Morgunblaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 27

– Um það verður vart deilt að álvers-
framkvæmdirnar hafa fært meiri fjölbreytni og
aukinn kraft í Fjarðabyggð. Mun Íslandshreyf-
ingin eiga upp á pallborðið þar?
„Þessar framkvæmdir eru hafnar og við
skiptum okkur ekki af þeim. En það blasir við
að aðrar þjóðir væru búnar að koma sér upp ál-
verum ef það væri svona hagkvæmt. Ég bendi á
að sex risaálver eru nú á borðinu, þau þrjú sem
fyrir eru og þau þrjú sem stefnt er að að reisa.“
Dýrasta fjárfesting sem finnst
– Hefur nokkuð verið ákveðið í þeim efnum?
„Forsætisráðherra hefur lýst því yfir að þrjú
álver gætu risið fyrir 2020. Ef þau verða öll
reist í fullri hagkvæmnisstærð munu þau fram-
leiða þrjár milljónir tonna af áli og þurfa til þess
sex þúsund megavött – alla virkjanlega orku
landsins. Afraksturinn yrði þrjú þúsund störf
eða 2% af vinnuafli landsmanna. Hlutur þessara
álvera í þjóðarframleiðslunni yrði um 7%. Til
samanburðar er hlutur menningariðnaðarins
þegar orðinn 5% af þjóðarframleiðslunni og
þegar starfa 7 þúsund manns við ferðaþjónustu.
Ég minni aftur á Finnland. Það blasir við að það
að reisa álver gefur minnstan virðisauka,
minnsta atvinnu og að það er dýrasta lausn sem
hægt er að finna á vandamálum atvinnulífsins.
Hvert starf í álverinu á Reyðarfirði kostar 500
milljónir króna.“
– En þá ertu einungis að horfa á kostnað við
virkjanaframkvæmdir. Gefur það ekki gleggri
mynd að horfa til arðseminnar sem slík fjárfest-
ing skapar?
„Þetta er dýrasta fjárfesting sem þú getur
fundið og arðurinn verður lægri arðsemiskröfu
einkafyrirtækja. Álverið hefði aldrei getað risið
nema af því lánin til virkjanaframkvæmdanna
voru ríkistryggð. Þess vegna fékkst betri lána-
fyrirgreiðsla. Þetta á eftir að koma betur í ljós.
Fjárfesting fyrir hvert starf í Leifsstöð er
fimmtíu sinnum minni en í Kárahnjúkum.“
– En eftir sem áður er arðsemin hugsanlega
meiri af Kárahnjúkavirkjun?
„Arðsemi álverksmiðjunnar er áreiðanlega
mjög góð fyrir Alcoa. En virkjunin var með
minni arðsemiskröfur en einkafyrirtæki. Og
fyrst kostnaður við virkjunina fór fram úr áætl-
un, þá er komið í ljós að hún verður rekin með
tapi miðað við þá arðsemi sem hægt var að fá
fyrir þessa fjárfestingu eftir öðrum leiðum.“
– Fyrst talað er um arðsemi og einkaframtak
segist þið vera flokkur sem trúir á einka-
framtak og frelsi einstaklingsins til athafna.
Hvað um frelsi einstaklingsins til að virkja og
byggja upp stóriðju?
„Við sjáum að einkavæðing undanfarin hefur
verið ákaflega vandasöm og okkur hugnast ekki
sú sýn að um orkulindir landsins fari alveg eins
og sjávaraflinn; þær lendi í höndum örfárra að-
ila, jafnvel erlendra. Ef lagt er upp með að fara
út í einkavæðingu á orkulindum landsins þarf
að fara með ýtrustu gát. Við sjáum til dæmis
núna möguleika á því að eitt fyrirtæki Rio
Tinto, sem fengið hefur þann stimpil á sig að
vera sóðalegasta fyrirtæki heims, gæti eignast
allar íslenskar álverksmiðjur. Ef við bætist að
það gæti líka eignast orkulindirnar er það ekki
framtíð sem ég vil búa afkomendum mínum.“
– Þið talið um aukið aðhald í ríkisfjármálum
og leggið til takmarkaðan niðurskurð, fyrst og
fremst á ráðuneytum og utanríkisþjónustu. En
á sama tíma fela tillögur ykkar í sér lægri
tekjur fyrir ríkið, m.a. hækkun skattleys-
ismarka og tilfærslu skattstofna til sveitarfé-
laga og stóraukin útgjöld á flestum sviðum?
