Morgunblaðið - 24.02.2007, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
RÍKISSTJÓRN Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks á
met allra stjórna lýðveldisins í
fjandskap og skerðingum á kjör-
um eldri borgara, ör-
yrkja og láglauna-
hópa.
Ójafnaðarlágkúra
hennar er heimsmet –
slíka stjórn verðum
við að losna við. Við
komumst ekki lengur
á blað með Norð-
urlöndunum. „Einka-
væðing til velferðar
allra landsmanna“
leiddi af sér gíf-
urlegan ójöfnuð;
óheyrilegt ríkidæmi
fárra líkt og hjá olíu-
furstum Sádi-Arabíu og sífellda
lífskjaraskerðingu hjá þeim sem
minnst hafa.
Er ekki táknrænt að fyrrver-
andi forsætisráðherra tók fé sitt
út úr KB-banka í mótmælaskyni?
Var hann þó einn „höfunda einka-
væðingarinnar“.
Jafnvel honum datt ekki í hug
okurlaun venjulegra bankastjóra –
gjafahlutabréfin o.fl. Var „einka-
væðingin“ svona illa undirbúin?
Var ekki leitað til bestu laga-
sérfræðinga svo að „bremsa“ yrði
á ruglkjörunum eða ofurlaunum?
Svo að lokað yrði fyrir vafasamar
smugur og hrærigrautarflækjur
innherja- og málamyndafyr-
irtækja? Takmörk sett á hversu
mörg prósent einn einstaklingur
mætti kaupa í ríkisfyrirtæki? Eft-
irlit haft með kaup- og söluferli?
Gegnsæi í viðskiptum og eign-
arhaldi? Engin höft á neinu? Ætli
einkavæðingin sé ólögleg? Spyrja
mætti hvort margt sem hér leyfist
teldist t.d. refsivert í Bandaríkj-
unum.
Almennt er talið að höfða þurfi
mál á alþjóðlegum vettvangi gegn
„gjafasölu“ ríkisbankanna. Rík-
iseignirnar sem íslenska þjóðin
hafði stritað við að eignast og
halda gangandi með ómældri
vinnu í vosbúð og fátækt öld fram
af öld, kynslóð fram af kynslóð,
voru hennar eign. Taprekstur rík-
isfyrirtækjanna var tekinn af þjóð-
inni í sköttum. Þjóðarsátt var um
að allir Íslendingar skyldu við
einkavæðinguna eignast þær í
dreifðri eignaraðild. Í krafti þing-
meirihluta var það svikið og rík-
isbankarnir voru „gefnir“. Þeir
sem þá „keyptu“ hafa svikið loforð
sín við „kaupin“ um að selja áfram
hlutabréf í þeim til landsmanna.
Það er enn ein ástæða fyrir máls-
höfðun á alþjóðavettvangi.
Stjórnvöld þarf að kalla til
ábyrgðar fyrir dómstólum hér-
lendis og erlendis. Ein svik kalla á
fleiri og stjórnvöld
hafa beitt hlið-
stæðulausri lágkúru
gagnvart eldri borg-
urum og öryrkjum og
í að halda hér ótrú-
legri láglaunastefnu.
Þingliðið – sérhags-
munasinnað, flokks-
hollt, þröngsýnt og
sljótt af langri stjórn-
arsetu – er alveg úr
takti við líf venjulegs
fólks.
Ísland er galopnast
allra Evrópuríkja fyr-
ir aðstreymi útlendinga sem vinna
á lægstu töxtum. Íslenskt lág-
launafólk þarf að þola að þeir píni
laun þess enn meira niður á við.
Félagsmenn í ASÍ og VR eru
um 80 þúsund talsins og er stór
hluti þeirra á algerum lágmarks-
launum. Ekkert heyrist frá sam-
tökum þeirra. Eru stjórnendur
þeirra e.t.v. á mála hjá atvinnu-
rekendum?
Af eldri borgurum eru 12–14
þúsund undir fátæktarmörkum.
Öryrkjar nálgast 14 þúsund
manns. Þótt ríkisstjórnin breiði
yfir síharðnandi aðgerðir gegn líf-
eyrisþegum, öryrkjum og andlega
og/eða líkamlega fötluðum er það
staðreynd að allt að 15 þúsund líf-
eyrisþegar, flestir af 14 þúsund
öryrkjum og um 30 þúsund manns
innan ASÍ og VR hafa laun undir
fátæktarmörkum.
Ætlum við að greiða „kvölurum“
okkar 80–100+ þúsund atkvæði?
