Morgunblaðið - 24.02.2007, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2007 21
SJIMPANSAR í Senegal búa sér til
spjót, sem þeir nota gegn öðrum öp-
um. Segir frá þessu í tímaritinu
Current Biology. Spjótin nota
sjimpansarnir til að ná til minni
apa, sem fela sig í holum trjám.
Höfundar greinarinnar segja, að
þessi uppgötvun geti haft ýmislegt
að segja fyrir rannsóknir á þróun
mannsins enda sé þetta í fyrsta
sinn, sem sjimpansar hafi sést nota
vopn gegn öðrum öpum.
Aparnir höfðu þá aðferð við
spjótsgerðina, að þeir brutu grein
af tré og hreinsuðu af henni smærri
greinar og lauf. Stundum hreins-
uðu þeir líka börkinn af greininni
og sumir skerptu endann með tönn-
unum.
Athygli vakti,
að kvenapar og
ungir apar not-
uðu þessa aðferð
miklu oftar en
fullorðnir karl-
apar og höf-
undar grein-
arinnar segja, að
meðal apa sé
ungviðið fyrst til
að tileinka sér
nýjungar og læri þær af mæðrum
sínum. Fullorðnir apar, einkanlega
karlarnir, eigi aftur á móti erfitt
með það. Þetta styðji svo aftur þá
kenningu, að í árdaga mannsins
hafi konurnar kannski átt mestan
þátt í vaxandi verkkunnáttu.
Sjimpansar í Senegal nota
spjót við veiðar á öðrum öpum
Í vígahug Margt er
líkt með skyldum.
TIL nokkurra átaka kom í gær við
minnismerki í Tallinn í Eistlandi um
hermenn Rauða hersins en eistnesk yf-
irvöld vilja koma því burt. Dagur hers-
ins var í Rússlandi í gær og þá lagði
hópur Eista gaddavírskrans að minn-
ismerkinu til minningar um þá, sem
voru drepnir á sovéttímanum. Sló þá í
brýnu með þeim og hópi Rússa, sem
komnir voru til að heiðra minningu
sovéskra hermanna. Ákvörðun eist-
neska þingsins um að losa sig við minn-
ismerkið hefur vakið mikla gremju í
Rússlandi og þar hefur verið haft í
beinum og óbeinum hótunum við Eista.
Deiluefnið Minnismerkið í Tall-
inn um hermenn Rauða hersins.
Rússar og Eistar slást
út af minnismerki
ÓTTAST er, að 25 manns að
minnsta kosti hafi látið lífið er eld-
ur kom upp í gær á heimili fyrir
mikið fatlað fólk bænum Alsunga í
Lettlandi.
Slökkviliðsmönnum tókst að
bjarga nokkrum en um miðjan dag í
gær höfðu þeir fundið lík 12 manna
og leituðu annarra 13. Tók það fjór-
ar klukkustundir að ráða nið-
urlögum eldsins en hörkufrost, um
30 gráður á celsíus, olli því, að þykk
klakabrynja hlóðst utan á húsið
þegar á það var sprautað. Ekki er
vitað hvað eldsvoðanum olli en
hann kom upp þar sem notaður var
öflugur rafmagnsofn.
Tugir manna
fórust í eldi
Stórslys Slökkviliðsmenn úti fyrir
heimilinu, sem varð eldi að bráð.
ROMANO Prodi, forsætisráðherra
Ítalíu, sem sagði af sér fyrr í vik-
unni, hefur nú fengið endurnýjaðan
stuðning frá þeim flokkum, sem að
stjórninni standa. Hafa þeir allir
samþykkt 12 „ófrávíkjanleg“ gund-
vallaratriði nýs sáttmála.
Prodi situr áfram
NOKKUR verðlækkun var á Wall
Street í gær vegna hækkandi olíu-
verðs og einnig vegna þess, að
Microsoft var sektað um 100 millj-
arða ísl. kr. fyrir brot á einkaleyf-
islögum. Olíuverð fór í gær yfir 61
dollara fatið.
Olíuverð hækkar
LILLO Brancato,
sem áður lék í
þáttunum um
Sopranos-
fjölskylduna,
sagði í útvarps-
viðtali í fyrra-
dag, að hann
væri ekki sá mis-
kunnarlausi
morðingi, sem
hann væri sagður. Hann er samt
ákærður ásamt öðrum manni fyrir
að hafa skotið lögreglumann til
bana. Bíða þeir nú réttarhalda
vegna morðsins en sagt er, að lög-
reglumaðurinn hafi komið að Bran-
cato og félaga hans er þeir voru
brjótast inn í hús í Bronx í leit að
fíkniefnum. Hefur Brancato leikið í
mörgum myndum, meðal annars
með Robert De Niro í myndinni „A
Bronx Tale“ og kom fram í all-
mörgum Sopranos-þáttum.
Sopranos-leik-
ari fyrir rétt
Lillo Brancato
LEONARD Orban, sem fer með
málefni tungumála innan ESB,
sagði í gær, að Evrópumenn yrðu
að efla málakunnáttu sína. Könnun
meðal 2.000 fyrirtækja sýndi, að
þau hefðu tapað samningum,11% af
veltu, vegna lítillar málakunnáttu.
Talið tungum
MOHAMED ElBaradei, yfirmaður Alþjóða kjarnorkumálastofnunarinnar,
sagði í gær, að stjórnvöld í Norður-Kóreu hefðu boðið honum til landsins á
næstu vikum. Vildu þau ræða við hann um ýmislegt, sem varðaði þá
ákvörðun þeirra að hætta við allar kjarnorkuvopnaáætlanir. Samkvæmt
samningnum frá 13. febrúar eiga N-Kóreumenn að slökkva á og innsigla
helsta kjarnakljúfinn eða þar til alþjóðlegir eftirlitsmenn eru komnir þar
til starfa. Þá eiga þeir að koma samskiptum sínum við Suður-Kóreu, Japan
og Bandaríkin í lag en í staðinn munu þeir fá ýmsa aðstoð, meðal annars ol-
íu, frá þessum ríkjum og tryggingu fyrir öryggi ríkisins.
