Morgunblaðið - 24.02.2007, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LOFTSLAGSVANDAMÁL hafa
verið mikið til umræðu á síðustu dög-
um, ekki síst í kjölfar
fjórðu skýrslu Vísinda-
nefndar Sameinuðu
þjóðanna um þau mál.
Fjölmargir vís-
indamenn hafa af því
áhyggjur að útstreymi
gróðurhúsalofttegunda
sé það mikið að jörðin
hlýni umfram nátt-
úrulegar sveiflur með
neikvæðum áhrifum á
búsetuskilyrði jarð-
arbúa.
Áhyggjurnar beinast
ekki síst að því að spár
benda til að útstreymi
gróðurhúsalofttegunda muni aukast
gríðarlega á næstu áratugum. Þetta
kemur okkur Íslendingum við eðli
málsins samkvæmt en staða okkar er
önnur en annarra ríkja þar sem hlut-
ur endurnýjanlegra orkugjafa er
miklu hærri hér en í öðrum löndum.
Þetta kemur ágætlega fram á með-
fylgjandi mynd en þar má sjá að hlut-
fallið í heiminum er í kringum 15%, í
ríkjum OECD 3–5% en á Íslandi
72%.
Íslensku orkufyrirtækin eru
þekkingarfyrirtæki
Við Íslendingar lítum á endurnýj-
anlega orku sem sjálfsagðan hlut en
það má ekki gleymast að hún kom
ekki af himnum ofan. Við bárum á
sínum tíma gæfu til að nýta okkar
orkulindir á umhverfisvænan hátt
sem gerir að verkum að aðstaða okk-
ar er nú betri en annarra þjóða hvað
þetta varðar. Að auki búum við yfir
þekkingu sem aðrar þjóðir sækjast
eftir og er nú þegar orðin útflutn-
ingsvara.
Allar þær virkjanir sem komið
hafa á eftir Búrfellsvirkjun eru ís-
lensk hönnun og nýting
hitaveitu er allt að því
séríslensk þekking.
Orkufyrirtækin eru þar
af leiðandi þekking-
arfyrirtæki sem búa yf-
ir hugviti sem er eft-
irsótt og í raun
nauðsynlegt til þess að
heimurinn geti náð ár-
angri í baráttunni við
loftslagsmengun.
Ef ekki væri vistvæn
orkan ykist út-
streymi um 500%
Ef við Íslendingar
hefðum ekki nýtt orkuna með um-
hverfisvænum hætti þyrftum við að
nota brennslueldsneyti og sú var
raunar raunin á árum áður. Það er
hollt að hugsa til þess hvernig
ástandið væri ef umhverfisvænnar
orku nyti ekki við. Við þyrftum 1
milljón tonna af kolum á ári ef hita-
veitu nyti ekki við og 4 milljónir
tonna af kolum árlega ef við hefðum
ekki umhverfisvænu raforkuna. Það
þýddi að útstreymi kolefnis á Íslandi
ykist úr 3 milljónum tonna á ári í 18
milljónir tonna!
Við eigum að setja markið hátt
Þessi staða Íslands veitir okkur
mikil tækifæri. Orkuveita Reykjavík-
ur hefur til dæmis undir forystu nýs
meirihluta lagt mikinn metnað í að
efla rannsóknar- og þróun-
arstarfsemi sína jafnt innanhúss sem
og með samstarfi við háskólana á
þjónustusvæði fyrirtækisins með
stofnun umhverfis- og orkusjóðs OR.
Nýleg viljayfirlýsing OR og HR um
samstarf þessara stofnana á sviði
Orkuseturs er annað skref í sömu
átt. Við Íslendingar erum for-
ystuþjóð á sviði umhverfisvænnar
orkuvinnslu en það er auðvelt að
glutra niður forystu. Af þeim sökum
setti nýr meirihluti í Reykjavík sér
það markmið að efla rannsóknir og
þróun á þessu sviði.
Ekki er öllu fórnandi
Tilfinningarök eru líka rök og við
eigum að nýta náttúruna með gætni.
Það er mikilvægt fyrir orkufyr-
irtækin að setja sér það markmið að
vinna í sátt við náttúruna og almenn-
ing. Stjórnvöld verða að setja ramma
um nýtingu og verndun þannig að
enginn velkist í vafa um að ákveðin
svæði verði ekki nýtt til orkuöflunar.
