opnist ef
skilyrð
snýst u
eins og
inberu
félagsle
sér þes
alveg f
Sigrí
fræðing
gervihe
ur út í
útlitshö
sjálfsag
slíkar h
gervihe
fari eft
um. Fó
framko
fundum
sjálfsög
ina að f
Stoð
um að
fáanleg
mennsk
tækjafr
henni a
dýrari
geðlæk
„Væri
mun að
sjálfsag
Sigríðu
Varð að skila vottorði frá geðlækni til að eiga kost á gerv
Það þarf að bre
hugarfari sem
Fólk sem glímir við fötlun
er reglulega gert meðvitað
um kostnað ríkisins við að
veita því þá aðstoð sem
það þarf. Þetta segir Sigríður
Jónsdóttir, en hún hefur
verið fötluð frá fæðingu
og þarf reglulega að skipta
um gervihandlegg.
» „Auðvitað á maður að horfa á þetta
ákvæði sem samið er af fólki sem h
maður á ekki að láta svona hafa áhrif
» „Það þarf að skoða kerfið og endur
það að markmiði að breyta því hug
sem eru í dag, að öryrkjar séu fólk sem
kerfinu. Þetta kerfi á að vera til að hjá
Fötluð Þegar Sigríður fæddist vantaði á hana hægri hö