ElBaradei til Norður-Kóreu
Eftir Svein Sigurðsson
svs@mbl.is
SUN Jiting, 17 ára drengur, situr á
bak við lás og og slá í herbækistöð í
einu úthverfa Pekingborgar. Hon-
um er bannað að hafa samband við
nokkurn mann utan múranna og
eina fólkið, sem umgengst hann, eru
sálfræðingar, hjúkrunarkonur og
aðrir sjúklingar. Jiting kom ekki
sjálfviljugur á þennan stað, það
voru foreldrar hans, sem létu taka
hann með valdi. Ástæðan er sú, að
Sun Jiting er netfíkill.
Kínversk stjórnvöld líta netfíkn-
ina mjög alvarlegum augum en
kannanir sýna, að um 14% kín-
verskra unglinga eiga á hættu að
ánetjast henni. Vegna þess hafa þau
skorið upp herör gegn þessari
„samfélagsvá“ og virðast staðráðin í
að taka hana sömu tökum, stundum
heldur harðneskjulegum, og árang-
ursríka baráttu þeirra gegn áfeng-
is- og fíkniefnavandanum. Segir frá
þessu í grein í The Washington
Post.
Víða er um það deilt hvort líta
beri á netfíkn sem geðrænan vanda
en ýmsir sálfræðingar, til dæmis í
Bandaríkjunum, eru þeirrar skoð-
unar. Yfirvöld í Kína eru á sömu
skoðun og eru nú að koma upp með-
ferðarheimilum fyrir netfíkla víða
um landið.
Sama ferlið hjá öllum fíklum
Yfirmaður heimilisins í Peking,
þar sem Sun Jiting dvelur, heitir
Tao Ran. Rak hann áður heimili fyr-
ir heróínfíkla og hann segist nota
sömu aðferðir við netfíklana, m.a.
ráðgjöf, heraga, lyfjagjöf, dáleiðslu
og vægt rafstuð.
„Þegar þeir, sem eru vanir að
sitja við tölvuleiki klukkustundum
saman, eru sviptir því, verða afleið-
ingarnar þær sömu og hjá fíkniefna-
neytendum,“ segir Tao. „Fyrst voru
þeir kannski í hálftíma, næsta dag
þrjú korter og þannig koll af kolli.
Ferlið er alltaf það sama.“
Meðferðarheimilið hans Taos er
deildaskipt eftir því hve langt leidd-
ir sjúklingarnir eru en allir eiga
þeir það sameiginlegt að eiga bágt
með svefn, hafa engan metnað, eru
árásargjarnir og þunglyndir.
Svo dæmi sé tekið af honum Sun
Jiting, þá var hann kominn upp í að
sitja við tölvuna í 15 klukkustundir
samfleytt. Segir hann sjálfur, að líf-
ið hafi í raun verið orðið „ein
steypa“ og í desember sl. hafi hann
ákveðið að hætta í skóla. Þá var for-
eldrum hans nóg boðið og sendu
hann í „afvötnun“.
Í þriðju deild og á þriðju hæð
hússins eru þeir, sem verst er komið
fyrir. Flestir hafa verið netfíklar í
fimm ár eða lengur, ákaflega þung-
lyndir og varla mælandi málum.
Einn hefur reynt að svipta sig lífi og
þess vegna er þeirra gætt allan sól-
arhringinn.
Sálin horfin inn í netheima
Tao segist trúa því, að um 70%
allra netfíklanna geti tekið upp eðli-
legt líf að lokinni meðferð en hann
er svartsýnn á framtíð sjúklinganna
á þriðju deild. „Þeir eru búnir að
missa sjálfa sálina inn í netheim-
ana.“
Ekki eru allir sannfærðir um
ágæti meðferðarinnar hjá Tao, ekki
til dæmis sálfræðingurinn Guo Tiej-
un, sem stundar rannsóknir á net-
fíkn í Shanghai.
Guo heldur því fram, að undirrót
vandans sé einmanaleiki og þess
vegna eigi ekki beita hörku við fíkl-
ana. Þeim eigi að sýna vináttu og
hlýju.
„Mín niðurstaða er, að þeir, sem
ánetjast, eigi við ýmsa erfiðleika að
etja. Þeir eiga erfitt með að eignast
vini og leita því eftir félagsskap í
tölvunni,“ segir Guo og gagnrýnir
harðlega ýmiss konar lyfjagjöf. Með
henni sé verið að meðhöndla ein-
kennin en ekki undirrótina.
Tao ver aðferðir sínar og bendir
á, að aðeins einn af hverjum fimm
fái lyf. Hann segist þó sammála Guo
um það, að vissulega sé netfíknin
birtingarmynd annarra sálarmeina.
Fyrst á Netið
Sun er að búa sig undir heimferð
en hann segir, að það, sem hafi
hjálpað sér mest, hafi bara verið að
tala við annað fólk. Hann hlakkar til
að fara aftur í skóla og taka upp
eðlilegt líf. Það fyrsta, sem hann
ætlar þó að gera þegar heim kemur,
er að fara inn á Netið. Hann þarf að
segja netfélögum sínum hvar hann
hafi verið síðustu vikurnar.
Kínverjar skera upp her-
ör gegn vaxandi netfíkn
Reuters
Netheimar Netkaffihús í Kína. Búist er við, að Kínverjar verði orðnir
mestu netnotendur í heimi og meiri en Bandaríkjamenn eftir tvö ár.