Langisjór er dæmi um slíkt svæði
en fleiri mætti nefna. Við eigum að
setja okkur metnaðarfyllri markmið
þegar kemur að vistvænum orku-
gjöfum og auka enn rannsóknir á
þessu sviði til þess m.a. að fá betri
nýtingu og fara þar með betur með
þá staði sem við nýtum nú þegar. Við
hljótum í auknum mæli að gera kröf-
ur um að línur fari í jörð og efla þarf
enn frekar skógrækt og land-
græðslu. Á sama hátt hljótum við að
spyrja okkur hvort það eigi að vera
hlutverk opinberra fyrirtækja að
framleiða orku til stóriðju. Ástæðan
fyrir því að ríkisfyrirtæki fóru í
þennan rekstur hér áður fyrr var að
einstaklingar voru ekki þess megn-
ugir. Það er breytt og því eðlilegt að
spyrja sig hvort hið opinbera eigi
ekki frekar að skapa leikreglurnar
en ekki bæði setja leikreglurnar og
vera eini leikmaðurinn á vellinum.
Ef öll lönd væru eins og Ísland
þá væri ekkert loftlagsvandamál
Guðlaugur Þór Þórðarson
fjallar um umhverfis-
og orkumál
» Stjórnvöld verða aðsetja ramma um nýt-
ingu og verndun þannig
að enginn velkist í vafa
um að ákveðin svæði
verði ekki nýtt til orku-
öflunar.
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Höfundur er alþingismaður.
Í MORGUNBLAÐINU sunnu-
daginn 18. febrúar sl. er vitnað í
Halldór Halldórsson, formann Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga, þar
sem fram kemur að sambandið hafi
lagt fram tillögur haustið 2006 um
framtíðarsýn í málefnum grunnskól-
ans. Það er vel að samtök sveitarfé-
laga vilji taka það mikla málefni á
dagskrá af alvöru. En
dettur einhverjum í
hug að það geti orðið
vitræn umræða um
slíkt stórmál meðan
grunnskólakennarar
hafa ekki fengið
áheyrn um launaleið-
réttingu í samræmi við
almennt launaskrið í
landinu?
Ég vil af þessu til-
efni kasta fram örfáum
spurningum, stað-
reyndum og hug-
myndum sem eru að
mínu mati mikilsverðar að taka til
umfjöllunar varðandi starfsum-
hverfi gunnskólanna og framtíð-
arsýn.
1. Hlutverk grunnskóla hefur tek-
ið afar miklum breytingum, sér-
staklega á undanförnum áratug.
Skólanum er ætlað að leggja æ
meiri áherslu á félags- og uppeld-
isþætti og þeim störfum þarf að
ætla tíma. Kjarasamningar eru
byggðir á gömlu skipulagi þar sem
fyrst og fremst er gengið út frá
kennslustundafjölda og of litlu rými
fyrir foreldrasamstarf og samstarf
um almenna velferð barnanna bæði
við foreldra og samstarfsfólk sem
einnig annast barnið. Þetta er hlut-
verk, auk margra annarra, sem
kennurum ber nú að sinna í dag-
legum störfum sínum. Nem-
endahópar (bekkir) eru mjög mis-
munandi og við búum ekki við
nægjanlega sveigjanlegt kerfi til að
hafa kjör og aðstæður kennara í
samræmi við það. Við þurfum
sveigjanleika sem gerir t.d. ráð fyrir
mismunandi vinnutímaskilgreiningu
og launum kennara eftir því hvernig
umsjónarhópur hans er samsettur
hverju sinni.
2. Á tímum mikillar eftirspurnar
eftir vinnuafli finnum við fyrir því
að kjarasamningar eru svo nið-
urnjörvaðir að við höfum ekki tæki-
færi til að keppa á
vinnumarkaðinum um
fólk þegar að launum
kemur. Þar er ég bæði
að tala um kennara og
aðra starfsmenn skól-
anna. Nærtækt dæmi
hef ég þar sem íþrótta-
félög og heilsurækt-
arstöðvar bjóða
íþróttakennurum laun
sem við höfum ekki roð
við. Lögmál framboðs
og eftirspurnar vinnu-
afls gildir ekki um okk-
ur, við töpum fyr-
irfram.
3. Grunnlaun kennara sem er á
sínu fyrsta starfsári og er yngri en
30 ára, eru 198.741 kr. á mánuði frá
1. janúar 2007. Eftir 10 ára starfs-
feril eru grunnlaunin 240.592 krón-
ur. Menn geta sagt sem svo að hægt
sé að hækka launin með yfirvinnu,
en slíkt er mjög óæskilegt. Við þurf-
um á óþreyttu starfsfólki að halda
sem hefur efni á að vera í vinnunni
sinni án þess að þurfa að vinna svo
og svo mikla yfirvinnu. Grunnlaun
kennara eru lág og umræða um
heildarlaun og meðaltalslaun er ein-
ungis til að drepa kjarna málsins á
dreif.
4. Stórlega þarf að einfalda kjara-
samninga kennara. Hækkun grunn-
launa þarf að setja í öndvegi og í
takt við það sem gerist í þjóðfélag-
inu hjá sambærilega menntuðum
stéttum. Treystum kennurum
ásamt verkstjórum þeirra til að út-
færa og skipuleggja dagleg verkefni
sín, slíkt á ekki að þurfa að nagl-
festa í kjarasamningum á kostnað
grunnlauna.