Nei og aftur nei. Atkvæði okkar
geta breytt þjóðfélaginu til vel-
ferðar. Krafan um hærri laun,
lægri eftirlaunaaldur, afnám
skerðinga og velferð okkar verður
þá að veruleika. Eftirlauna-
frumvarpið sem þingheimur gerði
að lögum á mettíma sýnir vel að
peningar eru til. Þingmenn voru
ekki lengi að lækka eftirlauna-
aldur sinn í 55–60 ár, án skerðinga
á öðrum tekjum. Gleymum ekki að
þingmenn fá margfalt fleiri lífeyr-
ispunkta á ári en almennir laun-
þegar og vinna bara 180 daga á
ári. Afnemum það eða njótum þess
sama.
Hinar Norðurlandaþjóðirnar
standa undir nafni sem „velferð-
arríki“ með því að afnema tekju-
tengingu lífeyris, nú síðast Norð-
menn. Íslensk stjórnvöld gera
þveröfugt.
Í Svíþjóð náðu íhaldsmenn ný-
verið völdum. Nýkjörinn forsætis-
ráðherra tók sérstaklega fram að
góð kjör eldri borgara yrðu
óskert.
Við verðum að efna loforðin:
„Búum öldruðum áhyggjulaust
ævikvöld“ og „fólk í fyrirrúmi“.
Á Íslandi eru kjör eldri borgara
og öryrkja skert endalaust. Þeir
eru manna lengst á biðlistum
sjúkrahúsa. Bíða stjórnvöld e.t.v.
þess að þeim fækki „eðlilega“?
Tökum höndum saman, leggjum
allt dægurþras til hliðar. Köstum
burt tryggð við flokka sem hafa
svikið okkur á öllum sviðum og
gengið erinda flokksgæðinga.
Íslensk stjórnvöld þyrftu að
sæta ábyrgð fyrir landráð. Okkur
ber skylda til að draga þau til
ábyrgðar fyrir stuld á auðlindinni
og sameiginlegum eignum þjóð-
arinnar. Margt ljótt mun koma
upp á yfirborðið sem æðstu al-
þjóðadómstólar gætu vafalaust
notað til að ógilda/skerða svokall-
aða „sölu ríkiseigna“ og greiða
skaðabætur til þeirra sem ekkert
uppskáru nema svik. Það skiptir
ekki máli hvaða flokka við höfum
kosið áður – framtíðarkjör okkar
og komandi kynslóða eru í húfi.
Það verður að leiðrétta kjör
allra sem nú lifa við fátækt,
áhyggjur, skuldir og erfiðleika.
Vitað er um beint samband milli
tekna og heilsufars, sama á hvaða
aldri fólk er.
Látum ekki gamla flokksholl-
ustu villa okkur sýn. Við verðum
að losna við núverandi stjórn til að
eygja von um velferð allra.
Sýnum það í kjörklefanum 12.
maí næstkomandi.
Sýnum einhug og fellum nú-
verandi ríkisstjórn misréttis
Arndís H. Björnsdóttir fjallar
um ríkisstjórnina og málefni
aldraðra og öryrkja
»Ríkisstjórnin á met íójöfnuði lífskjara í
sögu lýðveldisins. Hún
hefur fyrirgert flokks-
hollustu við stjórn-
arflokkana og er rúin
trausti til áframhald-
andi setu.
Arndís H. Björnsdóttir
Höfundur er formaður Baráttu-
samtaka eldri borgara og öryrkja.
TENGLAR
..............................................
www.betrikjor.net
Á UNDANFÖRNUM mán-
uðum og misserum hafa farið
fram miklar umræður um tekju-
skiptinguna á Íslandi,
aukna misskiptingu
og misrétti. Annars
vegar fjölgar í þeim
hópi sem vart veit
aura sinna tal og hins
vegar er fólk sem býr
við sára fátækt. Þjóð-
inni hefur verið
brugðið á alls kyns
mælikvarða til að
leiða sannleikann í
ljós í þessum efnum.
Ýmsir fræðimenn
hafa staðið sig vel í
þessari umræðu.
Reyndar hafa þeir
ekki allir verið á
sama máli enda beitt
mismunandi að-
ferðafræði og í póli-
tíkinni hafa eins og
við mátti búast verið
deildar meiningar.
Þegar á heildina er
litið og stuðst við
meðaltöl verður ekki
véfengt að kaupmátt-
araukning hefur orðið í landinu á
undanförnum árum. Henni er
hins vegar mjög misskipt og al-
hæfingarnar af þeim sökum vara-
samar. Einnig eru áhöld um
hvort kaupmáttaraukningin haldi.
Horfa menn þar til geigvæn-
legrar skuldasöfnunar þjóð-
arinnar, fyrirtækja og heimila.
Ekkert má út af bera hjá hinum
skuldsettu svo tilvera þeirra
hrynji ekki. Menn spyrja þannig
um innstæðu fyrir kaupmátt-
araukningunni, hvort hún sé var-
anleg eða einfaldlega eins og víx-
ill sem muni gjaldfalla. Til þess
að koma í veg fyrir áföll af þessu
tagi skiptir miklu að koma á stöð-
ugleika í samfélaginu, tryggja
stöðugt verðlag og þar með af-
komu og atvinnuöryggi.
Á Íslandi hefur það viðhorf
verið ríkjandi að fátækt eigi ekki
að fyrirfinnast í okkar samfélagi
– allur þorri þjóðarinnar hefur
eindregið verið þeirrar skoðunar.
Þess vegna vekur það jafnan
mikla athygli þegar því er haldið
fram að fátækt fari vaxandi. Ekki
síst þykir það alvarlegt þegar á
hinn bóginn er haldið á lofti fyr-
irvaralausum staðhæfingum um
almenna kaupmáttaraukningu og
bætt lífskjör.
Þörf á nýri nálgun
Hvað er hið rétta í þessu efni?
Ég tel mjög brýnt að fé-
lagsvísindamenn kortleggi sam-
félagið hvað þetta varðar og vil
koma á framfæri hug-
mynd um eina nálgun
í rannsóknum af
þessu tagi. Spurt
verði: Hvort er auð-
veldara nú en t.a.m.
fyrir tólf árum að
vera:
a) tekjulítill og hús-
næðislaus,
b) tekjulítill og
heilsuveill,
c) tekjulítill og með
börn á framfæri?
Því miður hef ég
sannfæringu fyrir því
að svörin við þessum
spurningum séu mjög
á einn veg. Það er
erfiðara að vera
tekjulítill og eiga á
brattann að sækja nú
en fyrir tólf árum.
Með öðrum orðum,
fátæktin er sárari nú
en hún var fyrir
valdatöku Sjálfstæð-
isflokks og Fram-
sóknarflokks í lands-
málunum fyrir tólf árum.
Hverju sætir þetta?
a) Árið 1999 var húsnæð-
islöggjöfinni breytt og félagslegir
þættir hennar eyðilagðir. Tekjulít-
ið fólk á þess nú ekki kost að
eignast húsnæði og þarf að leita á
rándýran og ótraustan leigumark-
að. Húsnæðisliðurinn (húsnæði,
rafmagn og hiti) í vísitölu neyslu-
verðs hefur hækkað mun meira
en aðrar vísitölur! Þannig má
nefna að frá árinu 2002 hefur hús-
næðisliðurinn hækkað um tæp
60% en launavísitala um tæp 40%.
Það er erfiðara nú en fyrir tólf
árum að vera tekjulítill og standa
straum af kostnaði vegna hús-
næðis.
b) Kostnaður vegna sjúkdóma
hefur aukist svo og sjúklingagjöld
af ýmsu tagi þegar litið er til þess
tíma sem Framsóknarflokkurinn
og Sjálfstæðisflokkurinn hafa
stýrt landinu. Svo er nú komið að
margt tekjulítið fólk hefur ekki
efni á því að leita sér lækninga.
Það er því erfiðara nú en fyrir
tólf árum að vera tekjulítill og
veikur.
c) Þrátt fyrir marggefin loforð
um stórhækkaðar barnabætur
hefur ekki verið staðið við þau
fyrirheit og hafa barnabætur á
undanförnum rúmum áratug
lengst af verið minni að raungildi
en þegar samstarf stjórnarflokk-
anna hófst. Gjöld og tilkostnaður
við barnauppeldi og tómstunda-
starf hefur farið vaxandi og hefur
tekjulítið fólk ekki efni á því að
bjóða börnum sínum upp á tóm-
stundir á borð við þær sem börn-
um frá efnameiri heimilum standa
til boða. Það er erfiðara að vera
tekjulítill og hafa börn á framfæri
nú en fyrir tólf árum.
Okkur öllum til
umhugsunar
Það hlýtur að vera lands-
mönnum til umhugsunar að það
eru fyrst og fremst stjórnvalds-
aðgerðir sem leitt hafa til þess að
tekjulítið fólk býr við erfiðari kjör
nú en fyrir tólf árum þegar Fram-
sóknarflokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn tóku sameiginlega við
stjórnartaumunum. Ef þjóðin ber
gæfu til þess að fella ríkisstjórn-
ina í alþingiskosningunum í vor
verður fyrsta forgangsverkefni
nýrrar ríkisstjórnar að hefjast
handa um að útrýma fátækt á Ís-
landi. En til að svo megi verða
þarf að skipta um ríkisstjórn.
Útrýmum fátækt
á íslandi
Ögmundur Jónasson fjallar um
fátækt á Íslandi
Ögmundur Jónasson
»…það erufyrst og
fremst stjórn-
valdsaðgerðir
sem leitt hafa til
þess að tekjulít-
ið fólk býr við
erfiðari kjör…
Höfundur er alþingismaður.
NEYSLUÚTGJÖLD ein-
staklinga eru nú til jafnaðar 210
þúsund kr. á mánuði samkvæmt
neyslukönnun Hag-
stofu Íslands sem
kunngjörð var 15. des-
ember 2006. (9,1%
hækkun vísitölu
neysluverðs frá 2005
innifalin). Skattar eru
ekki meðtaldir. Ég tel
eðlilegt að lífeyrir
aldraðra frá almanna-
tryggingum sé hinn
sami og nemur neyslu-
útgjöldum einstaklinga
og raunar tel ég þar
um lágmark að ræða,
þar eð engir skattar
eru inni í tölu Hagstofunnar um
meðalneysluútgjöld einstaklinga. Í
dag er lífeyrir aldraðra einhleyp-
inga frá almannatryggingum 126
þúsund á mánuði fyrir skatta eða
um það bil 113 þúsund á mánuði eft-
ir skatta. Hér er átt við þá sem ein-
ungis hafa lífeyri frá almannatrygg-
ingum og ekki eru í lífeyrissjóði.
Þótt ellilífeyrisþegi
hafi 40-60 þúsund á
mánuði frá lífeyrissjóði
aukast ráðstöf-
unartekjurnar lítið eða
aðeins um þriðjung af
lífeyrissjóðstekjunum
vegna skatta og skerð-
inga. Það er því ljóst
að aldraðir hafa hvergi
nærri þann lífeyri nú
sem dugar til eðlilegr-
ar framfærslu. Þar
vantar um eitt hundrað
þúsund krónur á mán-
uði. Krafan er sú að
aldraðir hafi þann lífeyri sem dugi
fyrir framfærslukostnaði. Neyslu-
könnun Hagstofunnar er eina við-
miðið sem unnt er að byggja á í því
sambandi.
Fengu hungurlús í leiðréttingu
Alþingiskosningar nálgast nú.
Sjálfstæðisflokkurinn reynir í að-
draganda kosninga að telja öldr-
uðum trú um að kjör þeirra hafi
verið bætt mikið að undanförnu,
m.a. með hækkun lífeyris. En þessi
hækkun er alger hungurlús. Og
enda þótt Sjálfstæðisflokkurinn
birti tölur um háa prósentuhækkun
hjá 400 manna hópi aldraðra, sem
eru á strípuðum bótum frá almanna-
tryggingum, eru hámarksbæturnar
í dag aðeins 126 þúsund hjá ein-
hleypingum og duga hvergi nærri til
framfærslu.
Aldraðir eiga þetta
inni hjá ríkinu
Ef til vill finnst sumum tillaga
mín um 210 þúsund króna lífeyri
aldraðra á mánuði vera róttæk og
kostnaðarsöm. Og víst eru tillögur
mínar róttækar. En þær eru sam-
hljóða tillögum Félags eldri borgara
í Reykjavík. Og þær eru róttækar
vegna þess, að ríkisstjórnin hefur
hundsað aldraða til margra ára og
þess vegna hafa kjör eldri borgara
dregist aftur úr kjörum láglauna-
fólks á almennum vinnumarkaði.
Aldraðir eiga þessa leiðréttingu því
inni hjá stjórnvöldum. Það kostar
mikla fjármuni að leiðrétta kjör
aldraðra. En Íslendingar eru rík
þjóð. Stjórnvöld hafa haft 40 millj-
arða af öldruðum sl. 12 ár. Nú er
komið að skuldadögum. Nú þurfa
stjórnvöld að leiðrétta kjör aldr-
aðra. Þau þurfa að borga skuldina
til baka. Það eru nógir peningar til.
Ríkið á þessa peninga og meira til í
geymslu í Seðlabankanum.
Lífeyrir aldraðra verði
210 þúsund á mánuði
Björgvin Guðmundsson fjallar
um lífeyri aldraðra » Stjórnvöld hafa haft40 milljarða af öldr-
uðum sl. 12 ár. Nú er
komið að skuldadögum.
Nú þurfa stjórnvöld að
leiðrétta kjör aldraðra.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.