„Það byggist til dæmis á þeirri skoðun að
með því að halda skattprósentunni lágri og jafn-
vel lækka hana sé hægt að fá fleiri fyrirtæki til
að flytja sig til Íslands og greiða stórar fúlgur í
ríkissjóð. Ég nefni sem dæmi að þrjú fjármála-
fyrirtæki á Íslandi greiða 30 milljarða í rík-
issjóð. Síðan þarf nú ekki annað en að vitna í
ýmsa efnahagssérfræðinga sem hafa bent á að
stjórn ríkisfjármála sé stórlega ábótavant.“
– En hefur sú gagnrýni ekki fyrst og fremst
falist í því að ekki hafi verið komið böndum á
ríkisútgjöld á þenslutímum. Íslandshreyfingin
virðist ekki líkleg til þess ef marka má stefnu-
skrána?
Betri tök á ríkisfjármálunum
„Við teljum að með meira frjálsræði í efna-
hagskerfinu og með því að vinda ofan af þessum
stórkostlega viðskiptahalla sé hægt að ná betri
tökum á ríkisfjármálunum. Það þarf ekki okkur
til að benda á þetta. Fjöldinn allur af sérfræð-
ingum hefur orðið til þess. Ég sé ekki betur en
Davíð Oddsson sé önnum kafinn við að benda á
óstjórnina í ríkisstjórninni sem var áður undir
hans forsæti.“
– Þið viljið taka Ísland af lista hinna viljugu
þjóða. Grefur það ekki undan trúverðugleika
Íslands á alþjóðavettvangi að skipta um skoðun
löngu eftir að atburðurinn er liðinn?
„Ef við gerðum þetta værum við að vísa til
niðurstaðna skoðanakannana sem gerðar voru
um það leyti sem þetta átti sér stað, þar sem yf-
irgnæfandi meirihluti þjóðarinnar var á móti
þessu. Við viljum hreinsa þennan blett af okkar
þjóð.“
– Þú hefur nefnt eldfjallagarð á Reykjanes-
skaga að fyrirmynd Hawaii sem eitt mögulegt
svar við stóriðjustefnunni.
„Upphaflega var það Landvernd sem benti á
möguleika á eldfjalla- og auðlindagarði á
Reykjanesi. Sá garður gæti orðið frægasti og
flottasti eldjallagarður heims. Annan ennþá
stærri mætti búa til fyrir norðan Vatnajökul.“
– Nýlega var bent á að velta garðsins í Hawa-
ii væri aðeins 370 milljónir króna.
„Það er þýðingarlaust að reikna út hvað við
græðum við margar krónur á Gullfossi. Engar!
Ferðamenn fara að fossinum og borga ekkert
fyrir að horfa á hann. Svona útreikningar hafa
ekkert gildi. Það verður að reikna út hvað
ferðamaðurinn færir okkur miklar tekjur frá
því hann leggur af stað í íslenskri flugvél er-
lendis og þar til hann snýr aftur heim. Veltan í
eldfjallagarðinum sjálfum er ekki upphæðin
sem við eigum að horfa á. Ef það kæmu 50 þús-
und ferðamenn eingöngu til að skoða þennan
eldfjallagarð næmu beinar og óbeinar tekjur af
því fimm milljörðum á ári.“
– Þið talið einmitt um stóraukinn fjölda
ferðamanna og að aðgengi að ferðamannastöð-
um verði stórbætt – en erum við hugsanlega
með því að drepa helsta aðalsmerki íslenskrar
náttúru, þ.e. hversu ósnortin hún er?
„Það þarf að skipuleggja ferðamannaflæðið.
Á sumum svæðum á ferðamaðurinn að geta
treyst því að hann sé á mjög fáförnum slóðum.
Á öðrum þarf að ganga þannig frá að hann geti
skoðað merkileg fyrirbæri án þess að valda
raski. Það er vel hægt miðað við það sem ég sá í
Yellowstone í Bandaríkjunum þar sem tvær
milljónir koma á viðkvæm og tiltölulega smá
svæði og þeir hafa stjórn á því. Ég sé enga
ástæðu til að sækjast eftir 2 milljónum ferða-
manna, en spáð er einni milljón árið 2020 og
virðisaukinn af því er 100 milljarðar króna á ári.
Hver ferðamaður færir okkur 105 þúsund krón-
ur í virðisauka, en hvert tonn af áli 27 þúsund
krónur. Eitt tonn af ferðamönnum færir okkur
því næstum fjörutíu sinnum meiri virðisauka en
eitt tonn af áli. Þetta var nú kannski ósann-
gjarnt,“ segir Ómar og hlær. „Þá reikna ég með
að þeir séu 100 kíló hver.“
– Eftir atkvæðagreiðsluna um stækkun ál-
versins í Hafnarfirði sagðist þú vera þeirrar
skoðunar að slík mál ættu að fara í þjóð-
aratkvæðagreiðslu.
„Við erum með þjóðaratkvæði í stefnuskrá
okkar; að mál sem varða þjóðina alla en ganga
þvert á flokkslínur eigi að fara í þjóðaratkvæði.
Það anddyri landsins sem gestir okkar erlendir
koma inn í varðar þjóðina alla. Íslensk náttúra
er alheimsgersemi sem varðar ekki bara okkur
Íslendinga heldur allt mannkynið.“
– Hefðuð þið þá sætt ykkur við niðurstöðuna
ef Kárahnjúkavirkjun hefði verið samþykkt í
þjóðaratkvæðagreiðslu, jafnvel með naumum
meirihluta eins og í Hafnarfirði?
„Sums staðar erlendis er krafist aukins
meirihluta þegar svo afdrifaríkar ákvarðanir
eru teknar að þær snerta milljónir ófæddra
landsmanna. Finnar gátu ekki farið út í virkj-
anir þegar atvinnuleysi var hjá þeim af því að
skilyrðin voru svo ströng.“
– Þannig að í ykkar stefnu fælist krafa um
aukinn meirihluta?
„Það mætti hugsa sér það. Við höfum ekki
farið út í það nánar. En þjóðaratkvæðagreiðsla
er augljóslega betri kostur en að hluti lands-
manna taki svo gríðarlega afdrifaríka ákvörð-
un. Ástandið í þjóðfélaginu á þeim átta árum
sem ég gerði allt mitt til að miðla upplýsingum
um þessi mál var þannig að það eitt að miðla
óhlutdrægum upplýsingum um málið var talið
barátta gegn virkjanaframkvæmdum. Upplýs-
ingamiðlunin hefur verið stórlega vanrækt og
hana verður að efla því atkvæðagreiðslur eru til
lítils þegar vantar allan grunn undir að mynda
sér skoðanir.“
– Hver er stefna ykkar í innflytjendamálum?
„Það er skýrt í okkar huga að hugmyndir
Frjálslynda flokksins um að stýra flæðinu til
okkar og minnka það með aðgerðum stangast á
við EES-samninginn. Skilyrðið fyrir því að geta
tekið slíka takmörkun upp eru fleiri en eitt og
lúta öll að því að nánast neyðarástand sé skollið
á. Við teljum höfuðatriði í sambandi við innflytj-
endurna að líta á málið frá okkar hlið – að inn-
flytjendur og þjóðfélagið samlagist, við þeim og
þeir okkur, en ekki bara annar aðilinn. Við
fögnum þessu fólki sem bjargar okkur frá efna-
hagskollsteypu með því að koma hingað. Við
þurfum að standa almennilega að því að koma
til aðstoðar innflytjendum, koma í veg fyrir að
þeir séu hlunnfarnir um laun og réttindi og
jafnvel látnir búa í gámum, eins og ég hef heyrt
um. Við eigum að taka innflytjendum fagnandi
og læra af reynslu annarra þjóða.“
– Gengi Íslandshreyfingarinnar hefur verið
upp og ofan í skoðanakönnunum. Ertu bjart-
sýnn á að þið náið inn mönnum?
„Ég er bjartsýnn á að fólk átti sig á því að
eina leiðin til að það verði straumhvörf í þessum
kosningum er að við náum mönnum á þing. Til
þess að hér verði umskipti í stóriðjumálum
verður að koma í veg fyrir að stóriðjuflokkarnir
þrír, Sjálfstæðisflokkur, Framsókn og Frjáls-
lyndir nái meirihluta. Við erum með framboð á
miðjunni sem sækir til hægri og skoðanakann-
anir sýna misjafnar niðurstöður, en þær sýna
að við höfðum til 38% þeirra sem nú segjast
ætla að kjósa Sjálfstæðisflokkinn og vilja stór-
iðjuhlé og 32% þeirra sem ætla að kjósa Fram-
sókn. Þetta fólk á erfitt með að fara alla leið til
vinstri grænna og kjósa þá. Ég segi: Kjósið
okkur svo þjóðarviljinn fái að koma fram í þessu
stóra máli sem hefur algjöra sérstöðu í kosning-
unum af því að það hefur áhrif langt inn í fram-
tíðina.“
Nýr meirihluti reyni fyrst stjórn-
armyndun
– Fyrst Íslandshreyfingin sækir til hægri, er
þá Sjálfstæðisflokkurinn ekki fyrsti kostur í
ríkisstjórnarsamstarfi ef samstaða næðist í um-
hverfismálum?
„Þegar nýr meirihluti myndast á þingi er
eðlilegast að hann reyni að mynda stjórn. Ef
það tekst ekki eru tvö mál úrslitaatriði fyrir
okkur, annars vegar stóriðjuhlé í fimm ár og
hinsvegar að opna glugga að kvótakerfinu. Ef
mál skipast svo að einhverjir flokkar frekar en
aðrir samþykki þessi skilyrði útiloka ég ekki
samstarf og aðrir flokkar hafa ekki útilokað
neitt samstarf.“
– En er það trúverðugt að þið sem flokkur
sækið til hægri þegar í forystusveitinni er fólk
sem kemur víðar úr pólitíska litrófinu, t.d. Jak-
ob Frímann Magnússon úr Samfylkingunni?
„Þetta er flokkur hægra megin á miðjunni.
Það segir allt sem segja þarf um frambjóðendur
okkar. Jakob Frímann er hægra megin á miðj-
unni. Og síðan verður í framboði hjá okkur fólk
sem hefur gengið úr Sjálfstæðisflokknum?“
– Þú þar á meðal?
„Ég hef aldrei verið í neinum flokki og hef
kosið fleiri en einn lista í gegnum tíðina.“
– Er engin hætta á að þetta verði sundurlaus
eins máls flokkur?
„Eins og þú sérð á stefnuskránni erum við
ekki eins máls flokkur. Það byggist á því að
hugtökin vinstri og hægri eru að síga niður á
þessari öld, þau voru mun frekar viðfangsefni
síðustu aldar og skilin á milli þess að vera grár
eða grænn eru að stíga upp. Við vildum vera
með málefnaskrá til að undirstrika að við vær-
um ekki eins máls flokkur. Kjörorð okkar eru:
Umhverfi, nýsköpun, einstaklingsfrelsi og vel-
ferð“.
– En kjörorðin voru að þið vilduð gera lífið
skemmtilegra?
„Það er ekki lengur í stefnuskránni,“ segir
Ómar brosandi. „Staksteinahöfundi Morg-
unblaðsins fannst svo agalegt að stjórnmál
gætu verið lífleg og skemmtileg að við gerðum
honum það til geðs að hafa það ekki með.
Kannski fannst honum að stjórnmál þyrftu að
vera svo leiðinleg og alvarleg.“
– Eruð þið þá líka hætt að syngja á fundum?
„Nei, nei, en við syngjum mikla minna en
sungið er við venjulega guðsþjónustu.“
nt að iðrast
Morgunblaið/RAX
Verðmæti íslenskrar
náttúru er miklu
meira en nokkur önn-
ur verðmæti sem
okkur hefur verið fal-
ið að viðhalda og
varðveita fyrir af-
komendur okkar og
mannkynið allt. Þess
vegna eru þessar
kosningar svona mik-
ilvægar – við erum að
kjósa um hagsmuni
kynslóðanna sem
eru ófæddar.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. APRÍL 2007 27