5. Gerum gangskör að því að efla
almenna umræðu í þjóðfélaginu um
uppeldismál, hlutverk foreldra,
hvernig við sem í skólunum störf-
um, byggjum upp heilbrigða og
metnaðarfulla einstaklinga í sam-
starfi við heimilin og aðra þá sem að
málefnum barna koma. Það er blett-
ur á þjóðarsál okkar hve lítill áhugi
virðist vera á því að fjalla um upp-
eldismál almennt og endurspeglast
það í fjölmiðlum. Nýjar niðurstöður
rannsókna gefa ærið tilefni til upp-
byggilegrar umfjöllunar, þar sem
m.a. kemur fram að við sem for-
eldrar þurfum að taka okkur veru-
lega á varðandi samverustundir
með börnum okkar. Tölum um það.
Hvernig við gætum bætt úr því og
hverju það myndi skila.
6. Framtíðarsýnina, sem Sam-
band íslenskra sveitarfélaga hefur
gert og lagði fram í haust,
þarf að kynna þjóðinni og efna til
frjórrar umræðu um hana.
Nú er lag. Breytum kjörum og
starfsumhverfi starfsfólks grunn-
skólanna í takt við tímann, ella sitj-
um við föst í sama hjólfarinu og sag-
an endurtekur sig.
Upp úr hjólförunum!
Erla Guðjónsdóttir fjallar um
málefni kennara »Efnum til umræðuum gjörbreytt
vinnuumhverfi í grunn-
skólunum og nýtum
tækifæri sem nú gefst á
velmegunartíma til að
stórbæta kjör grunn-
skólakennara.
Erla Guðjónsdóttir
Höfundur er skólastjóri
Öldutúnsskóla í Hafnarfirði.
GREIN sem und-
irritaður skrifaði hinn
6. febrúar sl. hefur nú
kallað á svar frá Gunn-
ari Alexander Ólafs-
syni sem birtist í Morg-
unblaðinu hinn 16.
febrúar. Þar segir
Gunnar að kostirnir við
óbreytta fjármögnun
heilbrigðisþjónustu á
Íslandi séu ótvíræðir
og ekkert græðist á því
að breyta um fjár-
mögnunarkerfi.
Þetta er einfaldlega
rangt.
Flestöll nágranna-
lönd okkar hafa breytt
yfir í DRG-kerfið í fjár-
mögnun sjúkrahúsa á
síðustu 20 árum og hef-
ur það reynst mjög vel.
Breytingarnar hafa
skilað mikilli hagræðingu í rekstri
og mikið hefur breyst varðandi þá
þjónustu sem veitt er innan spítala
til sjúklinga sem fá þjón-
ustu á dagdeildum. Bið-
listar hafa alls staðar
horfið enda er kostn-
aðurinn við biðlista mjög
mikill. DRG-kerfið hef-
ur alls staðar skilað
miklum sparnaði í
rekstri og af reynslu ná-
grannaþjóða okkar má
búast við sparnaði upp á
3–4 milljarða króna á ári
fyrir Landspítala.
Magnús Pétursson, for-
stjóri Landspítala, er al-
gerlega sammála um að
breyta þurfi fjármögnun
spítalans á þennan hátt.
Eina ástæðan fyrir því
hversu lengi við höfum
haldið í kerfi fastra fjár-
laga er hald Framsókn-
arflokksins á embætti
heilbrigðisráðherra í 12
ár.
Ein skýring á því að
útgjöld til heilbrigð-
ismála sem hlutfall af
landsframleiðslu eru
ekki hærri en raun ber
vitni er að meðalaldur
þjóðarinnar er lægri en í nágranna-
löndunum. Hér á landi erum við hlut-
fallslega fáir miðað við aðrar þjóðir. Á
Íslandi eru 12% þjóðarinnar komin
yfir 67 ára aldur, en í Svíþjóð eru
aldraðir 17% þjóðarinnar. Fjöldi aldr-
aðra hefur afgerandi áhrif á kostnað
heilbrigðiskerfisins þar sem þeir
krefjast mikillar og dýrrar þjónustu
samanborið við yngra fólk. Á Íslandi
eru útgjöldin tiltölulega lág, en á
næstu árum mun hlutfall aldraðra
hækka verulega og mun kostnaður
við heilbrigðiskerfið hækka til muna.
Dýra heilbrigðis-
þjónustan
Ólafur Örn Arn-
arson fjallar um
heilbrigðismál og
svarar grein Gunn-
ars Alexanders
Ólafssonar
Ólafur Örn Arnarson
» Á Íslandi eruútgjöldin til-
tölulega lág, en
á næstu árum
mun hlutfall
aldraðra hækka
verulega og
mun kostnaður
við heilbrigð-
iskerfið hækka
til muna.
Höfundur er læknir á eftirlaunum.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið